شانزدهمین نشست تبیین سیاست‌های کلی برنامه هفتم برگزار شد

به گزارش گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، شانزدهمین نشست تخصصی تبیین سیاست‌های کلی برنامه هفتم با محوریت روزآمد و ارتقاء نظام آموزشی و پژوهشی کشور (نظام آموزش و پرورش) با حضور محمد اسحاقی معاون پژوهش دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رضامراد صحرایی رئیس دانشگاه فرهنگیان، حسن ملکی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، عبدالامیر گلیک محقق حوزه تعلیم و تربیت و سیدجلال موسوی کارشناس حوزه تعلیم و تربیت برگزار شد.

نشست تخصصی تبیین سیاست‌های کلی برنامه هفتم با هدف تحلیل و بررسی عدم اجرایی شدن سیاست‌های کلی نظام برگزار می‌شود. عمده چالشی که ضرورت برگزاری این نشست‌ها را ترسیم کرده است این است که علی‌رغم وجود زیرساخت‌ها، برنامه، لایحه و قانون و تدوین آیین‌نامه‌ها سیاست‌های کلی تاکنون مورد اهتمام نبوده و محقق نشده است. نکته محوری بحث‌های مطرح شده در این نشست‌ها این است که چه ملزوماتی نیاز است که بر سیاست‌های کلی آنچنان که شایسته است جامعه عمل بپوشاند و سیاست‌های کلی از برنامه‌ریزی تا اجرا، حاکم شود.

در موضوع نظام آموزش و پرورش چالش‌های زیادی است و در دولت‌های مختلف آنچه که در سیاست‌های کلی مدنظر بوده با آن چیزی که به مجلس تقدیم کردند متفاوت است و آنچه که در اجرا شاهد هستیم با نواقصی همراه است.

رهبر معظم انقلاب بیش از همه در دیدار با مسئولا ن آموزش و پرورش جایگاه و کارکرد آموزش و پرورش در جامعه را برای مسئولان تبیین می‌کنند که عملکرد مفید و موثری در ارتباط با نظام آموزش و پرورش داشته باشند.

نگاه رهبر معظم انقلاب به آموزش و پرورش؛ یک موضوع تمدنی، ملی، دینی، حاکمیتی فوق‌العاده مهم، مهمترین دستگاه حاکمیتی جمهوری اسلامی، قابل قیاس با دیگر دستگاه‌ها نیست، مسئله اول نظام و خط مقدم جنگ فرهنگی، ضامن بقای انقلاب، زمینه ساز تحقق عدالت اجتماعی و هدف شکل‌گیری نظام اسلامی، سنگ بنای آینده کشور، محل تربیت نیروی انسانی کشور است.

بحث منزلت و جایگاه معلم را رهبر معظم انقلاب مفصل ورود داشتند و مدام تبیین کردند که این نگرش هم در جامعه و در بدنه آموزش و پرورش تغییر کند و شرافت و منزلت معلمی درک بشود و در ارتباط با اقتصاد و نظام بودجه‌ریزی آموزش و پرورش متذکر شدند که این نهاد را یک مجموعه هزینه‌بر و مصرف‌کننده نبینید بلکه سرمایه‌ای که در این مسیر صرف می‌شود، هزینه نیست بلکه سرمایه گذاری برای آینده است و دیر بازده است اما بازدهی بسیار مهم و حیاتی است و نظام بودجه‌ریزی برای آموزش و پرورش باید متفاوت با بقیه دستگاه‌ها باشد.

اما آن‌چیزی که در عمل اتفاق افتاده با چیزی که رهبر معظم انقلاب مدام تذکر می‌دهند، متفاوت است و گاهی شاهد تخفیف جدی نسبت به آموزش و پرورش بودیم و در دولت‌های مختلف فراز و فرود داشتیم ولی باز هم با درک این نگاه و نگرش به آموزش و پرورش از سوی مسئولین فاصله داریم که باید در این حوزه برنامه‌ریزی صورت بگیرد.

چالش‌هایی که این روزها با آن روبرو هستیم نشان می‌دهد که این نگاه به درستی درک نشده و موضوع جدی گرفته نشده و اهتمام خوبی صورت نگرفته است، درسته فراز و فرودی داشته و در دولت‌های مختلف نگاه‌ها متفاوت بوده است.

