سنت شیرین

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، انسان، از نخستین روزهای حضور خود بر عرصه خاک و از همان لحظه های آغازین، به خوبی دریافته است که تشکیل خانواده و گزینش همسر، بهترین و منطقی ترین راه کسب آرامش و مطمئن ترین سکوی پیشرفت و بالندگی است. چنان که حضرت آدم و حوا به عنوان سرسلسله انسان ها با تشکیل خانواده زندگی خود را آغاز کردند.

این امر نشانگراین حقیقت است که خانواده، یکی از اساسی ترین و طبیعی ترین نیازهای انسان به شمار می آید. بسیاری از مشکلات روانی و خستگی های جسمانی که از فعالیت های زندگی روزمره حاصل می شود، توسط یک خانواده و همسرمناسب، التیام یافته و برطرف می گردد. به همین دلیل یگانه سازمان اجتماعی که از عمومیت و دوام ویژه ای از دیرباز در زندگی بشر وجود داشته خانواده است. حتی قبل از تشکیل هر دولت و سازمانی برای تمرکز و مدیریت فعالیت های انسان، خانواده شکل گرفته است. اگر چه در طول تاریخ خطراتی برای آن به وجود آمده است.

خانواده از نگاه اسلام و آموزه های دینی، بنیانی مقدس، سازمانی حرکت آفرین، ساحل آرامش و سکون، بستر تربیت و رشد، جایگاه پیشرفت مادی و معنوی و تجلی گاه شکوفایی و بالندگی است. به طوری که اگر ضروری باشد تا انسان برای نیل به کمال و بهروزی از یک نردبان چند پله ای صعود کند و بالا برود، به طور حتم و یقین اولین پله این نردبان ترقی و رشد، تشکیل خانواده است. به همین خاطر یعنی به دلیل تأثیر شگرف خانواده سالم درشکوفایی و رشد افراد، اکثر اندیشمندان و بزرگان علوم انسانی و اجتماعی درباره خانواده، توصیه ها و دستورهایی بیان نموده اند.

اهمیت ازدواج در قرآن

در دیدگاه قرآن، زندگی زناشویی و خلقت انسان بر مبنای «زوجین» (زن و شوی)، از نشانه های خداوند در آفرینش به شمار می رود. در سوره روم، شش مسأله در عالم خلقت به عنوان نشانه های وحدانیت خداوند در ربوبیت و الوهیت شمرده شده که یکی از آنها، خلقت «زوج» برای آدمی است:

«وَ مِنْ آیاتِهِ انْ خَلَقَ لَکمْ مِنْ انْفُسِکمْ ازْواجاً. ..»(روم، آيه 21)

و از نشانه های او این [است ] که همسرانی از نوع خودتان برای شما آفرید. ...

جفت آفرینی زن و مرد، از اهدافِ بلندِ آفرینش و زمینه رشد و کمال آنهاست، چه اینکه، هر یک از زن و مرد، به تنهایی ناقص بوده و به دیگری نیازمند است و همین نقص و احتیاج است که آنها را به سوی هم جذب می کند و با رسیدن به یکدیگر به آرامش و سکون دست می یابند.

این امر، اختصاص به انسانهای عادی و معمولی ندارد، بلکه پیامبران نیز- که وارستگان جامعه هستند- برای رعایت اصولی تکوینی خویش و ارضای مشروع نیازهای جنسی، به ازدواج روآورده، جامعه کوچک «خانواده» را تشکیل می دادند. قرآن کریم، پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله را مخاطب قرار داده، می فرماید:

«وَ لَقَدْ ارْسَلْنا رُسُلًا مِنْ قَبْلِک وَ جَعَلْنا لَهُمْ ازْواجاً وَ ذُرِّیةً»(رعد، آيه 38)

پیش از تو (نیز) پیامبرانی فرستادیم؛ و برای آنها همسران و فرزندانی قرار دادیم.

ازدواج، از نظر قرآن از چنان ضرورت و اهمیتی برخوردار است که هیچ چیز، حتّی تهیدستی نمی تواند مانع انجام آن شود:

«وَ أَنْکحُوا الْأَیامی مِنْکمْ وَالصَّالِحینَ مِنْ عِبادِکمْ وَ امائِکمْ انْ یکونُوا فُقَراءَ یغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ»(نور، آيه 32)

مردان و زنان بی همسر و غلامان و کنیزان درستکارتان را همسر دهید؛ اگر تنگدست باشند، خداوند به لطف خود آنان را بی نیاز می سازد، خداوند گشایش دهنده ای آگاه است.

