مشکل اصلی ما عدم وجود ضمانت‌های اجرایی مصوبات است

اشاره: رهبر معظم انقلاب اسلامی(مدظله العالی) در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی که در تاریخ 21 /9 /1368 برگزار شد با اشاره به وظیفه خطیر این شورا در پیشبرد فرهنگ کشور فرمودند: معتقد بوده‌ام و همچنان هستم که این شورای عالی می تواند کاراهای زیادی برای پیشبرد فرهنگ کشور داشته باشد و به وزارتخانه‌هایی که متصدی و مباشر اجرایی کار فرهنگی هستند، کمک بزرگی بکند.

نکته‌ای که به نظر من خیلی مهم می‌باشد، این است که ما فرهنگ اسلامی و فرهنگ کشور را - که شورای عالی انقلاب فرهنگی هدف‌هایی را برای آن تعقیب می‌کند - به فرهنگ آموزشی و تحصیلی و کلاسی و مَدرسی منحصر نکنیم؛ بلکه بخشی از این فرهنگ، فرهنگ عمومی است که نفس حضور وزارت ارشاد در این مجموعه و آشنایی‌ها و آگاهی‌هایی که اعضای این جلسه به اختلاف در مسایل گوناگون فرهنگی دارند، خود شاهد بر این است که به این بدنه و این قسمت هم اهتمام زیادی شده است.

یکی از کارهای مهم شورای عالی انقلاب فرهنگی، نگرش به فرهنگ عمومی و پیدا کردن و شناختن بیماری‌های فرهنگىِ امروز کشور ما و یافتن علاج این بیماری‌ها با دید متخصصانه و البته دردمندانه و انقلابی و توصیه‌ی آنها به دستگاه‌های گوناگون است. این، یک بخش مهم کار می‌باشد و خوب است که شورای عالی انقلاب فرهنگی، به این قضیه برسد.

اما حضرت آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله العالی) در عصر روز سه‌شنبه 15 آذرماه 1401 در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، هدایت فرهنگی کشور را، شأن و نقش اصلی این شورا خواندند و با اشاره به ضرورت بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی کشور فرمودند: شورای‌عالی انقلاب فرهنگی باید با رصد و شناخت دقیق ضعف‌ها و گزاره‌های غلط فرهنگی در عرصه‌های مختلف، راه‌حل‌های عالمانه‌ای برای رواج گزاره‌های صحیح و پیش‌بَرنده، ‌ارائه کند.

در همین راستا خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، با حجت الاسلام محمدرضا غریبی دبیر کمیسیون فرهنگی- اجتماعی شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت و گویی انجام داده است که در ادامه می خوانید:

رسا_ در مرحله اجرا و نظارت بر سند تحول دستگاه های فرهنگی چه تدابیری اندیشیده شده و آیا ضمانت های اجرایی در این سند وجود دارد؟

در دوره ای از فعالیت های شورای عالی انقلاب فرهنگی با توجه به اقتضائاتی که وجود داشته و الزاماتی که بود، دستور کار شورا و شوراهای اقماری مرتبط با شورای انقلاب فرهنگی، تدوین اسناد بالادستی کشور در حوزه های فرهنگ و علم بود.

ما در حوزه مباحث فرهنگی، نقشه مهندسی فرهنگی کشور در شورا تدوین شد و سند جامع سبک زندگی را داشتیم که درباره مباحث مربوط به علم، سند تحول آموزش عالی کشور را داشتیم و این ها اسنادی بود که در آن مقطع با توجه به ضرورتی که احساس می‌شد -که کشور در مسیر درستی حرکت کند و سندی بالادستی داشته باشند- این اسناد تدوین شد.

