الگوی نقش آفرینی مساجد و هیئات مذهبی در تحکیم بنیان خانواده

صادق مولایی از پژوهشگران حوزوی در ابتدای این نشست به ارائه پژوهش خود با عنوان «الگوی نقش آفرینی مساجد و هیئات مذهبی در تحکیم بنیان خانواده با تکیه بر پیشگیری از طلاق» پرداخت و گفت: نبود یک الگوی دقیق عملیاتی که جمع بین یافته‌های پژوهشی و مطالعات میدانی و تجربی و راهنمای تشکل‌های دینی در موضوع استحکام خانواده و پیشگیری از طلاق باشد تا به آن مراجعه و نسبت به بوم و منطقه خود، با توجه به آن الگو؛ اقدامات و عملیات مورد نیاز خود را طراحی کنند؛ مساله اصلی پژوهش را تشکیل می‌دهد.

این پژوهش در چهار فصل تدوین شده که فصل نخست به بحث مقدمات پرداخته، تعاریف و چهارچوب مفهومی را ارائه می‌دهد؛ در فصل دوم مسائل خانواده بازشناخته می‌شود و پژوهشگر تلاش می‌کند با توجه به اهمیت شناخت مسائل و ابعاد آن، از دیدگاه اساتید خانواده در این زمینه استفاده کند و دیدگاه اساتید را درباره هیئت و مسجد و حل این مسائل جویا شود که البته در رویکرد دوم توفیقی برای او حاصل نشده است.

سرشماری تمام نقش‌آفرینان میدانی در زمینه تحکیم خانواده در فصل سوم به انجام رسیده و پژوهشگر با استفاده از تشکل‌های برتری که در زمینه خانواده در رویداد مهرواره «هوای نو» حائز رتبه یک تا 10 شده‌اند، در این زمینه مصاحبه‌هایی نیز انجام داده که در قالب تحلیل مضمون کدگذاری و در جداولی پیاده‌سازی شده است تا از این دیدگاه‌ها در طرح استفاده شود.

افزون بر انجام مصاحبه برای این پژوهش، گزارشات طلاب فعال درباره رویداد ملی مهرواره «محله هم‌دل» گردآوری و بیش از یکصد گزارش ناظر به موضوع تحکیم خانواده مورد مطالعه قرار گرفته که محتوای این گزارشات نیز در فصل سوم منعکس شده است.

پژوهشگر در فصل چهارم نتیجه فصل دوم و سوم را با ایده‌پردازی که خود در این زمینه ارائه داده و در قالب سه مسئله کلی؛ ارتباطی، اقتصادی و معرفت‌شناختی نظم بخشیده است. در این فصل ذیل هر مسئله دو دسته راهکار «هیئات مذهبی و مساجد به مثابه بستری برای کنش‌گری» و «هیئات مذهبی و مساجد به مثابه کنش‌گر اصلی» احصاء شده است.

ذیل مسائل معرفتی آموزشی تشکل‌های دینی به مثابه کنش‌گر اصلی، جلسات سخنرانی عمومی، طرح جامع تبلیغی، جهت‌دهی آموزشی به سایر برنامه‌ها، جلسات پرسش و پاسخ، فضاسازی محیطی، حلقه‌های تربیتی ویژه نوجوانان، دوره مطالعاتی و مسابقه، کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی، چهره‌سازی و اسوه‌پردازی، ایده‌پردازی‌های آموزشی و ارائه برنامه‌های چند رسانه‌ای آموزشی به چشم می‌خورد.

همچنین در فصل چهارم پژوهش، تمام راهکارهایی که هیئات مذهبی و مساجد می‌توانستند از ظرفیت نهادها استفاده کنند و یا به صورت خودجوش و مردمی انجام دهند، مطرح شده و افزون بر پوشش تمام فعالیت‌های میدانی، ایده‌پردازی نیز در این زمینه صورت گرفته است.

کارشناسان حاضر در جلسه از محتوای مناسب، فراتحلیل بودن پژوهش، دسته‌بندی موضوعات جزئی، ارائه مدل‌های عملیاتی اجرا شده، پیاده‌سازی نظام‌مند مصاحبه‌ها، طرح مسائل و مشکلات مرتبط با موضوع خانواده و طلاق، بیان زمینه‌های مشکل‌ساز برای خانواده‌ها و تیپ‌بندی نسبت به ارائه راهکارها در این زمینه به عنوان برخی نقاط مثبت این پژوهش نام بردند.

دسته اول نبودن برخی مستندات، تفصیل بیش از حد پیشینه، عدم تناسب فصول به لحاظ بودجه‌بندی پژوهشی، بیان مسائل غیرمرتبط، جزئی شدن مسائل در فصل دوم، ضرورت ارائه جزئی گزارش فصل چهارم ذیل مسائل فصل دوم و عدم تدوین فصل چهارم مبتنی بر یک نظریه مرتبط از جمله نقدهایی بود که کارشناسان در این نشست بر پژوهش الگوی نقش آفرینی مساجد و هیئات مذهبی در تحکیم بنیان خانواده مطرح کردند و معتقد بودند این پژوهش بدون استفاده از نظریه‌ها، نمی‌تواند در محافل علمی قابل دفاع باشد و دیده شود.

هدف اصلی این طرح الگوی نقش‌آفرینی تشکل‌های دینی است اما پژوهشگر مبتنی بر میدان این الگو را استخراج کرده است و آنچه ناقدان بر آن تأکید داشتند این بود که مناسب است این الگو روشمند و ناظر بر نظریه باشد و از نظریه به شیوه‌ای استفاده شود که در جلد دوم پژوهش با عنوان اعتیاد، ذات ظرفیت مساجد و هیئت‌ها شناخته و از پیوند این دو راهکارهای مناسب آن به دست آید.

مولایی در پایان گفت: نقدهای مطرح شده استادان از سوی آقای توحید اسماعیل‌پور ناظر این پژوهش مورد ارزیابی قرار گرفته و برای تکمیل‌تر شدن طرح لحاظ خواهد شد.