دردسرهای بن سلمان برای رسیدن به تاج و تخت پدر

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در بحبوحه سرگرمی دنیا به بحران جاری میان اوکراین و روسیه، منطقه غرب آسیا طی چند ماه اخیر شاهد تغییر و تحولات قابل توجهی بوده است؛ از حواشی مربوط به آتش‌بس در جنگ یمن و تنش‌های روزافزون در فلسطین اشغالی تا مرگ خلیفه بن زاید و انتقال قدرت در امارات.

مرگ احتمالی ملک سلمان و فضای متشنج عربستان

اما یکی از موضوعاتی که شاید در میان اتفاقات اخیر کمتر به آن توجه شده، تحولات جاری در عربستان سعودی و فضای سیاسی این کشور است. حدود یک ماه قبل بود که منابع سعودی از انتقال «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه این کشور به بیمارستان خبر دادند. درحالی که منابع وابسته به دربار پادشاهی عربستان بعد از چند روز سکوت اعلام کردند که وضعیت ملک سلمان رو به بهبود است و از بیمارستان مرخص شده، اما گزارش‌هایی که در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی عربستان منتشر می‌گردد حاکی از وخامت شدید اوضاع جسمانی پادشاه است.

در همین راستا اخیرا آژانس بین المللی GTN24 خبر داد که اوضاع جسمانی ملک سلمان همچنان رو به وخامت می‌رود. بر اساس این گزارش پزشکان معتقدند که احتمال زنده ماندن ملک سلمان کمتر از 10٪ است و ممکن است در عرض دو هفته یا کمی بیشتر بمیرد.

پیش از این نیز طی دو سال گذشته شاه سعودی بارها در بیمارستان تحت مداوا قرار گرفته و ماه مارس گذشته برای تعویض «باتری ضربان ساز» قلب خود به بیمارستان مراجعه کرد. البته بحث بیماری ملک سلمان موضوع تازه‌ای نیست و او به دلیل کهولت سن از همان ابتدای نشستن بر تخت پادشاهی با بیماری‌ دست و پنجه نرم می‌کرد. همین موضوع بهانه خوبی برای پسرش محمد بود که بعد از کودتا علیه «محمد بن نایف» ولیعهد سابق، خود را به این منصب رسانده و عملا حکمرانی بر عربستان را به دست گرفت.

روند پرچالش انتقال قدرت در عربستان

اما فارغ از موضوع سلامتی ملک سلمان، موضوع مهمی که اکنون در محافل سعودی مطرح می‌گردد، بحث انتقال قدرت و انتخاب جانشین برای پادشاه است. این درحالی است که سعودی‌ها همچنان درگیر پرونده‌های حساسی چون جنگ یمن هستند. از آن گذشته روابط میان ریاض و واشنگتن در سایه اختلافات «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی و «جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا طی دوره اخیر شاهد تنش‌هایی بی‌سابقه بوده است.

ناظران امور معتقدند که اگر اوضاع در عربستان عادی بود سلامتی پادشاه این کشور اهمیت چندانی نداشت. پیش از این در حکومت‌های مختلف عربستان پادشاهان در صورت ناتوانی در انجام وظایفشان به صورت ساختگی در مناسب خود باقی می‌ماندند. در این مدت ولیعهد که معمولاً برادر پادشاه بود اداره امور روزمره کشور را به عهده می‌گرفت و بعد از مرگ پادشاه قدرت به آرامی به ولیعهد منتقل می‌شد.

در واقع در دوره‌های مختلف حکومت های آل سعود ولیعهد با چالش خاصی در میان خاندان سعود مواجه نبود؛ چرا که طبق توافق صورت گرفته قدرت بین برادران تقسیم می‌شد و همچنین روابط پایدار با آمریکا تضمینی برای انتقال قدرت در عربستان بود. در حال حاضر شرایط بسیار متفاوت شده است به طوری که از یک سو محمد بن سلمان با سنت‌شکنی و کودتا علیه شاهزادگان سعودی در صدد رسیدن به تاج و تخت پادشاهی این کشور است و از طرف دیگر احتمالاتی مطرح می‌شود مبنی بر اینکه ممکن است بن سلمان قبل از مرگ پدرش قصد تصاحب تخت او را داشته باشد.

دردسرهای بن سلمان برای رسیدن به تاج و تخت پدر

همچنین شاخص‌ها نشان می‌دهد این امکان وجود دارد که محمد بن سلمان دست به اقدامات پیشگیرانه زده و با فرصت طلبی از بیماری ملک سلمان، به نام پدرش در صدد انتقال اختیارات پادشاهی به خودش باشد. اما در این زمینه اختلافات زیادی در آل سعود و میان شاهزادگان وجود دارد به ویژه که آنها ضربات متعددی بعد از کودتای محمد بن سلمان برای رسیدن به منصب ولیعهدی متحمل شدند. علاوه بر آن شمار زیادی از شاهزادگان سعودی هنوز وفادار به محمد بن نایف و شاهزاده «احمد بن عبدالعزیز» هستند که به دستور بن سلمان در بازداشت به سر می‌برند و همین مسئله تهدید بزرگی برای محمد بن سلمان به شمار می‌رود.