واقعاً مواردی که در این اسناد وجود دارد، چه از لحاظ فنی و چه از لحاظ علمی و جامعیت به گونه‌ای است که اگر به مرحله تحقق برسد، می تواند مسیر انقلاب اسلامی را به درستی راهبری کند؛ اما مسئله مهم که اخیراً در صحبت های مقام معظم رهبری(مدظله العالی) نیز وجود داشت، مسئله اجرایی سازی این اسناد است که متاسفانه یکی از معضلاتی که سال‌ها است نسبت به مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی با آن مواجه هستیم، عدم وجود ضمانت های اجرایی کافی به معنای الزام آور بودن برای نهادهایی است که برای اجرای اسناد شورای عالی انقلاب فرهنگی متولی امر شده اند.

رهبر معظم انقلاب اسلامی(مدظله العالی) در سخنرانی اخیر خود فرمودند ضمانت های اجرایی اسناد شورای عالی انقلاب فرهنگی، حضور سران قوا در جلسات تصویب مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی است که کاملاً حرف درست و منطقی می باشد؛ اما نکته‌ای که در اینجا وجود دارد این است که نهاد قانون گذار در کشور ما مجلس شورای اسلامی است و اگر در قانون مجلس دستگاه یا نهادی که بر اساس آن قانون به تکلیف محوله عمل نکند، ابزارهایی که در اختیار مجلس برای بازخواست دستگاه های مربوطه وجود دارد، ابزارهایی است که ضمانت های اجرای آن را کاملاً به همراه دارد که از جمله آن ابزارها، مسئله بودجه کافی است که اگر دستگاهی به قانون مصوب مجلس عمل نکند، مجلس شورای اسلامی این اختیار و توانایی را دارد که اعتبارات آن دستگاه را قطع یا کاهش دهد.

علاوه بر این، مجلس شورای اسلامی حتی توانایی این را نیز دارد که پرونده قضایی برای دستگاه هایی که تمرد کردند تشکیل دهد؛ اما متاسفانه این گونه الزامات در مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی وجود ندارد؛ و لذا ما می بینیم با وجود این که از سال ۱۳۸۳ در زمینه عفاف و حجاب مصوباتی در شورای عالی انقلاب فرهنگی داریم که بسیار نیز مصوبات جامعی است؛ ولی ما شاهد این هستیم که هیچ اتفاقی نیفتاده است و دستگاه هایی که مامور به انجام این سند شدند، هیچ کدام، تکالیف خود را انجام نمی دهند؛ مگر دستگاه نیروی انتظامی که در مرحله مواجهه با برخی از هنجارشکنی ها است و حقاً و انصافاً هم به وظایف خود عمل می‌کنند و هم بسیار مظلوم واقع شده اند.

اگر ما بتوانیم بخواهیم که دیگر دستگاه های مامور نیز به وظایف خود در انجام این سندها عمل کنند، کار به برخی از برخورد های نیروهای انتظامی نمی رسد و اگر ما سازوکار درستی برای ضمانت های اجرایی این اسناد تدبیر نکنیم، بعد از مدتی دوباره همین مشکلات را خواهیم داشت؛ چراکه ما از حیث نگارش سندها مشکلی نداریم؛ بلکه مشکل اصلی ما اجرای سند ها و مصوبات است.

اگر تمهیدی اندیشیده شود تا فاصله بین مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و قانون شدن در مجلس شورای اسلامی را کوتاه کنند، در اجرایی شدن سند های شورای عالی، بسیار می تواند تاثیرگذار و تحول آفرین باشد.

رسا_ هدایت فرهنگی چیست و چه ابعادی دارند؟

اصطلاح هدایت فرهنگی که رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در سخنان اخیر به آن پرداختند، اصلاً کار ویژه شورای عالی انقلاب فرهنگی همان هدایت فرهنگی است؛ یعنی شورای عالی انقلاب فرهنگی باید این قابلیت را داشته باشد که از حیث مباحثی که مربوط به ابعاد مختلف مسائل فرهنگی می شود، راهبری های لازم را اتخاذ و ضمانت های اجرایی آن را در نظر بگیرد.

