چرا انقدر سریال تکراری؟

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، این روزها شاهد سیر نزولی کیفیت سریال‌سازی در تلویزیون هستیم، اگرچه در دهه 1360 سریال‌سازی با امکانات کمتری صورت می‌گرفت، اما آثار فاخر زیادی از آن دهه در خاطرات و قلب مردم باقی مانده است. تلویزیون از گذشته در ساخت سریال‌ها به‌قدری قوی بود که بیننده برای دیدن قسمت بعدی سریال لحظه‌شماری می‌کرد اما حالا چند سالی می‌شود که رسانه ملی در مناسبت‌های مختلف و یا هر زمانی که تولید تازه‌ای برای شبکه‌هایش ندارد، دست به دامان سریال‌های قدیمی و یا تکراری می‌شود.

اگرچه بازپخش سریال‌های قدیمی برای یک رسانه امری خوشایند نیست، اما این امر همیشه مورد توجه مخاطبان تلویزیون بوده است و حالا طرفداران سریال‌های قدیمی بیشتر از سریال‌های جدید است با این حال عده‌ زیادی از مخاطبان هم از تلویزیون گله‌مندند که چرا باید یک سریال را چندباره ببینند.

به همین دلیل قرار بود به‌زودی روند پخش سریال‌های تکراری متوقف شود، اما این داستان همچنان ادامه دارد و حتی گاهی دیده می‌شود که سریالی که یک بار از یک شبکه پخش شده است بار دیگر از شبکه‌ای دیگر روی آنتن می‌رود. یکی از نکات جالب در گفت‌وگویی با عبدالرضا اکبری، گلایه به بخش سریال‌سازی تلویزیون بود که؛ چرا مثل گذشته، سریال‌ها نمی‌توانند نوستالژی شوند؟ از طرفی او به سریال «شب بیدار» اشاره کرد که قرار بود این روزها از شبکه دو سیما پخش شود اما شبکه فعلاً ترجیح داده است با تکرار فصل اول «وضعیت زرد» به استقبال فصل دوم آن برود، سریالی که حداقل فصل نخستش نشان داد که نمی‌تواند سریال ویژه شبکه سراسری تلویزیون باشد.

اگر نگاهی به شبکه یک و حتی سه سیما داشته باشیم با این معضل روبه‌رو می‌شویم که مدتی سریال تکراری پخش می‌کنند تا سریالی جدید به آنتن بیاید. یا باید تلویزیون به‌سمت پخش سریال هفتگی برود و یا اگر قرار است سریال هرشبی داشته باشد این نوع رفتار، برای آینده مدیران جدید تلویزیون چالش‌برانگیز خواهد شد. وقتی با برخی از تهیه‌کنندگان همچون بهروز مفید، محسن شایانفر و خیلی‌های دیگر صحبت می‌کنیم یا بیکارند و یا طرح‌هایی را ارائه داده‌اند که هنوز تکلیف‌شان روشن نیست.

بهروز مفید که زمانی در تلویزیون مدیریت کرده است و حالا سال‌هاست در عرصه تهیه‌کنندگی سریال‌های رسانه ملّی فعالیت دارد، می‌‌گوید: ساخت سریال و پخش آن نیاز به یک دورنمایی دارد که باید مدیران تلویزیون به آن توجه داشته باشند، چرا که تقویم پخش و کنداکتور همیشه نیازمند خوراک‌های تازه است و نمی‌توان دست روی دست گذاشت؛ همواره باید مدیران برای ایام مختلف سال برنامه ساخت و تولید و پخش سریال داشته باشند.

این اظهارنظر در حالی است که ما در شبکه‌های تلویزیونی‌ شاهد پخش سریال‌ تکراری هستیم و بعضاً تکلیف برخی از مجموعه‌هایشان روشن نیست. مصداق بارز آن شبکه یک سیما که هنوز تکلیف «87 متر» عیاری را روشن نکرده است و بعد از پایان «ولایت عشق»، سریال تهیه‌شده اوج را روی آنتن خودش خواهد داشت. این اتفاق در شبکه دو بارها افتاده است و شبکه سه هم بیشتر به تازه‌واردهایش از سمت تولیدات جوان روی آورده است.

یکی از نکاتی که در این مطلب موردنظر است، معضلی به‌نام پخش سریال تکراری از شبکه‌های سراسری است که رفته رفته در حال اپیدمی شدن است. رسالت پخش تکرار سریال‌های قدیمی و آرشیوی تلویزیون به‌عهده شبکه‌هایی مثل تماشا و آی‌فیلم قرار دارد و معلوم نیست چرا در شبکه‌های سراسری تلویزیون که مخاطبان منتظر سریال‌های جدیدند، همان آرشیوی‌ها گه‌گاه روی آنتن می‌روند؟

اگر تلویزیون دورنما و چشم‌اندازی برای ساخت سریال‌ها و برنامه‌سازی‌هایش قرار دهد به این روز نخواهد افتاد که با پایان یک سریال جدید، چند ماهی آنتن را معطل سریال تکراری بکند! شاید با روشن شدن تکلیف مدیران گروه‌ها در شبکه‌های سیما، روند تصویب طرح‌ها و فیلمنامه‌ها و ساخت سریال‌ها و فیلم‌ها در تلویزیون سرعت بیشتری به خود بگیرد.