همانطور که گفته شد بن سلمان با دور زدن قوانین خاندان سلطنتی و کودتا علیه شاهزادگان به منصب ولیعهدی عربستان رسید و البته رسیدن به قدرت در این کشور را مرهون حمایت‌های «دونالد ترامپ» رئیس جمهور سابق آمریکا و «جرد کوشنر» داماد وی است. البته شاهزاده جاه‌طلب سعودی نیز در مقابل تبدیل به ابزار اجرای خواسته‌های دولت آمریکا در عربستان و منطقه شده و خزانه دلار و طلاهای سعودی را به روی ترامپ باز کرد.

از آن گذشته محمد بن سلمان طی نزدیک به 5 سال حکومت غیررسمی خود در عربستان با به راه انداختن یک کمپین گسترده در سرکوب و قتل مخالفان و شاهزادگان و همچنین انجام اقدامات نامتعارف به بهانه اصلاحات، شمار معارضان و دشمنان خود را افزایش داده که از هیچ تلاشی برای پایین کشیدن او دریغ نمی‌کنند. علاوه بر آن بن سلمان در میان سایر شاهزدگان سعودی نیز رقبایی همچون متعب بن عبدالله، «ولید بن طلال بن عبدالعزیز» (یکی ازسرمایه داران جهانی) و خالد التویجری، دارای قدرت سیاسی و ارتباطی با گروه‌بندی‌های داخلی و خارجی دارد.

اما یکی از مهمترین چالش‌های محمد بن سلمان در راه رسیدن به تخت پادشاهی عربستان، بحران روابط میان وی و آمریکایی‌ها و شخص بایدن است. نحوه انتقال قدرت در عربستان نشان می‌دهد که علاوه بر چارچوب‌های داخلی، دولت‌های مختلف آمریکا عمدتا نقش پررنگی در این زمینه ایفا کرده‌اند؛ همانطور که ترامپ نقش اساسی در رسیدن محمد بن سلمان به ولیعهدی داشت.

علاوه بر ایجاد تنش در روابط بن سلمان و بایدن به دنبال امتناع عربستان از افزایش تولید نفت برای حل بحران سوخت اروپا و آمریکا، اساسا محمد بن سلمان در محافل اطلاعاتی و وزارت دفاع و امور خارجه آمریکا و همچنین شورای امنیت ملی این کشور محبوبیت چندانی نداشته و همه ترجیح می‌دهند که محمد بن نایف در عربستان حکومت کند.

محمد بن سلمان در مسیر سازش با صهیونیست‌ها

چندی قبل رسانه‌هایی همچون روزنامه انگلیسی گاردین گزارش دادند که بن سلمان در صدد انتقام گیری از بایدن به دلیل بی‌توجهی‌های او (به بن سلمان) بوده و روی بازگشت ترامپ به کاخ سفید شرط‌بندی کرده است. اما مطرح شدن مسئله بیماری ملک سلمان و احتمال انتقال قدرت در عربستان موجب شده تا ولیعهد احساس خطر کند و می‌داند که نمی‌تواند تا زمان بازگشت احتمالی ترامپ منتظر بماند.

در همین چارچوب برخی شاخص‌ها نشان می‌دهد محمد بن سلمان تصمیم به ترمیم روابط خود با آمریکا گرفته و شاید معامله‌ای میان وی و بایدن صورت بگیرد. چند هفته قبل بود که «خالد بن سلمان» معاون وزیر دفاع عربستان و برادر محمد بن سلمان در راس هیئتی به آمریکا سفر کرد. اما نکته قابل توجه، در هم‌زمانی این سفر با سفر «بنی گانتس» وزیر جنگ رژیم صهیونیستی به واشنگتن بود. بر همین اساس برخی احتمال می‌دهند که ممکن است دیدار محرمانه‌ای میان دو مقام سعودی و صهیونیستی تحت نظارت آمریکا در واشنگتن صورت گرفته باشد.

به فاصله کوتاهی از این سفر، کانال 12 تلویزیون رژیم صهیونیستی جمعه شب گزارش داد که یک مقام ارشد اسرائیلی چند روز پیش به صورت مخفیانه به عربستان سعودی سفر کرده و درباره همکاری‌های امنیتی میان ریاض و تل‌آویو به توافقاتی رسیده است.

این شبکه صهیونیستی در ادامه گزارش خود عنوان کرد: این دیدار مخفیانه که در یکی از کاخ‌های ریاض انجام شده در ادامه روند بهبود روابط دوجانبه در آستانه سفر قریب الوقوع جو بایدن به ریاض و تل آویو (که قرار است در ماه ژوئن آینده انجام شود) رخ داده است.

پیش از این نیز رسانه‌های رژیم صهیونیستی از نشست مقامات سعودی- صهیونیستی برای ایجاد سرویس جدید امنیتی در منطقه با حضور چند کشور عربی دیگر خبر داده بودند. منابع عبری همچنین اذعان کرده‌اند علیرغم اینکه عادی سازی روابط این رژیم با عربستان سعودی رسماً اعلام نشده است، رونق شدید روابط تجاری و اقتصادی بین تل آویو و ریاض گویای عملی شدن آن است.

