شماره ۴۳ فصلنامه علمی «فرهنگ در دانشگاه اسلامی» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، شماره 43 فصلنامه علمی «فرهنگ در دانشگاه اسلامی» به صاحب امتیازی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها با مدیرمسئولی حبیب محمدنژاد و سردبیری سیدرضا سیدجوادین منتشر شد.

این فصلنامه در 6 مقاله و 372صفحه منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

طراحی الگوی ارتباطات انسانی اثربخش بر مبنای قرآن کریم مبتنی بر تحلیل مضمون

سید محسن موسوی؛ رضا ابراهیم‌زاده دستجردی؛ علی رشیدپور

چکیده: هدف: مقالۀ حاضر با هدف طراحی الگوی ارتباطات انسانی اثربخش بر مبنای قرآن کریم انجام شد. روش: سؤال اصلی پژوهش این بود که الگوی ارتباطات انسانی اثربخش بر مبنای قرآن کریم چیست و مؤلفه‌های ارتباطات انسانی بر مبنای قرآن کریم چه عواملی‌اند. برای پاسخ، از روش تحلیل مضمون استفاده شد. حوزۀ پژوهش، کلیۀ آیات قرآن بود که مضامین مربوط به ارتباطات انسانی از آنها استخراج شد. با استفاده از تفسیر نور، 482 آیه شناسایی و در گام دوم، 695 مفهوم معنادار از ترجمه و تفسیر این آیات، استخراج و دسته‌بندی شد. یافته‌ها: با توجه به روش تحلیل مضمون، مضامین مرتبط با ارتباطات انسانی از آیات استخراج شد که پس از تلفیق و حذف کدهای مشترک، 290 مضمون کلیدی، 54 مضمون یکپارچه‌کننده و پنج مضمون کلان حاصل شد. از روایی محتوایی استفاده و نتایج با اساتید صاحب‌نظر علوم قرآنی ارزیابی شدکه نشان از روایی قابل قبول داشت. از روش هولستی برای پایایی استفاده شد که میزان پایایی محاسبه‌شده 876/0 بود. نتیجه‌گیری: یافته‌ها، پنج مضمون کلان با عناوین نیک‌سرشتی تعامل‌گر، آزادمنشی در گفتمان ارتباطی، کنش ارتباطی جرأت‌ورزانه، ساختارمندی در گفتار و شنود مؤثر را شناسایی کرد و نتایج در قالب شبکۀ مضامین، تحلیل و الگوی نهایی تدوین شد.

پیش‌بینی نگرش نسبت به ازدواج بر اساس نیازهای اساسی نظریۀ انتخاب و عملکرد خانواده در دانشجویان مجرد دانشگاه فرهنگیان

سهراب عبدی زرین؛ اعظم نجفعلی‌زاده؛ نادر منیرپور

چکیده: هدف: هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش نیازهای اساسی نظریۀ انتخاب و عملکرد خانواده در پیش‌بینی نگرش نسبت به ازدواج در دانشجویان مجرد دانشگاه فرهنگیان استان قم بود. روش: این مطالعه از نوع توصیفی- همبستگی بود. جامعۀ آماری پژوهش را دانشجویان مجرد دانشگاه فرهنگیان استان قم تشکیل می‌دادند که از این بین، 306 نفر به روش نمونه‌گیری در دسترس به عنوان نمونۀ پژوهش انتخاب شدند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش، پرسشنامه‌های نیمرخ نیازهای اساسی صاحبی(1391)، عملکرد خانواده مک‌مستر(1980) و نگرش به ازدواج ام.ای.اس(1998) بودند. همچنین تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه با نرم‌افزار اس.پی.اس.اس-23 انجام شد. یافته‌ها: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که نقش متغیّرهای عملکرد خانواده و نیازهای اساسی نظریۀ انتخاب در پیش‌بینی نگرش نسبت به ازدواج، مثبت و معنا‌دار (R2=40) بود. در معادلۀ رگرسیونی، نقش نیاز به بقا و نیاز به آزادی از بین مؤلفه‌های نیازهای اساسی نظریۀ انتخاب در پیش‌بینی نگرش نسبت به ازدواج مثبت و معنادار بود. همچنین، از ابعاد عملکرد خانواده در پیش‌بینی نگرش نسبت به ازدواج، نقش حل مسئله، روابط، نقشها و همراهی عاطفی مثبت و معنا‌دار بود. نتیجه‌گیری: به نظر می‌رسد نیازهای اساسی نظریۀ انتخاب (به ویژه نیاز به بقا و نیاز به آزادی) و عملکرد خانواده می‌توانند در پیش‌بینی نگرش نسبت به ازدواج نقش مهمی داشته باشند و بررسی این دو متغیّر در جلسات مشاورۀ قبل از ازدواج در شناخت نگرش دانشجویان نسبت به ازدواج می‌تواند مؤثر باشد.