موضوع عدالت آموزشی دچار آسیب است و روندی که در مورد خصوصی سازی آموزش و پرورش و جلب مشارکت‌های مردمی با هدف کاهش بار مالی آموزش و پرورش از روی دوش دولت شروع شد اما این مسیر در اجرا کالای آموزشی را به یک کالای لوکس تبدیل کرده و به یک بنگاه تجاری تبدیل می کند و بی‌عدالتی و تبعیض را از این نقطه که می‌تواند سرآغاز عدالت اجتماعی باشد را کانالیزه و ساماندهی می‌کند و اگر در این موضوع که زیرساخت عدالت اجتماعی، آموزشی و تربیتی و دریافت خدمات آموزشی با کیفیت است، تبعیض داشته باشیم طبیعتاً اثر خودش را نشان می‌دهد.

رهبر انقلاب تقویت مدارس دولتی، عدالت اجتماعی و نظام بودجه ریزی، نگاه به معلم، تربیت معلم و تقویت دانشگاه فرهنگیان و عدالت آموزشی را مرتباً تذکر دادند.

اصلاح روند گذشته، برگشت از این مسیر و جبران آن از سئوالات مهمی است که در ذهن تداعی می‌شود که در شرایط جدید و در برنامه تحول دولت به آن اشاره شده که جای خرسندی دارد.

افزایش حقوق معلمان با نظام رتبه‌بندی معلمان، دغدغه‌های معیشتی این جامعه را کاهش خواهد داد. اما هنوز با نگاهی متعالی به آموزش و پرورش فاصله جدی داریم و تحول جدی در آموزش و پرورش که رهبر معظم انقلاب از همان در دوران ریاست جمهوری خودشان دنبال می‌کردند و این مسیر را دنبال می‌کردند، باید با اهتمام جدی‌تری دنبال شود.

حوادث اخیر آموزش و پرورش نمایانگر این است که آموزش و پرورش در نقش تربیتی نواقصی داشته است و باید عمیق‌تر به تحول در آموزش و پرورش فکر کنیم. سند بنیادین و زیربنایی تحول آموزش و پرورش باید در دستور کار قرار بگیرد و با بازنگری در مبانی نظری این سند شاهد اجرایی شدن آن در بدنه نظام آموزش و پرورش باشیم و تحول را از نقطه کنونی مورد توجه قرار دهیم.

امید است هرچه سریع‌تر خواست رهبری و نگاه به آموزش و پرورش به دست اندرکاران منتقل شد و با محوریت برنامه هفتم، به‌صورت صریح سبک زندگی و مباحث آموزشی و ... از محتوای کتب درسی تا تحقق سند تحول آموزش و پرورش مورد توجه قرار بگیرد.

لزوم بازنگری در سند تحول آموزش و پرورش / ارائه راهکارهای اجرایی

حسن ملکی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی به علل عدم تحقق سند تحول آموزش و پرورش در سال‌های گذشته پرداخت و اظهار داشت: عدم اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش انقدر تکرار شده است، بازگویی آن احساس خوبی به آدم دست نمی‌دهد. که می‌طلبد به‌طور جدی به علل عدم تحقق آن به‌طور جدی پرداخت و این مهم در اولویت مسئولان آموزش و پرورش قرار بگیرد.

وی با تاکید بر پذیرش معلم بر اساس شایستگی‌های نظام آموزش و پرورش گفت: در حال حاضر دانشگاه فرهنگیان اقدامات خوبی را در این حوزه در دستور کار قرار داده است اما باید این موضوع در برنامه هفتم توسعه جزو اولویت‌های اصلی قرار بگیرد. بعد از گذشت 43 سال از انقلاب معلمان در تراز انقلاب اسلامی باید تربیت و به بدنه آموزش و پرورش تزریق شوند.

ملکی با تشریح علل این مهم، راهکارهای پیشنهادی تربیت معلمان در تراز انقلاب را ارائه داد و گفت: دانشگاه فرهنگیان ماموریت تربیت معلم را دارد وهرچه زمان می‌گذرد، احساس می‌شود تربیت معلم در بعد کمی و کیفی برای کارآمد کردن نظام آموزش و پرورش ملموس‌تر می‌شود و باید برای حل این مهم باید اندیشید که باید ظرفیت دانشگاه را بالا برد یا ظرفیت مدیریت را ارتقاء داد.

وی ادامه داد: همه می‌دانیم اگر معلم کارآمد نباشد، کتاب درسی هرچقدر ارتقاء پیدا کند، معلم است که آن را ارتقاء می‌دهد و باید دقت نظر بیشتری شود و فاصله با شرایط مطلوب را کاهش دهیم و راهکارهای لازم برای حل این معضل را در برنامه هفتم مورد توجه قرار دهیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان این‌که کسی بر توجه دولت سیزدهم به رفع این نقیصه تردید ندارد، خاطرنشان کرد: ممکن است توجه به تربیت معلم در میان مشغله‌های دولت مورد کم‌توجهی قرار بگیرد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود بر قابل انعطاف بودن نظام برنامه‌ریزی درسی برابر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تاکید کرد و گفت: علم نافع در نظام تربیتی و محتوای کتاب‌های درسی از دیگر مطالبات رهبر معظم انقلاب که امید است توجه جدی به این عرصه صورت پذیرد.