برخی فواید ازدواج در قرآن و روایات

فواید و ثمرات ازدواج بسیار زیاد است و قابل قیاس با مشکلات احتمالی آن نیست. پاره ای از این فواید عبارتند از:

آرامش

- وَمِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکم مِنْ أَنفُسِکمْ أَزْوَاجاً لِّتَسْکنُوا إِلَیهَا وَجَعَلَ بَینَکم مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِی ذلِک لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یتَفَکرُونَ «21» (الروم)

و از نشانه های او اینکه همسرانی از جنس خود شما برایتان آفرید.تا در کنار آنها آرامش یابید.و در میانتان مودّت و رحمت قرار داد. در این نشانه هائی است برای گروهی که تفکر می کنند (قرآن کریم).

اقبال خوب

امام باقر علیه السلام فرمود: پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: از جمله نصیبها و قسمتهای نیک برای یک مرد مسلمان آن است که همسری داشته باشد که:

در وقت نگاه کردن به او خوشحال می گردد.

و در وقت نبود- و غیبت او- خود را حفظ می کند.

و اگر به او فرمان دهد از وی اطاعت می نماید.( الكافي ج 5 ص 327)

ارزش برتر عبادت

امام صادق علیه السلام فرمود: دو رکعت نمازی را که شخص متأهّل می خواند بهتر از هفتاد رکعت نمازی است که شخص مجرّد و غیر متأهل می خواند.

امام باقر علیه السلام فرمود: دو رکعت نمازی را که شخص متأهّل می خواند بهتر از شخص مجرّد و غیر متأهّلی است که شب را به شب زنده داری مشغول و روز را روزه دار باشد.(تهذیب الأحكام ج 7 ص 467).

استغفار فرشتگان

امام صادق علیه السلام فرمود: شخصی که ازدواج می کند. سپس غسل جنابت را بجای می آورد. خداوند از هر قطره آبی- که از او می چکد- هفتاد ملک می آفریند. و آن ملائک برای او- تا روز قیامت- استغفار می کنند. ( رسالة المتعة للشيخ المفيد- عليه الرحمة- ص 9).

امان از مکر و فریب شیطان

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: شخصی که در جوانی ازدواج می کند شیطان از این کار او خشمناک شده و می گوید: وای بر من.این جوان- با این کار- دو سوّم از دین و آئین خود را از گزند و آفت من حفظ نمود.

سپس پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: این جوان باید- با تقوا و پرهیزکاری- باقیمانده دین و آئین خود را حفظ نماید.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: شیطان برای فریب مردان پارسا. سلاحی برّنده تر و کاراتر از زنان بد ندارد. او بوسیله آنها مردان صالح را فریب می دهد مگر آن مردانی که ازدواج کرده باشند. آنان پاک بوده و از گناه و بدی دور می باشند.

انس

در حدیثی که پیرامون خلقت حضرت آدم علیه السلام و حوّا علیها السلام می باشد چنین آمده است: پس از آنکه حضرت آدم علیه السلام به حضرت حوّا علیها السلام نگاه کرد و با او سخن گفت به خداوند متعال عرض نمود: این چه مخلوق نیکویی است که وقتی به او نزدیک گشتم و او را نگریستم به او مأنوس شدم؟

خداوند متعال به او فرمود: او حوّا بنده من است. آیا دوست داری که او با تو همراه باشد و موجب انس تو گردد و از تو پیروی نماید؟

حضرت آدم علیه السلام عرض کرد: آری- ای خدا- و من برای این کار تو را- تا هنگامی که زنده هستم- شکر می کنم و سپاس می گویم.

سپس خداوند متعال به آدم فرمود:- ای آدم- او را از من خواستگاری نما.

حضرت امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: انس در سه چیز وجود دارد: همسر موافق و فرزند نیکوکار و برادر شایسته.

امام سجّاد علیه السلام فرمود: لازم است بدانی که خداوند متعال همسرت را مایه انس و آرامش تو قرار داده است.

و بدان که این امر نعمتی است از طرف خدای متعال بر تو. پس بر تو لازم است که او را گرامی داری و با او مدارا نمایی.

امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند متعال زنان را برای مردان آفرید تا به آنها مأنوس گردند و بوسیله آنها به آرامش برسند. و نیاز جنسی آنها برآورده گردد و آن زنان مادری برای فرزندانشان باشند.

برکت

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به مردی فرمود: ازدواج کن. بدرستیکه ازدواج مایه برکت بوده و باعث افزونی پاکدامنی می گردد.

برتری

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: برترین افراد امّت من اشخاصی هستند که ازدواج کرده باشند.