اثربخشی آموزش مجازی طرح محقق‌ساختۀ «حبل‌المتین» با مبنای تفسیر تنزیلی آیات عفاف و حجاب بر رشد پایبندی به حجاب دانشجویان دختر

سیده سمانه صادقی نساج؛ محمدرضا بهدار؛ جهانگیر میرزاوندی

چکیده: یکی از مهم‌ترین وظایف نخبگان و فعالان عرصۀ فرهنگی، ارائۀ طرحهای نو و کارامد به منظور ارتقای فرهنگ عفاف و حجاب زنان جامعۀ اسلامی است. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش مجازی طرح «حبل‌المتین» با مبنای تفسیر تنزیلی آیات عفاف و حجاب، بر رشد پایبندی به حجاب دانشجویان دختر انجام شد. روش: طرح حبل‌المتین با استفاده از مراحل و راهبردهای آموزه‌های قرآنی عفاف و حجاب، بر اساس تفسیر تنزیلی به دست آمد. در ادامه از جامعۀ آماری600 نفرۀ دانشجویان دختر در حال تحصیل دانشگاه آزاد اسلامی واحد اندیمشک، 30 نفر به روش نمونه‌گیری تصادفی، انتخاب و در دوگروه 15 نفرۀ آزمایش وکنترل، جایگشت شدند. گروه آزمایش به مدت 30 روز در فضای مجازی، تحت آموزش طرح حبل‌المتین قرارگرفتند. برای جمع‌آوری اطلاعات، از پرسشنامۀ معتبر هشت گویه‌ای «مقیاس اسلامی پایبندی به حجاب» با روایی 09/. استفاده شد. ضریب آلفای کرونباخ در این پژوهش، 75/0 به دست آمد؛ لذا پرسشنامه از پایایی لازم برخوردار بود. تجزیه و تحلیل داده‌ها با روش تحلیل کواریانس چندمتغیّرۀ مانکوا انجام شد. یافته‌ها: 38 درصد از تفاوتهای فردی در پس‌آزمون، مربوط به تأثیر آموزش مجازی طرح حبل‌المتین بود. به ترتیب، آموزش مراحل سه‌گانۀ شناخت اصول دین، فرهنگ‌سازی غیر مستقیم عفاف و حجاب با تأکید غالب بر عفاف و تشریع روشن احکام عفاف و حجاب، منجر به رشد مؤلفه‌های «نگرش به حجاب» و «التزام عملی به حجاب» و در نهایت، رشد «پایبندی به حجاب» شد. نتیجه‌گیری: آموزش طرح حبل‌المتین در فضای مجازی، پابندی به حجاب دانشجویان دختر را به گونۀ معناداری افزود.