وی افزود: نظام تربیتی از جمله موضوعات مغفول مانده است و لازم است معلمانی با مبانی اسلامی اسلامی تربیت شوند و این خلاء را به شایستگی پر کنند.

ملکی با اشاره به وضعیت پیشبرد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بیان داشت: تحقق این سند تاکنون در حد انتظار نبوده است و با بررسی علل اجرایی نشدن آن طی سالیان گذشته، راهکارهای عملیاتی تحقق آن باید در دستور کار قرار بگیرد.وضع خوبی ندارد و مه مسئولان آموزش و پرورش مسئول هستند، اما برخی کار کردند و نتوانستند و برخی را نگذاشتن کار کنند که باید مورد بررسی قرار گیرد.

وی ادامه داد: فقط عزم دولت برای اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش کافی نیست و باید بدنه اجرایی ضمن اعتقاد و باور عمیق داشتن به این سند در این مسیر مجدانه گام بردارند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با انتقاد از خلاء سند تحول بنیادین دانشگاه‌ها و مراکز علمی تصریح کرد: سند گریزی و بی‌اعتنایی به سند در ادوار گذشته مشهود است و این موضوع دلایل متعددی دارد که تغییر نگرش در مورد این سند از مهمترین مولفه‌ها در راستای تحقق این مهم است.

وی تنوع مدارس کشور را یکی دیگر از آسیب‌های سرراه نظام آموزش و پرورش برشمرد و خاطرنشان کرد: تنوع مدارس از سویی یک فرصت و از جهتی دیگر یک تهدید است چراکه شاهد سلیقه‌های متعدد در اداره مدارس هستیم و بعضاً حتی شاهد این هستیم در برخی مدارس کتاب‌های درسی را کنار گذاشتند که این آسیب است.

ملکی عدم همگرایی در نظام آموزش و پرورش را یکی دیگر از چالش‌ها خواند و گفت: بعضاً نسبت به برخی موضوعات در بدنه خود آموزش و پرورش شاهد عدم همگرایی هستیم که این موضوع مانع پیشرفت و اجرای دقیق سند تحول بنیادین آموزش و پرورش می‌شود.

وی با تاکید بر این‌که سند تحول بنیادین آموزش و پرورش از لحاظ مفاد و مفاهیم نیز نتوانسته با مخاطبان مؤانست برقرار کند، بیان داشت: برخی نکات موجود در سند آن را قدری غیرقابل دسترس، آرمانی و بی‌توجه با واقعیت‌های آموزشی در ذهن متواتر می‌کند که با بازنگری در تحلیل مفهومی و محتوایی سند و گفتمان‌سازی و ایجاد انگیزه و خلق اراده جدی می‌توان این معضل را برطرف کرد.

ضرورت بومی‌سازی سند بنیادین برای مربیان / توجه جدی به کشف استعداد و خلاقیت دانش‌آموزان

عبدالامیر گلیک، محقق حوزه تعلیم و تربیت با بیان این‌که سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ماحصل یک دهه تلاش 600 اندیشمند است، گفت: سند با افتخار تحول بنیادین قله‌ای را مطرح کرده اما راه رسیدن به قله مطرح نشده است. در این سند مبانی نظری تدوین شده و باید افرادی در ضمیمه این سند راه‌های رسیدن به قله و به‌طور مثال مسیر رسیدن آب زلالی که در قله قرار دارد به منازل مردم را ترسیم کنند.

وی افزود: سند تحول بنیادین در عین حجیم و فلسفی بودن، سندی برجسته است که چالش‌ها و چرخش‌های نظام را تحقیق و تحلیل و در قالب 10گانه مطرح و کل معضلات را قابل مشاهده کرده است. و زیرنظام‌های شش‌گانه حرکت از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب را بیان کرده است.

محقق حوزه تعلیم و تربیت با تشریح ویژگی‌های هفت‌گانه مدرسه سالم بیان داشت: سند تحول بنیادین ساحت‌های شش‌گانه تربیتی را بیان و تحلیل و  131 راهکار تحقق آن را مطرح می‌کند.

