از کمبود نیروی احیاکننده نسخ خطی تا وجود ۴۳ گرایش قرآنی در درختواره دانشی حوزه

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، جلسه هم اندیشی مدیران مراکز و گروه های علمی قرآنی قم با حضور دکتر محمد جواد هراتی قائم مقام وزیر علوم در علوم اسلامی و مسئولان و مدیران حوزوی برگزار شد.

از مهمترین موضوعات و اهداف برگزاری این جلسه به هم اندیشی پیرامون امور جاری قرآنی کشور، تأسیس نمایندگی های انجمن قرآن پژوهی، هم اندیشی پیرامون کنگره بین المللی اندیشه قرآنی امام خامنه ای، برگزاری همایش مترجمان، مفسران، اساتید قرآنی می توان اشاره کرد.

در این جلسه ابتدا، حجت الاسلام رضایی اصفهانی مدیر انجمن قرآن پژوهی حوزه علمیه پیرامون بحث جهاد تبیین از منظر قرآن پرداخت و گفت: حضرت آقا تاکید زیادی بر این موضوع جهاد تبیین داشتند و این جهاد را واجب فوری خواندند و یکی از مخاطبین جدی این صحبت ایشان، ما فعالین قرآنی هستیم.

وی افزود: رهبر معظم انقلاب از سال ۹۵ در بیاناتشان به این بحث تبیین اشاره کرده اند و کم توجهی ما باعث بروز این حوادث اخیر و گمراهی بعضی از جوانان شده است؛ این جهاد تبیین یک بحث قرآنی است.وی همه مدیران و فعالین قرآنی را به هم فکری و همکاری در جهت بهبود برنامه های قرآنی سطح کشور دعوت کرد و گفت: هر یک از مراکز و افرادی که می توانند در رابطه با برگزاری همایش ها و برنامه های آینده مسئولیت برعهده بگیرند،می توانند به انجمن اطلاع دهند تا هماهنگی های لازم صورت بگیرد؛ و همپچنین هرکس نظری برای چگونگی فعالیت انجمن دارد، در جلسات مطرح بکند تا ان شاءالله اجرایی شود.

سپس در ادامه حجت الاسلام عبدالرسول هاجری، مسئول دبیرخانه انجمن های علمی حوزه علمیه به نقش بی بدیل سرمایه اجتماعی یا همان اعتبار اجتماعی اشاره کرد و اظهار داشت: ما در فعالیت های مختلف بیش از آن که به سرمایه اجتماعی توجه کنیم به ابزار و امکانات تکیه می کنیم اما خداوند از ما خواسته بر اساس سرمایه اجتماعی  نه بر اساس امکانات، فعالیت کنیم.

وی با اشاره به اینکه اعتبار اجتماعی یک نعمت الهی است و در قیامت از آن سوال خواهد شد، افزود: ما مسئولیم سرمایه اجتماعی خود را در راه خدا خرج کنیم، اگر از سرمایه اجتماعی درست استفاده شود، در بسیاری از فعالیت ها نیازی به بودجه و امکانات نیست، چرا که خداوند فرمود: «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُمْ بِوَاحِدَةٍ ۖ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَىٰ وَفُرَادَىٰ» و بر این اساس خداوند کمک خواهد کرد و اگر همه اعضای این جلسه با هم همکاری کنند سرمایه اجتماعی کم نظیری ایجاد می شود.

در ادامه دکتر محمد جواد هراتی، قائم مقام وزیرعلوم در امور علوم انسانی و رئیس مرکز همکاری های توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی و علوم انسانی، با اشاره به ظرفیت خوبی که در دولت سیزدهم در حوزه علوم انسانی و علوم قرآنی ایجاد شده، اظهار داشت: از مهمترین این ظرفیت ها، واگذار کردن حوزه قرآن به اساتید و متخصصان قرآن و مرکز قرآن در وزارت علوم به مرکز پژوهش و آموزش قرآن کریم برای اولین بار بود.

وی ادامه داد: در این دوره نگاه به قرآن و فعالیت‌های قرآنی با کمک کمیسیون حوزوی وزارت علوم از یک نگاه نظری به نگاهی تبلیغی و ترویجی تغییر پیدا کرد و کارگروه‌ها و کمیته‌های علمی مرتبط شکل گرفت.

هراتی به آیین‌نامه قرآنی جدید وزارت علوم اشاره کرد و گفت: در این آیین‌نامه مقرر شده است که دانشجویان کارشناسی رشته‌های علوم پایه، علوم تجربی و علوم انسانی در هر رشته و گرایشی که هستند در کنار دروس خود چند درس قرآنی را می‌گذرانند و مدرک آن را از وزارت علوم دریافت می‌کنند.

