میان ارزیابی اقدامات و سازوکارهای فعلی دیپلماسی فرهنگی و خلق فرصت‌های جدید در سیاست خارجی آن، ارتباط وجود دارد. در سیاست خارجی آن در خاورمیانه الگو و مدل علمی و پیش رو، در حوزه دیپلماسی فرهنگی که بتواند در خور شأن و جایگاهش باشد، دیده نمی‌شود. برای ارزیابی دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران نیاز به الگوی مطلوب است.
جمهوری اسلامی ایران، با داشتن فرهنگی کهن و پویا و نیز تمدنی متعالی که تأثیرات عمیق و گسترده‌ای در مناطق پیرامونی خود گذاشته است، امروزه می‌تواند با بهره‌گیری از دیپلماسی فرهنگی به نحوی مطلوب نفوذ فرهنگی خود را در بسیاری از کشورهای جهان به‌ویژه مناطقی که در آن دارای تاریخ و پیشینه‌ای مشترک با حوزه تمدنی خود را دارد، افزایش دهد.
همچنین این کشور می‌تواند به مانند بسیاری از کشورهای توسعه یافته جهان با تکیه بر فناوری‌های نوین ارتباط جمعی و رسانه‌های قدرتمند به گسترش فرهنگ خود در میان ملل دیگر اقدام نماید و در صورت چنین اقدامی، به چنان قدرتی می‌رسد که امروزه معروف به قدرت نرم است.
این کشور با استفاده از قدرت نرم خود، ملت‌های منطقه خاورمیانه و جهان را به پیروی از فرهنگ و اهدافش متقاعد کرده و در نتیجه به خواست نهایی خود یعنی همراه کردن دولت‌ها باسیاست‌های خویش دست می‌یابد. ازاین‌رو، جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر ظرفیت‌ها و عناصر فرهنگی، از قدرت بالفعل به بالقوه در زمینه دیپلماسی فرهنگی و در نهایت قدرت نرم خواهد رسید. البته برای اجرای آن، تاکتیک‌ها و راهبردهای فراوانی در این خصوص فراهم است.
کتاب دیپلماسی فرهنگی و منافع ملی با توجه به اهمیت ذکرشده در دیپلماسی فرهنگی و فراهم نمودن الگویی خاص برای ایجاد یک سیستم در روابط فرهنگی جمهوری اسلامی ایران با کشورهای منطقه خاورمیانه و جهان ضروری دانسته است.
در این رابطه مؤلفه‌های مؤثر فرهنگی و میزان تأثیرگذاری آن و همچنین ساز و کارهای کنونی دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، ظرفیت‌ها و چالش‌های آن‌ها درنهایت آسیب‌شناسی و روابط فرهنگی ایران با دیگر کشورهای خاورمیانه مورد ارزیابی و تأثیر دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی پرداخته است.
با توجه به اهمیت دیپلماسی فرهنگی در برنامه‌ریزی استراتژیک و افزایش درک و آگاهی آن در افکار عمومی ملت‌ها و دولت‌ها و عرصه فرهنگ یک ملت به ملت‌ها و نهادها و سازمان‌های دیگر کشورها با عنایت به تجارب گذشته و نفرت افکار عمومی از جنگ و خونریزی، دولت‌ها ترجیح می‌دهند به‌جای هزینه بسیار سنگین نظامی برای پیشبرد روزافزون از طریق تکنولوژی و فضای مجازی اقدام نمایند.
امروزه عامل فرهنگی نسبت به سایر ابعاد اقتصادی، سیاسی، نظامی از قدرت پایدارتر و تأثیرگذارتر برخوردار است.از این رو کشورها با به‌کارگیری سرمایه فرهنگی، از ظرفیت ملی در جهت رسیدن به اهداف و منافع ملی دلخواه خود می‌رسند.
از طرفی تکثر در ارتباطات و تعاملات بین‌الملل بیشتر از طریق دیپلماسی صورت می‌گیرد، به‌نوعی هویت انسان‌ها و ملت‌ها دچار تزلزل گردیده است، لذا ضرورت نگاه جدید به دیپلماسی فرهنگی امری اجتناب‌ناپذیر است و از طرفی با ناکارآمدی راهکارهای قدرت محور در حل چالش‌ها و مناقشات جهانی و برقراری امنیت بین‌المللی ضرورت استفاده از دیپلماسی فرهنگی در میان دولت‌ها را دوچندان کرده است.
کتاب دیپلماسی فرهنگی و منافع ملی شامل چهار فصل کلیات دیپلماسی فرهنگی، سیر تحول تاریخ دیپلماسی، نقش فرهنگ در دیپلماسی و ارزیابی دیپلماسی فرهنگی ایران می‌شود.