حتی مدیران جدید در شبکه‌های تلویزیونی می‌توانند به فکر احیایِ «تله‌فیلم‌های تلویزیونی» بیفتند که پیش از این هم در پایان هفته اتفاق تازه‌ای را برای کنداکتور سینمایی تلویزیون رقم می‌زد و هم به این واسطه، اشتغالی برای بازیگران تلویزیونی ایجاد می‌کرد. البته ناگفته نماند که برخی از سازندگان و تهیه‌کنندگان تله‌فیلم‌های تلویزیونی هستند که می‌گویند هنوز تکلیف پایان ساخت و پخش تله‌فیلم‌هایشان روشن نیست!

این موضوعات مهمی است که باید به آنها توجه کرد. کنداکتور موضوع پیش‌پاافتاده‌ای نیست که در دقیقه 90 و به‌شکل غیرحرفه‌ای با آن برخورد شود. در مناسبت‌ها تلویزیون با مشکل پخش سریال مناسبتی مواجه است چون از الآن برای نوروز و رمضان و محرم سال آینده برنامه ندارد! در برخی اوقات دیده شده است که مرکز سیمافیلم برای این ایام برنامه‌ای تدارک می‌بیند، مثل مذاکره با علیرضا افخمی که خودش در گفت‌وگویی به آن اشاره کرد، کاری که می‌خواهد برای رمضان 1402 تدارک ببیند.

از طرفی دیگر تصمیمی که برای سری جدید «نون‌خ» برای ایام نوروز و رمضان سال آینده گرفته شد و خیلی از کارهای دیگری که سیمافیلم و برخی شبکه‌ها بارها به آن توجه کردند اما آنتن از سال گذشته تاکنون با این معضل به‌صورت جدّی‌تر مواجه است که چندصباحی مجبور می‌شود سریال تکراری را برای مخاطبین‌شان به نمایش بگذارد، در حالی که برخی از همان شبکه‌ها سریال دپو و بلاتکلیف دارند.

به‌نظر می‌رسد مدیران جدید شبکه‌ها در وهله اول تکلیف مدیران‌ گروه‌های مختلف‌شان را روشن کنند؛ کاری که حامد بامروت‌نژاد مدیر شبکه دو سیما در چند روز گذشته انجام داد و زنگ انتصاب‌ها را به صدا درآورد. در وهله بعدی تکلیف طرح‌ها و فیلمنامه‌های بلاتکلیف را روشن کنند و کارها اصطلاحاً «فست‌فودی» و دقیقه‌نودی پیش نرود.

تلویزیون در دوران جدید و جوانانه خود نیازمند طرح و برنامه منسجم و دقیق‌تری است، برنامه‌ای که بتواند پشتوانه کیفی‌سازی و تمرکز بهتر سریال‌سازان و برنامه‌سازان باشد نه اینکه به‌فاصله سه ماه مانده تا عید نوروز و یا ماه رمضان و ایام مناسبتی دیگر به فکر ساخت کار مناسبتی باشیم، به همین خاطر است بارها از سازندگان شنیده‌ایم "همه‌چیز عجله‌ای پیش می‌رود و از این روند راضی نیستیم"؛ هنگام تولید سریال روی آنتن می‌رود و تمرکز لازم روی تدوین کارها اتفاق نمی‌افتد، یا از بازیگران شنیده‌ایم "روز به روز فیلمنامه به دست ما می‌رسد و از سرانجام کاراکتر بی‌خبریم؛ در نتیجه شخصیت‌پردازی درست شکل نمی‌گیرد."

تلویزیون باید در ساخت سریال‌های جدید خود به‌سمت فاخرسازی و توجه به فیلمنامه و استفاده از بازیگران و عوامل کاربلد برود به‌جای 90شبی‌هایی که سرمنزل مشخصی ندارند و برخی سریال‌های بدون مفهوم و خسته‌کننده دیگر، همچنین در برنامه‌سازی هم به فکر نوآوری و خلاقیت باشند به‌جای اینکه به هر تهیه‌کننده و برنامه‌سازی میدان بدهند. آمارها این خلأها و ضعف‌ها را کاملاً نشان می‌دهد که مردم به هر قیمتی پای هر برنامه و سریالی نمی‌نشینند و این مخاطب انتخابگر، سخت‌گیرتر از گذشته شده است.

کنار این معضلات، تلویزیونی‌ها باید مراقب تکرار زیاد از حد برخی سریال‌های ماندگار صداوسیما باشند و همچنین بازپخش سریال‌های تکراری که پای‌شان به شبکه‌های سراسری هم باز شده است، اما صداوسیما نمی‌تواند همواره با تکیه بر سریال‌های قدیمی که محبوب عده‌ای هستند نبض مخاطب را در دست نگه دارد.

لازم است مدیران تلویزیون کمی بیش از گذشته به مخاطب و نظرات آن توجه کنند و به‌دنبال محتوا باشند، چرا که این تکرارهای بی‌هدف آن‌قدر ادامه پیدا کرده است که این سریال‌ها حتی دستمایه شوخی در فضای مجازی شده‌اند و با تکرار مداوم و با فاصله زمانی کم در معرض کم‌تأثیری قرار گرفته‌اند؛ با این حال تلویزیون همچنان بی‌توجه به هشدارها، ساخته‌های موفق قدیمی را با فاصله اندک از بازپخش‌های قبلی، روی آنتن می‌برد؛ آن هم در این ایام که این رقابت میان پلت‌فرم‌ها و فضای مجازی با تلویزیون وجود دارد؛ مردم بیشتر از همیشه، این انتظار را از صداوسیما و محصولاتش دارند که ارزنده، پرمحتوا و سرگرم‌کننده باشند.

مجتبی برزگر