قائم مقام وزیرعلوم در امور علوم انسانی بیان کرد: آموزش‌ عالی آمادگی پذیرش ایده‌های قرآنی انجمن علمی قرآن پژوهی حوزه را دارد، کما اینکه تا کنون اقدامات خوبی پیرامون رشته‌ها صورت گرفته است، برای مثال، رشته معارف قرآن کریم و تربیت مربی قرآن کودک از جمله آن است.

وی تاکید کرد: به همت کمیسیون حوزوی وزارت علوم درختواره رشته‌های قرآنی در وزارت علوم تدوین شده است و قطعا با همکاری انجمن علمی حوزه و بازنگری درختواره رشته‌های قرآنی حوزه علمیه، می توان به نتایج بهتری رسید.

سپس حجت الاسلام مسترحمی، جانشین دبیر علمی کنگره بین المللی اندیشه قرآنی امام خامنه ای به تشریح برنامه ها و اهداف این همایش بین المللی اشاره کرد و گفت: از مهمترین اهداف این همایش شناساندن شخصیت علمی و قرآنی رهبری است، چرا که حتی خواص هم از فعالیت ها و تفکرات قرآنی حضرت آقا اطلاعی ندارند و این به سبب وجهه سیاسی ایشان است که حجابی بر شخصیت علمی و قرآنی ایشان شده است.

وی در ادامه افزود: در ۲۰ محور ارائه شده کنگره بین‌المللی اندیشه‌های قرآنی آیت‌الله خامنه‌ای، تاکنون ۳۵۰ چکیده و بیش از ۷۰ مقاله دریافت شده است.

حجت الاسلام مسترحمی بیان کرد: طی یکسال گذشته با همکاری ۷۰ مرکز حوزوی و دانشگاهی، چندین هدف عمده را در این کنگره،دنبال می‌کنیم که عبارتند از «شناخت اندیشه‌های رهبر معظم انقلاب در مباحث قرآنی و کشف نوآوری‌های قرآنی معظم‌له»، «تبیین شخصیت قرآنی رهبر انقلاب در راستای ترویج فرهنگ قرآنی و تحکیم حکومت اسلامی»، «تبیین نقش اندیشه‌های قرآنی مقام معظم رهبری در سبک زندگی و ارائه اندیشه‌های ایشان در مباحث تفسیری، علوم قرآنی، علوم‌انسانی با صبغه قرآنی».

عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی(ص) العالمیه محورهای همایش، بررسی شخصیت و سیره قرآنی آیت‌الله خامنه‌ای، مرجعیت قرآن، قرآن و اهل‌بیت(ع)، علوم قرآنی، تفسیر و معارف قرآن، ترجمه، تدبر و انس با قرآن، قرائت و حفظ قرآن، فعالیت‌های قرآنی، سبک زندگی قرآنی و قرآن و نظام‌سازی و تمدن‌آفرینی را از مهم‌ترین محورهای این کنگره عنوان کرد.

حجت‌الاسلام‌ مسترحمی به تشکیل ۱۲ کارگروه تخصصی متناسب با موضوعات کنگره اشاره کرد و گفت: کارگروه اندیشه‌های قرآنی آیت‌الله خامنه‌ای، کارگروه تفسیر و علوم قرآن، کارگروه روش‌شناسی تفسیر و تدبر در قرآن، کارگروه قرآن و علوم (مرجعیت علمی و مطالعات میان‌رشته‌ای)، کارگروه ترجمه، حفظ، انس و فنون قرائات، کارگروه قرآن و اهل‌بیت(ع)، کارگروه قرآن و مستشرقان و عرصه بین‌الملل، از جمله کارگروه‌های تخصصی کنگره اندیشه‌های قرآنی مقام معظم رهبری است.

وی اظهار کرد: تاکنون ۵۰۰ ریز موضوع در محورهای همایش در سایت و کانال کنگره ارائه شده و ۲۰ مجله علمی و ۳۰ مجله ترویجی و تخصصی برای انتشار مقالات منتخب، اعلام آمادگی کرده‌اند.

حجت‌الاسلام مسترحمی  به بخش دیگری از فعالایت های صورت گرفته کنگره اشاره کرد گفت: کتاب منبع برای شناخت این کنگره در ۸۰۰ صفحه تدوین و بیش از ۱۰۰ کتاب، ۶۰ مقاله، ۲۰ سایت و ۳۰ نرم‌افزار در راستای محورهای همایش تولید شده است.