اعتباریابی نسخۀ فارسی مقیاس اعتیاد به اینستاگرام(فرم شش سؤالی) در بین دانشجویان ایرانی

علی صالحی؛ سید علی شریفی‌فرد؛ صفدر نبی‌زاده؛ گلناز علی‌بابایی

چکیده: با توجه به استفادۀ روزافزون از اینستاگرام که می‌تواند فرصتها و چالشهای بسیاری را به همراه داشته باشد، در پژوهش پیش رو به اعتباریابی نسخۀ فارسی مقیاس اعتیاد به اینستاگرام(فرم شش سؤالی) در بین دانشجویان ایرانی پرداخته شد. روش: روش این پژوهش، توصیفی- پیمایشی بود. جامعۀ آماری، تمامی دانشجویان دانشگاههای شهرستان مشهد بودند که از این جامعه و به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای، 681 آزمودنی انتخاب شدند و به دو مقیاس اعتیاد به اینستاگرام(IAS-6 & IAS-15) و بهزیستی روان‌شناختی ریف(RPWS-18) پاسخ دادند. یافته‌ها: نتایج نشان داد که این مقیاس از روایی سازه و ملاک خوبی برخوردار است. پایایی نیز به دو روش آلفای کرونباخ و بازآزمایی به ترتیب 83/0 و 71/0 بود که بسیار مطلوب است. از لحاظ روایی ملاک نیز این مقیاس با بهزیستی، رابطۀ منفی و معنادار و با اعتیاد به اینستاگرام 15 سؤالی، رابطۀ مثبت و معنادار داشت(01/0p<). همچنین در اعتیاد به اینستاگرام بین خانم‌ها و آقایان تفاوت معناداری وجود نداشت. نتیجه‌گیری: این ابزار می‌تواند در نمونۀ ایرانی استفاده شود. همچنین انجام مطالعات دانشگاهی با توجه به افزایش روزافزون استفاده از این پلتفرم و ظرفیتهای مثبت و منفی موجود در آن، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

مدل معادلات ساختاری تنظیم هیجان و آمادگی به اعتیاد در آسیبهای اجتماعی با نقش میانجی‌گری ابعاد معنویت

روح‌الله صدیق؛ علی کرمانی؛ نادره معماریان؛ نسرین الماسی راد؛ گلاویژ محمدی

چکیده: هدف این پژوهش، مدل معادلات ساختاری تنظیم هیجان و آمادگی به اعتیاد در آسیبهای اجتماعی با نقش میانجی‌گری ابعاد معنویت بود. روش: روش پژوهش از نوع رگرسیون و به طور خاص، مدل معادلات ساختاری است. جامعۀ آماری پژوهش، دانشجویان دانشگاههای تهران بودند که از آن، نمونه‌ای با حجم 410 نفر انتخاب شد. برای جمع‌آوری داده‌ها نیز از پرسشنامۀ معنویت، مقیاس آمادگی به اعتیاد، مقیاس دشواری در تنظیم هیجان و مقیاس کوتاه رفتارهای پرخطر جوانان استفاده شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که مدل تبیین آسیبهای اجتماعی بر اساس دشواری تنظیم هیجان و آمادگی به اعتیاد با نقش میانجی‌گری معنویت، از برازش مطلوبی برخوردار است. همچنین رابطۀ بین دشواری تنظیم هیجان و رفتارهای پرخطر و آمادگی به اعتیاد و رفتارهای پرخطر، از طریق معنویت معنادار است؛ زیرا سطح معناداری مربوط به آزمون سوبل در هر دو از 05/0 کمتر است(01/0P<). نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج پیشنهاد می‌شود گروه‌درمانی و آموزشهای گروهی در حوزۀ معنویت و روان‌شناسی دین انجام شود تا ارتقای ابعاد معنوی، عامل محافظت‌کننده و پیشگیرانه‌ای برای آسیبهای اجتماعی یا رفتارهای پرخطر باشد.