و بدترین افراد امّت من کسانی هستند که ازدواج نکرده اند.( جامع الأخبار ص 273).

ازدواج ساده و کمک به امر مقدس ازدواج

1. پاداش مساعدت در امر ازدواج

رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «مَنْ زَوَّجَ اَخاهُ الْمُؤْمِنَ اِمْرَأَةً یَأْنَسُ بِها وَتَشُدُّ عَضُدَهُ وَیَسْتَریحُ اِلَیْها، زَوَّجَهُ اللّه ُ مِنَ الْحُورِ الْعِین وَآنَسَهُ بِمَنْ اَحَبَّهُ مِنَ الصِّدّیقینَ مِنْ اَهْلِ بَیْتِهِ وَاِخوانِهِ وَآنَسَهُمْ بِه؛ هر که برادر مؤمن خود را زن دهد تا با او انس گیرد و به وسیله او بازویش محکم شود و به سوی او آسایش یابد، خداوند او را از حورالعین بهشت زن دهد و با هر یک از صدیقان خانواده و برادرانش که دوست داشته باشد، همدمش کند و آنان را با وی انس و الفت دهد.»

حضرت صادق علیه السلام نیز در این باره می فرماید: «مَنْ زَوَّجَ اَعْزَبا کانَ مِمَّنْ یَنْظُرُ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ اِلَیه یَومَ الْقِیامَةِ؛ هر که عَزَبی را زن دهد، از جمله کسانی است که خداوند عزّوجل در روز قیامت به او نظر می افکند.»

هر کس تسهیلاتی را برای ازدواج برادر مؤمنش فراهم آورد؛ مثلاً دختر خود را به آسانی و بدون سختگیری به ازدواج جوانی در بیاورد و یا اگر وسعش می رسد، در جهت فراهم شدن مقدمات ازدواج پسر و دختری از بذل مال دریغ نکند و بالاخره هر کاری که از دستش برمی آید، انجام دهد تا یک ازدواج سالم صورت گیرد، چنین کسی اجر و پاداش این احادیث شریفه شامل حالش می شود و از رحمت الهی برخوردار خواهد بود.

2. گناه سخت گیری

رسول اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید: «مَنْ بَلَغَ وَلَدُهُ النِّکاحَ وَعِنْدَهُ مایَنْکَحُهُ، فَلَمْ یَنْکَحْهُ ثُمَّ اَحْدَثَ حَدَثا فَالاِثْمُ عَلَیه؛ هر کس فرزندش به حدّ ازدواج برسد و او هم بتواند زمینه ازدواجش را فراهم کند؛ ولی او را زن ندهد و فرزندش گرفتار گناه گردد، گناه فرزند بر عهده اوست.»

گاهی پدر با آنکه می تواند برای پسرش همسر اختیار کند، بهانه می آورد که او هنوز خیلی جوان است و یا باید ادامه تحصیلات بدهد و یا تا وقتی که از نظر مالی به جایی نرسیده و نتوانسته روی پای خود بایستد، خبری از ازدواج نیست. و یا پدر دختر می گوید که دخترم کم سنّ و سال و کم تجربه است یا فعلاً باید در خانه بماند و کمک مادرش باشد یا باید تحصیلاتش را ادامه دهد و یا تا وقتی شوهرِ متمکن و متمول برایش نیامده و خواستگارش دارای شغل و تحصیلات عالی نباشد، نباید شوهر کند. چنین والدینی که با بهانه هایی از این قبیل، در تزویج پسر یا دخترشان کاهلی و تعلّل می نمایند، مشمول این حدیث می شوند و هر گناهی که این پسر یا دختر به دلیل ازدواج نکردن مرتکب شوند، در آن شرکت دارند.

3. وساطت در ازدواج

امام علی علیه السلام در فضیلت وساطت برای شکل گیری ازدواج می فرماید: «اَفْضَلُ الشَّفاعَةِ اَنْ یَشْفَعَ بَیْنَ اثْنَیْنِ فِی نِکاحٍ حَتّی تَجْمَعَ شَمْلَهُما؛ بهترین وساطت این است که [انسان] میان دو نفر در امر ازدواج وساطت کند تا سر و سامان بگیرند.»

اگر شخصی متمول است به وسیله مالش، و اگر کسی زبانش نرم است، به کمک گفتار شیرین و بیانش، و اگر کسی صاحب نفوذ و وجهه در بین مردم است، با اعتبار و نفوذش لازم است که در این امر خیر وساطت کند که بهترین شفاعت و واسطه گری است؛ چون نتیجه آن حفظ دین جوانان و صیانت یافتن آنها از گناه می باشد.

محمد حسین جلال الدینی