به عنوان مثال؛ در سبک زندگی ما مسلمانان اگر بخواهیم متناسب با آنچه که در آیات و روایات و سیره معصومان (ع) آمده است برنامه ریزی های لازم و کافی را کرده باشیم و سبک زندگی ما در مصرف کالاها به گونه‌ای باشد که به مقدار لازم و به اندازه باشد، باید به مبانی و آموزه های اسلامی علم داشته باشیم.

«هدایت فرهنگی» یعنی شورای عالی انقلاب فرهنگی نسبت به ابعاد کلانی که فکر توده جامعه را راهبری کند تا مردم به آرمان هایی که انقلاب اسلامی به خاطر آن شکل گرفته است محقق شود، راهنمایی ها و راهبردهای لازم را اتخاذ کند.

به نظر می رسد سرعت تحولات مقولات فرهنگی آنقدر بالا است که هر روزه شاهد فضای جدیدی از مباحث هستیم و اگر شورای عالی انقلاب فرهنگی بخواهد به گونه‌ای عمل کند که از تحولات عقب نماند و باید رصد مسائل فرهنگی توسط دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام و محقق شود.

متأسفانه در دولت قبل علاوه بر اینکه که بسیاری از جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل و نتیجه‌ای حاصل نشد؛ بسیاری از مصوبات نیز ابلاغ نشد و اعتباراتی که لازم بود در فضای کارشناسی شوراهای اقماری شورای عالی انقلاب فرهنگی اتفاق بیفتد، دچار مشکل شد؛ به گونه ای که عملاً کاری نمی شد انجام داد.

اصلی ترین کاری که امروزه می تواند ما را به ایفای نقش هدایت فرهنگی، توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی کمک کند، رصد، تحلیل و اقدام به موقع و به هنگام مسائل فرهنگی کشور است.

رسا_ شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی با چه هدفی تشکیل شده است و چه نقشی در تحقق هدایت فرهنگی دارد؟

ماموریتی که برای شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی ترسیم شده است، مأموریتی است که رهبر معظم انقلاب اسلامی هنگام سفر به قم و در نمایشگاه شبستان نجمه خاتون حرم حضرت معصومه (س) در غرفه مربوط به دستاوردهای شورای عالی انقلاب فرهنگی به اعضای شورای فرمودند و فرموده ایشان این بود که شما در کارهای خود، صرفاً به امور حوزه اکتفا نکنید؛ بلکه وظیفه و ماموریت اصلی شما تزریق نگرش حوزوی به تمامی سیاست های فرهنگی کشور است.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در دوره جدید شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی، ماموریت جدیدی واگذار فرمودند که نشان از کیاست ایشان دارد و آن مأموریت، ایفای نقش قرارگاهی است و کار قرارگاه این است که سیاست ها را راهبری کند.

به نظر می رسد نقش قرارگاهی برای شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی نقش بسیار مهمی است و با توجه به ظرفیتی که ایجاد شده است، باید به این نقش به تمام و کمال جامه عمل پوشانیده شود.

رسا_ شیوه و نوع انتخاب اعضای شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی چیست؟

اعضای مجمع شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی را خود شورای عالی انقلاب فرهنگی انتخاب و تایید می کند و ذیل مجمع کمیسیون فرهنگی- اجتماعی و کمیسیون علمی -تربیتی وجود دارد که روئسای این کمیسیون‌ها منتخب مجمع هستند و تیم کارشناسی که در شورا وجود دارد، گزینه هایی از مراکز مختلف شناسایی و ارائه می کنند و اعضای مجمع، اعضا را انتخاب می کنند.

برخی از شاخصه هایی که در انتخاب اعضا شورا وجود داشت، مسئله جوان گرایی بود و بسیاری از فضلای حوزوی را داشتیم که در دوره ۱۲ ساله ای که شورا است، از اعضای کمیسیون هستند و حداقل ۱۵ سال سن اعضای کمیسیون ها جوان تر شده است.