به دنبال این خبر رسانه‌های عبری زبان از برگزاری یک نشست میان مقامات صهیونیستی و سعودی با نظارت آمریکا خبر دادند. از طرف دیگر رسانه‌های صهیونیستی اعلام کردند که ده‌ها تاجر طی ماه‌های اخیر با گذرنامه‌های اسرائیلی و به منظور انجام قراردادها در زمینه کشاورزی و سایبری به عربستان سفر کرده‌اند.

حدود یک ماه قبل نیز رسانه‌های صهیونیست از سرمایه گذاری مبالغی از سوی بن سلمان برای اسرائیل توسط صندوق وابسته به جرد کوشنر داماد دونالد ترامپ که مشاور کاخ سفید نیز بود، خبر دادند. این صندوق به زودی میلیون‌ها دلار در شرکت‌های اسرائیلی نوپا سرمایه گذاری خواهد کرد و چنین توافق شده است که عربستان می‌تواند در اسرائیل سرمایه‌گذاری کند.

البته لازم به ذکر است که همه این گام‌ها برای عادی سازی میان عربستان و رژیم صهیونیستی مربوط به تنها چند هفته گذشته است و از دو دهه گذشته روابط میان دو طرف در سطوح مختلف برقرار شده بود.

یکی از بارزترین نمونه‌ها در این زمینه دیدار محرمانه «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر سابق رژیم صهیونیستی با «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی در شهر «نئوم» در ساحل شمال غربی عربستان سعودی بود که با حضور «مایک پامپئو» وزیر خارجه دولت «دونالد ترامپ» رئیس جمهور سابق ایالات متحده در نوامبر 2020 انجام شد. همچنین عربستان سعودی حتی پیش از امضای توافق عادی سازی میان امارات و بحرین با رژیم صهیونیستی، چندین بار حریم هوایی خود را به روی پروازهایِ به مقصد اراضی اشغالی باز کرده بود و بعد از امضای توافق‌های مذکور نیز چندین بار هواپیماهای اسرائیلی مجور عبور از آسمان عربستان را دریافت کردند.

علاوه بر آن از یک سال گذشته گزارش‌های متعددی از همکاری ریاض و تل‌آویو در زمینه جاسوسی از طرف‌های مورد نظر عربستان افشا شد. جولای 2021 روزنامه گاردین فاش کرد که رژیم صهیونیستی پس از چندین جلسه با مقامات سازمان اطلاعات سعودی در سال 2017 به شرکت جاسوسی « NSO »، مجوز فروش نرم افزار جاسوسی از تلفن‌های همراه به نام پگاسوس را به ریاض داده است.

عادی سازی با اسرائیل تضمین تخت پادشاهی برای بن سلمان می‌شود؟

اما آنچه که در دوره اخیر در روابط غیررسمی میان عربستان و رژیم صهیونیستی قابل توجه می‌باشد، تکاپوی محمد بن سلمان برای رونمایی از توافق عادی سازی با اسرائیل است. همانطور که اشاره شد بعد از یک دوره پرتنش در روابط بایدن و بن سلمان، رئیس جمهور آمریکا قصد دارد ماه ژوئن به ریاض سفر کرده و برای نخستین بار گفتگویی با ولیعهد جوان سعودی داشته باشد. اخیرا نیز یک هیئت ارشد آمریکایی در عربستان با بن سلمان دیدار کرد.

آنگونه که منابع خبری فاش کرده‌اند نمایندگان جو بایدن،در حال انجام مذاکرات محرمانه با عربستان، مصر و رژیم صهیونیستی با هدف عادی سازی روابط بین ریاض و تل‌آویو است.

بنابراین پیش‌بینی می‌شود که عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل مهمترین محور گفتگوی احتمالی بایدن و بن سلمان باشد. برهمین اساس شاید بتوان گفت که رسانه‌ای شدن اخبار تحرکات اخیر عربستان در مسیر سازش با صهیونیست‌ها نمی‌تواند اتفاقی باشد و شاید محمد بن سلمان عادی سازی با اسرائیل را آخرین مرحله از تلاش‌های خود برای نشستن بر تخت پادشاهی عربستان می‌داند.

اما اگر واقعا بن سلمان قصد داشته باشد در ازای جلب رضایت آمریکا جهت رسیدن به پادشاهی، علنا با اسرائیل توافق عادی سازی امضا کند این امر خالی از تبعات نخواهد بود و اوضاع داخلی عربستان را برای وی خطرناک می‌کند؛ زیرا موانع سازش ریاض و تل‌آویو هنوز به قوت خود باقی است، به طوری که بن سلمان حتی در صورت نشستن بر تخت پادشاهی عربستان نیز موقعیت متزلزلی خواهد داشت و شاید به طور کلی سرنوشت آل سعود را به چالش بکشد.