وی ادامه داد: یکی از آسیب‌های موجود این است که خود سند تحول بنیادین را بدون بومی‌سازی ویژه مربیان در اختیار آنان قرار دادیم در حالی که این سند باید با ادبیات روان و قابل فهم‌تر باید در اختیار مربیان قرار می‌گرفت. همچنین در این سند توجهی به محبت، قلب، انگیزه، خانواده، خروجی نظام تربیتی و ... توجهی نشده است.

گلیک خاطرنشان کرد: فراتز از این‌که فکر نظام آموزشی باشیم، باید به این بیندیشیم که چگونه در فرهنگ و جامعه اجتماعی، ارزش فکر کردن و خردورزی را به مردم منتقل کنیم و درجه خردورزی آن‌ها را بالا بیاوریم.

وی با تاکید بر نیازمندی به یک نظام استعدادیابی گفت: باید دریابیم که فرزندان چه استعدادی دارند و مسیر رشد خودشان را به‌درستی پیدا کنند و ارزش پژوهش را در جامعه هدفمند کنیم.

محقق حوزه تعلیم و تربیت ادامه داد: در حال حاضر سیستم مبتنی بر حل مسئله نیست و هنوز حجم انباشت دانش و دانش‌اندوزی زیاد است، اما خلاقیت نیست و باید به کشف خلاقیت توجه بیشتری شود. به ایده توجه کنیم و گوش شنوا باشیم، اگر کسی ایده دارد، جایی باشد که حرف زده بشود و سیستم بشود، میل به دانستن و ... ایجاد شود.

وی با بیان این‌که بچه‌ها قبل پیش دبستانی سئوالات زیادی دارند، اما در مدرسه سئوالات خود را مطرح نمی‌کنند، گفت: باید به چرایی شادی بچه‌ها از تعطیل مدارس فکر کنیم، مدارس ما شادی و میل به دانستن ندارد. نیاز است تفکر جدی در ارتباط با نظام تعاملی آموزش داشته باشیم.

عزم جدی در حوزه کیفیت و عدالت آموزشی / نیازمندی به اطلاعات واقعی است و ایجاد سامانه جامع

سیدجلال موسوی، کارشناس حوزه تعلیم و تربیت دو مولفه اصلی کیفیت و عدالت در نظام آموزشی را مورد اشاره قرار داد و گفت: در حال حاضر وضعیت کیفیت و عدالت آموزشی مطلوب در حدانتظار انقلاب اسلامی نیست.

کارشناس حوزه تعلیم و تربیت با بیان این‌که رهبر معظم انقلاب چندین سال است که راهکار برون از وضعیت کنونی را استفاده از حلقه‌های میانی آموزش و پرورش دانستند، خاطرنشان کرد: سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ارزشمند است اما متاسفانه اهتمام ویژه‌ای برای تحقق آن در دولت قبل نبود، در دولت کنونی اهتمام جدی در مجموعه دولت و وزارت آموزش و پرورش است و امید است با تلاش‌های نظام‌مند شاهد خروجی‌های ارزشمندی باشیم.

وی با اشاره به کلی بودن سند تحول بنیادین و لزوم توجه جدی به اجرا و نظارت بر روند پیشرفت، راهکارهای عملیاتی را تشریح کرد و گفت: تعیین شاخص برای ارزیابی میزان پیشرفت سند بسیار مهم است و باید در حوزه نظارت و راهبری کار اساسی صورت پذیرد.

موسوی ادامه داد: تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی نیازمند فکت واقعی است و باید با ایجاد سامانه جامع و بانک اطلاعاتی دقیق، اولویت‌بندی مسائل و موضوعات، راهکارهای متناسب ارائه شده در سند را بکار بگیریم.

وی تصریح کرد: تربیت معلم، سرفصل محتوای کتاب‌های درسی، جذب نیروی انسانی در آموزش و پرورش از جمله مولفه‌هایی است که باید به آن توجه جدی شود و سند تحول بنیادین در اولویت‌های 12گانه فرهنگ و آموزش سند توسعه قرار بگیرد.

توجه جدی به تربیت معلمان در تراز انقلاب اسلامی / ایجاد ستاد تعلیم و تربیت

رضامراد صحرایی، رئیس دانشگاه فرهنگیان نجات نظام را در نجات آموزش و پرورش دانست و تاکید کرد: مسئولان موضوعات تعلیم و تربیت را از داخل مدارس رصد و پیگیری کنند.

وی گفت: همان‌گونه که در ایام کرونا ستادی با تمام اختیارات تشکیل و موضوعات کشور را پیگیری و راهبری می‌کردند، نیاز است در حوزه تعلیم و تربیت نیاز ستادی با تمام اختیارات تشکیل شود.