تبیین اثر رفتارهای شهروندی جوانمردی و وظیفه‌شناسی کارکنان بر اساس دین/مذهب و حمایت اجتماعی همکار و سرپرست

صدیقه خورشید؛ مریم بهرام‌زاده

چکیده: هدف: این پژوهش با هدف تبیین رفتارهای شهروندی سازمانی جوانمردی و وظیفه‌شناسی کارکنان بر اساس دین/مذهب و حمایتهای اجتماعی همکار و سرپرست انجام شد. روش: این پژوهش به شیوۀ توصیفی- همبستگی انجام شده است. جامعۀ پژوهش را کارکنان دانشگاه قم تشکیل داده‌اند که 121 نفر از آنان به شیوۀ نمونه‌برداری تصادفی ساده در پژوهش شرکت کردند. داده‌های پژوهش به وسیلۀ پرسشنامه جمع‌آوری و با آزمونهای آماری تحلیل شد. یافته‌ها: دین/مذهب بر رفتارهای شهروندی جوانمردی و وظیفه‌شناسی کارکنان، حمایت اجتماعی همکار و سرپرست؛ حمایت اجتماعی سرپرست بر رفتارهای شهروندی جوانمردی و وظیفه‌شناسی کارکنان؛ و حمایت اجتماعی همکار بر رفتار شهروندی جوانمردی کارکنان تأثیر مثبت و مستقیم دارد. نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش، نقش دین/مذهب را در جایگاههای سازمانی برجسته ساخته است؛ بدین معنا که دین می‌تواند به توسعۀ اقدامهای حمایتگرانه اجتماعی سرپرستان از زیردستان از طریق بهبود رابطۀ تبادلی با کیفیت بالا با همۀ زیردستان‌شان و نیز اقدامهای حمایتگرانۀ کارکنان از همدیگر از طریق ایجاد و توسعۀ محیط کاری مبتنی بر رابطۀ دوستانه، همدلی، همبستگی و انسجام منجر شود، که در نتیجه به بروز رفتارهای جوانمردانه و وظیفه‌شناسی کارکنان نسبت به سازمان منتج می‌شود.

نقش باورهای دینی و میزان هوش اخلاقی در پیش‌بینی سلامت روان دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی

علی احمدپور

چکیده: هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش باورهای دینی و میزان هوش اخلاقی در پیش‌بینی سلامت روان دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی انجام شد. روش: روش پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی- همبستگی بود. جامعۀ آماری پژوهش حاضر، شامل کلیۀ دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی در سال تحصیلی 1399 بودند. از این جامعه نمونه‌ای به حجم 319 دانشجو با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شد و به پرسشنامۀ‏ باورهای دینی، هوش اخلاقی و سلامت عمومی پاسخ دادند. داده‌ها نیز توسط آزمونهای ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه تحلیل شدند. یافته‌ها: نتایج ضریب همبستگی نشان می‌دهد که سلامت روان با باورهای دینی و مؤلفه‌های اعتقادی، عاطفی و مناسکی ارتباط مثبت و معناداری دارند. علاوه بر این، سلامت روان با نمرۀ کل هوش اخلاقی و مؤلفه‌های آن ارتباط مثبت و معناداری دارد (01/0< p). نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد متغیّرهای پیش‌بین حدود 18 درصد از واریانس سلامت روان را پیش‌بینی می‌کنند. نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج پژوهش حاضر، از لحاظ کاربردی، برگزاری کارگاههای آموزشی توسط روان‌شناسان و مشاوران برای ارتقای هوش اخلاقی و باورهای دینی دانشجویان توصیه می‌شود.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه علمی «فرهنگ در دانشگاه اسلامی» می توانند به تهران، خیابان انقلاب اسلامی، بین خیابان قدس و وصال، کوچه اسکو، پلاک 15 (41 قدیم)، دفتر فصلنامه دانشگاه اسلامی با شماره تلفن:84222555 یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس ciu.nahad.irمراجعه کنند یا تماس بگیرند.