وی ادامه داد: کنگره اندیشه‌های قرآنی امام خامنه‌ای آبان‌ماه ۱۴۰۲ در شهرهای قم، تهران و مشهد برگزار خواهدشد و علاقه‌مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانند به نشانی http://hamayesh.miu.ac.ir/khamenei/fa/ مراجعه کنند.

در بخش بعدی این جلسه حجت الاسلام نقیب رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم با بیان اینکه مقام معظم رهبری فرمودند «علوم اسلامی باید از قرآن گرفته شود» به فعالیت های دانشگاه اشاره کرد و گفت: مجمع عالی علوم انسانی و اسلامی، ۱۲ کمیسیون با عناوین مختلف داشت که به تازگی کمیسیون جدیدی با نام  قرآن و علوم انسانی تأسیس شد و مسئولیتش را به دانشگاه ما سپردند.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: متاسفانه در همایش های کتاب سال حوزه و کشور، کمتر به کتب قرآنی و تفسیری توجه می شد، به همین دلیل ما از دو سال قبل، همایش کتاب سال تفسیر و علوم قرآنی را شروع کردیم و دعوت می کنیم از تمامی مراکز و افراد که در این زمینه از حضورشان استفاده کنیم.

 رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن در ادامه تشریح فعالیت های دانشگاه افزود: یکی از کارهای بر زمین مانده، ایجاد پایگاه جامع نسخ خطی تفسیری و علوم قرآنی بود، که به حمدلله  این کار هم در دانشگاه به سرانجام رسید که تا کنون حدود ۱۳۰۰۰ نسخ خطی را جمع آوری کرده ایم.

حجت الاسلام نقیب با اشاره به کمبود نیروی احیا کننده نسخ خطی بیان کرد: بزودی و طی ۲ هفته آینده کارگاه احیای نسخ خطی را در شهر قم برگزار خواهیم کرد و پذیرای علاقه مندان هستیم. 

وی با گلایه از حذف رشته کتابت قرآن در دوره های قبل وزارت علوم ابراز داشت: متاسفانه این رشته در دست فراموشی سپرده شده و باید فکری برا بازگرداندن آن شود، چرا که از اهمیت بالایی برخوردار است و ما فعلا فقط از تایپ برای کتابت استفاده می کنیم که باید اصلاح شود.

در بخش دیگری از این جلسه، حجت الاسلام محمدی، جانشین معاون پژوهش حوزه علمیه به گزارشی از فعالیت های این معاونت پرداخت و اظهار داشت: معاونت پژوهش سامانه ای را فراهم کرده است که فعالیت پژوهشی همه حوزویان در آن ثبت می شود و از این زیر ساخت در زمینه پژوهش های قرآنی  نیز می توان استفاده کرد.

حجت الاسلام محمدی از ایجاد ظرفیت فوق العاده برای پژوهشگران حوزوی خبر داد و بیان کرد: در دولت صندوقی وجود دارد با عنوان، صندوق حمایت از فناوران ریاست جمهوری، که از فعالیت های پژوهشی حمایت می کند، و متاسفانه به سبب آیین نامه این صندوق، مبنی بر اینکه فقط هیئت علمی دانشگاه ها می توانند از این حمایت ها استفاده کنند، حوزویان از این خدمات محروم بودند؛  اما به تازگی با تلاش های صورت گرفته، آیین نامه را تغییر دادیم و معادل سازی کردیم که اساتید حوزه هم بتوانند از این حمایت ها استفاده کنند.

وی در ادامه افزود: در کشور اگر کسی قصد داشته باشد همایشی با درجه علمی معتبر برگزار کند باید از وزارت علوم رتبه بگیرد،اما با اقداماتی که انجام شد، من بعد حوزه مرجع رتبه دهی همایش های ISC شده است.

جانشین معاون پژوهش حوزه علمیه پیرامون  فعالیت های پژوهشی حوزه ابراز داشت: ۸۴ نشریه حوزه دارای رتبه علمی پژوهشی و علمی ترویجی هستند و همچنین لازم به ذکر است که ما در کشور ۲۶۰ نشریه علمی پژوهشی و علمی ترویجی در علوم انسانی و اسلامی داریم، که ۱۲۰ عدد از این نشریات حوزوی هستند و این افتخار بزرگی برای حوزه است که با توجه به بودجه ناچیز ،سهم زیادی در تولید علوم انسانی و اسلامی دارد.