رئیس دانشگاه فرهنگیان با اشاره به مسائل و موضوعات معلمان خاطرنشان کرد: شهید اصلی دانشگاه فرهنگیان سخنان رهبر معظم انقلاب است. 10 درصد منویات معظم‌له تاکنون در این دانشگاه پیگیری شده است و راهکارهای اجرایی برای تحقق رهنمودهای ایشان طراحی و در دست اجرا است.

وی افزود: آمار و اطلاعات آموزش و پرورش نیازمند یک بازنگری دقیق است. تنوع زیادی در نوع مدارس داریم که این مهم نیز بررسی دقیقی را می‌طلبد.

صحرایی با بیان این‌که نیازمند معلمان در تراز انقلاب اسلامی هستیم، خاطرنشان کرد: خلاء معلم ملموس است و باید برنامه‌ریزی مدونی در راستای تربیت معلمان صورت بگیرد.

وی وزن وزارت آموزش و پرورش را بیشتر از یک وزارتخانه خواند و بیان داشت: می‌طلبد که در در کنار سه قوه مجریه، مقننه و قضائیه ، یک قوه تعلیم و تربیت ایجاد شود.

رئیس دانشگاه فرهنگیان گفت: پیش‌بینی ما این است که در برنامه هفتم توسعه سالیانه 50 هزار معلم تربیت و وارد بدنه آموزش و پرورش بشوند.

وی با اشاره به تصمیماتی که در ادوار گذشته در مورد دانشگاه فرهنگیان گرفته شده بود، خاطرنشان کرد: از سال 85 تا 90 دانشگاه فرهنگیان ورودی نداشت و وزیر وقت تاکید داشت که نیازی به تربیت نداریم که امروز باید پاسخگوی تصمیم خودشان باشند و فقط 17 درصد معلمان جذب شده از سال 90 تا 1400 در آموزش و پرورش خروجی دانشگاه فرهنگیان است و نیاز است توجه جدی به دانشگاه فرهنگیان و تربیت معلم طی سال‌های پیش‌رو صورت گیرد.

فلسفه برگزاری نشست‌های تخصصی تبیین سیاست‌های کلی برنامه هفتم

محمد اسحاقی، معاون پژوهش دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به فلسفه برگزاری نشست‌های تخصصی تبیین سیاست‌های کلی برنامه هفتم اظهار داشت: امید است با برگزاری این نشست‌ها در فرصت باقیمانده با شناسایی دقیق چالش‌های مهم، کارآمدی سیستم برنامه‌ریزی و اثربخشی برنامه توسعه افزایش پیدا کند.

وی با بیان این‌که تعلیم و تربیت اهمیت بالایی دارد، گفت: گاهی موضوعاتی که خیلی روشن است، فراموش می‌شود و پرداختن به آن برابر اهمیت موضوع نیست. قطعاً چیزی که اهمیت دارد باید اهتمام بیشتر به آن شود. هدف این است که در طول برنامه هفتم چشم‌انداز تعلیم و تربیت در پنج سال پیش‌رو ترسیم و برابر این سیاست قدم برداشته شود.

معاون پژوهش دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای افزود: برنامه توسعه هفتم برگرفته از اجماع نظر و بینش صاحب نظران است که این مهم را به یک برنامه ملی، مبدل کند.

وی دانشگاه فرهنگیان را یک فرصت دانست و خاطرنشان کرد: تا معلم تربیت نشود، چگونه می‌تواند تربیت کند. مردم باید بدانند که فرزندان خودشان که سرمایه‌های آنان هستند دست چه کسانی می‌سپارند.

اسحاقی بیان داشت: تعلیم و تربیت در منظومه فکری رهبر معظم انقلاب جایگاه ویژه‌ای دارد. اگر تعلیم و تربیت درست کار کند در همه بخش‌ها شاهد خروجی آن هستیم.

وی ادامه داد: تمام موضوعات، موانع و ... باید به خوبی شناخته بشود و در طول برنامه هفتم نه تنها بر روی کاغذ بلکه در عمل شاهد عملکردی درخشان و در تراز انقلاب اسلامی باشیم. تحقق منویات و انتظارات از ، در کاغذ خوب است و در عمل چه موانعی دارد، بسیاری از چیزها نیاز به مصوبه و ... ندارد.

معاون پژوهش دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به سالروز شهادت سردار شهید حاج قاسم سلیمانی تصریح کرد: شهدا پرورش یافته تعلیم و تربیت هستند.

وی در پایان گفت: اگر می‌خواهیم اقتصاد درست شود باید تربیت و پرورش خوبی داشته باشیم. بتوانیم وظایف را بشناسیم و با قدرت در مسیر وظایف خود گام برداریم و هرلحظه شاهد حرکت روبه جلو باشیم.