سناریوهای احتمالی برای عادی سازی روابط ترکیه و سوریه

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از  گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، نخستین بار نیست که رسانه های ترکیه در مورد گفتگوهای محرمانه مقامات آنکارا – دمشق، خبر رسانی می کنند. اما در چند روز گذشته، دو اتفاق مهم روی داد.

با توجه به این که خبرهای قبلی، همگی در مورد گفتگوهای پشت پرده علی مملوک و هاکان فیدان دو مقام امنیتی عالی رتبه طرفین بوده، دو خبر مزبور، به شدت مورد توجه رسانه ها قرار گرفت.

خبر اول متعلق به روزنامه ترکیه بود که از روزنامه های تحت امر حزب عدالت و توسعه است. این روزنامه، اعلام کرد که احتمالاً به زودی رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و بشار اسد رئیس جمهور سوریه به صورت تلفنی گفتگو خواهند کرد. پس از انتشار این خبر، برای اولین بار اعلام شد که وزرای امور خارجه ترکیه و سوریه گفتگو کرده اند.

خبر اول، یعنی احتمال گفتگوی اردوغان و اسد، از سوی مقامات دولت و حزب حاکم تایید نشد، اما خبر دوم، از زبان خود وزیر شنیده شد. بنابراین، سخنان چاووش اوغلو مبنی بر گفتگو با فیصل مقداد وزیر امور خارجه سوریه، بحث بر سر این موضوع را پیش کشیده که سناریوهای احتمالی برای عادی سازی روابط ترکیه و سوریه کدامند.

در روزهای اخیر در بسیاری از رسانه های ترکیه این سوال مطرح شد: آیا ترکیه سیاست خود در قبال سوریه را تغییر می دهد؟ آیا دولت اردوغان که به خاطر بحران اقتصادی و کاهش محبوبیت داخلی، عادی سازی روابط با کشورهای عربی را دنبال می کند، در مورد بشار اسد و دولت او نیز تغییر رویه داده است؟

طرح این سوالات از آنجا اهمیت دارند که ترکیه در 10 سال گذشته، همواره به دنبال سقوط دولت سوریه بوده و آخرین دیدار رسمی و عادی ترکیه و سوریه در سطح وزرای خارجه در ماه اوت سال 2011 بود و احمد داوود اوغلو وزیر امور خارجه وقت ابتدا با ولید معلم و سپس با بشار اسد دیدار کرد.

پیشنهاد تماس تلفنی اردوغان – اسد

در سفر اخیر رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه به سوچی روسیه و دیدار او با ولادیمیر پوتین همتای روس، اتفاق جالبی روی داده است. ماجرا از این قرار است که ترکیه مداوماً اعلام کرده که برای حمله به سوریه از کسی اجازه نمی گیرد. اما ظاهراً این سخنان، بلوف های رسانه ای است و اردوغان در اثنای سخنان خود در مورد سوریه، بحث عملیات را پیش کشیده و اعلام کرده که قصد دارد مجدداً به شمال سوریه حمله کند.

پاسخ پوتین به این بخش از سخنان اردوغان هوشمندانه و جالب است. او با دو جمله ساده، جواب اردوغان را داده و می گوید: 1.برای رفع نگرانی هایتان در شمال سوریه با مقامات دولت دمشق هماهنگ باشید و کاری را که لازم می دانید با هم انجام دهید. 2.حالا که با همدیگر ارتباط ندارید، ما می توانیم زمینه چینی کنیم و شما با رئیس جمهور سوریه صحبت کنید.

قاعدتاً جواب کوتاه پوتین مورد پسند اردوغان نبوده و او در جواب گفته است: بهتر است گفتگوهای ما و سوریه در سطح مقامات امنیتی ادامه پیدا کند.

اهمیت گفتگوی چاووش اوغلو – مقداد

در اواخر مهر ماه سال 1400 بود که اجلاس جنبش غیرمتعهدها به میزبانی صربستان همزمان با شصتمین سالگرد تاسیس این نهاد بین المللی در بلگراد برگزار شد. به عبارتی دیگر، 10 ماه از این اجلاس سپری شده است. اما حالا و پس از این همه مدت، مشخص شده که وزرای امور خارجه ترکیه و سوریه در این نشست با هم صحبت کرده اند.

مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه در نشست خبری سیزدهمین کنفرانس سفرا در آنکارا، اعلام کرده که در بلگراد با فیصل مقداد وزیر امور خارجه سوریه دیدار کرده است. چاووش اوغلو در این مورد گفته است:«در نشست غیرمتعهدها، هنگام گفتگو با وزیران دیگر در بلگراد، به شکل سرپایی و قبل از صرف غذا، گفتگوی کوتاهی با وزیر امور خارجه سوریه داشتم.»

چاووش اوغلو خاطرنشان کرد که مسکو از مدت‌ها قبل برای برقراری گفتگو بین آنکارا و دمشق تلاش می‌کند، اما ترکیه ترجیح می‌دهد که تماس ها فقط از طریق سازمان‌های اطلاعاتی دنبال شود.

چاووش اوغلو که از یاران قدیمی اردوغان و از موسسین حزب عدالت و توسعه است، به این اشاره کرده که در بلگراد و در گفتگوی کوتاهی که با فیصل مقداد داشته، به او اطلاع داده که عملیات برون مرزی ترکیه علیه حاکمیت سوریه نیست، بلکه برای حفظ تمامیت ارضی این کشور است.

این وزیر کابینه اردوغان در ادامه گفته است:«همان‌طور که قبلاً گفتم، آنجا هم به این اشاره کردم که تنها راه نجات سوریه، سازش سیاسی است. تروریست‌ها باید پاکسازی شوند. فرقی نمی‌کند که چه کسی باشد یا چه نامی داشته باشد. از طرف دیگر، ما به‌ عنوان ترکیه معتقدیم که باید بین مخالفان سوریه و رژیم، صلح برقرار شود. ما همچنین گفتیم که می توانیم از گفتگوهای مخالفین و سران رژیم حمایت کنیم. گفتگوهای ما بین مقامات اطلاعاتی ما بود. چندی پیش ارتباط بین سازمان های اطلاعاتی قطع شد، اما اکنون دوباره برقرار شده است. بالاخره در نشست این نهادهای اطلاعاتی بسیاری از مسائل مهم مطرح می شود. ما اعلام کردیم که ی.پ.گ یک سازمان تروریستی و تجزیه طلب است و اگر دمشق با این گروه مبارزه کند، ما به طور کامل حمایت می کنیم. ما به اراضی سوریه چشم ندوخته ایم.»

وزیر امور خارجه ترکیه همچنین گفته است:«بر اساس اطلاعات دریافتی، چاووش اوغلو در دیدار کوتاه خود با فیصل مقداد، وزیر امور خارجه سوریه، مجدداً نظرات مشابهی را تکرار کرد و این پیام را داد که مبارزه ترکیه با تروریسم علیه حاکمیت سوریه نیست، بلکه در راستای اهداف سوریه است. حفاظت از تمامیت سیاسی و ارضی سوریه برای ما اصل است و معتقدیم که برای جلوگیری از تجزیه سوریه، باید یک دولت و مدیریت قوی در سوریه وجود داشته باشد.»

سه دغدغه مهم اردوغان در سوریه

شواهد نشان می دهد که اردوغان در سوریه 3 هدف مهم دارد:

1.اردوغان به طور مداوم اعلام می کند که نهادهای اقماری پ.ک.ک در شمال سوریه نباید دولت تشکیل دهند.

2.اگر چه ترکیه به شکل جدی بر هدف مبارزه با نهادهای اقماری پ.ک.ک پافشاری می کند. اما پیداست که این یگانه مساله و نگرانی ترکیه نیست و آنکارا علاوه بر حفظ امنیت مرزهای خود، به دنبال سهم قابل توجهی از کیک قدرت سوریه است. ترکیه میلیاردها دلار صرف تسلیح و تجهیز معارضین مسلح و مخالفین سیاسی کرده و می خواهد آنان را در دمشق به قدرت برساند یا حداقل، آنان را در قدرت شریک کند.

3.نزدیک به 4 میلیون آواره و پناهجوی سوری در ترکیه به سر می برند و این برای دولت اردوغان و دولت های آتی ترکیه، یک دغدغه و معضل ملی است که البته اردوغان بارها از آن استفاده و بهره برداری سیاسی به عمل آورده است.

با توجه به نکات بالا، می توان به راحتی به این نتیجه رسید که سیاست دولت اردوغان در مورد سوریه تغییر نکرده و ترکیه بخشی از بازی مخالفین  و بحران سیاسی سوریه است.