وی با تاکید به اهمیت پاسخگویی حوزه در زمینه حل مسائل کشور گفت: اگر حوزه جوابگوی مسائل و مشکلات جامعه و کشور نباشد جامعه به سوی راه های غیر اسلامی حرکت خواهد کرد، به همین دلیل دبیرخانه ای با ۲۸ گروه علمی  جهت حمایت از طرح های پژوهشی تشکیل شده که بودجه ی خوبی هم دارد و از تمامی پژوهش های مسئله محور حمایت می کند و پژوهش های قرآنی هم از این قاعده مستثنی نیستند.

سپس دکتر بهرام پور، مفسر قرآن کریم در سخنانی در مورد باید ها نباید های تفسیر قرآن به نکاتی اشاره و بیان کرد: داروخانه‌ها وقتی دارویی را درست می‌کنند، می‌دانند که صاحب آن دارو بیماران هستند، حال و هوای بیمارشان را می‌دانند و متناسب با آن دارو تهیه می‌کنند. قرآن باید قابل فهم مردم باشد، این قرآن برای مردم نازل شده، «أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ» در تفسیر باید ۲ نکته رعایت شود؛تفسیر باید عوام فهمِ خواص پذیر باشد.

وی با انتقاد از نحوه نگارش بعضی از تفاسیر موجود، تاکید کرد: آسیب تفسیرهای موجود آنست که یک عبارت را چنان دشوار ارائه کرده که مطالعه آن را برای مردم دشوار ساخته است، در یکی از کتب تفسیری آمده که «در قسمتی از قرآن چندین میلیارد احتمال تفسیری وجود دارد»، همین تعبیرها و ابراز احتمالات است که سروش‌ها و این نوع بیانیه‌ها را درست می‌کند که می‌گوید قرآن کلام بشر است. باید قرآن و تفسیر آن را با زبانی آسان و همه فهم به جامعه عرضه کنیم.

در بخش دیگر جلسه، حجت الاسلام والمسلمین محمد حسن زمانی، مسئول دفتر سیاسی - اجتماعی حوزه با تاکید بر سایه انداختن حجاب سیاسی بر شخصیت علمی و قرآنی مقام معظم رهبری خاطرنشان کرد: بنده قبل از انقلاب از شاگردان درس تفسیر ایشان در مشهد بودم؛ جلسه تفسیرشان آنقدر برای مردم، خصوصا جوانان جذاب بود که در مسجد جایی برای نشستن وجود نداشت و راز این جذابیت، مسئله محور بودن درس تفسیرشان بود که اتفاقا، همین مسئله باعث زندانی شدن ایشان هم شد.

وی در ادامه به بیان پیشنهاداتی پیرامون فعالیت های قرآنی پرداخت و گفت: پیشنهاد اول بنده، اهتمام جدی به حفظ قرآن است؛بنده به واسطه مسئولیتم، به حدود ۳۰ کشور سفر داشتم،حفظ در ایران نسبت به دیگر کشورهای اسلامی بسیار ضعیف است.

مسئول دفتر سیاسی اجتماعی حوزه های علمیه تصریح کرد: الازهر مصر حدود ۱۰ برابر حوزه ما طلبه دارد و همه طلابشان حافظ قرآن هستند؛ حتی کشور سودان ۲/۵ میلیون حافظ دارد و ما در این زمینه عقب هستیم؛ چراکه اهتمام جدی نداریم.

حجت الاسلام والمسلمین زمانی در بیان پیشنهادات خود افرود: نکته بعدی، بحث قرائت قرآن است که ما ایرانی ها در بحث قرائت ضعیف هستیم و لحن عربی نداریم.

وی در ادامه پیشنهادات خود را به صورت تیتروار بیان کرد که عبارتند از: قرآنی سازی و اسلامی سازی علوم اسلامی، قرآنی سازی علوم اسلامی(فلسفه و عرفان)، ارتباط با حوزه علمیه با جهان اسلام، حضور در غرب و جهان غیر اسلامی،آموزش زبان خارجی، ترجمه قرآن به زبان های مختلف، تالیف پایان نامه های قرآنی مسئله محور.

و در پایان حجت الاسلام والمسلمین رستم نژاد، معاون آموزش حوزه علمیه، به سخنانی در مورد درختواره دانشی، و اینکه در حوزه علمیه، در رابطه با قرآن، چه فعالیت هایی قرار است انجام شود، اظهار داشت: درختواره دانش در مدت ۴ سال و با بهره گیری از حدود ۶۰۰ استاد و کارشناس، در ۱۶ حوزه دانشی تکمیل شده است که اولین حوزه دانشی آن قرآن بوده و در این حوزه ۴۳ رشته و گرایش تعریف شده که تقریبا فقط ۳ رشته اول به اجرا درآمده است و متأسفانه در حوزه قرآن عقب هستیم.