مروری بر زندگینامه آیت‌الله غلامحسین جعفری همدانی

آیت‌الله غلامحسین جعفری همدانی در سال 1324 (ق) در روستای شانگرین از توابع شهرستان همدان به دنیا آمد. پدرش فردی متدین بود و در دهه عاشورا برای مردم روستا روضه می‌خواند. جعفری همدانی در سن 13 سالگی برای تحصیل علوم دینی به همدان رفت و به مدت پنج سال در آن شهر تحصیل کرد، سپس در 1342 (ق) برای تکمیل معلومات خود به قم رفت و به مدت سه سال نزد اساتید حوزه علمیه قم تلمذ کرد. وی قوانین را نزد آقا میرزا محمد همدانی ثابت خواند و شرح لمعه را نزد آخوند ملاعلی همدانی و آقاشیخ غلامرضا طبسی فرا گرفت. پس از آن در 1305 (ش) به حوزه نجف اشرف رفت و به مدت 23 سال در آن حوزه به تحصیل و تدریس پرداخت. رسایل و کفایه و مکاسب را نزد آیت‌آلله ابوالحسن مشکینی خواند و دروس خارجه فقه را علاوه بر آیت‌الله مشکینی از سید ابوالحسن اصفهانی، محمدحسین نایینی،‌ آقا ضیاء عراقی و شیخ محمدحسین کمپانی بهره گرفت. ایشان مدتی نیز دروس سطح و خارج فقه را در نجف اشرف تدریس کرد که در بازگشت به ایران به این کار ادامه داد.(2) ایشان چند سال پس از فوت آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی ( 1325 ش) در نجف اشرف ماند تا آنکه در 1328 (ش) به ایران آمد و در تهران اقامت گزیدند و امام جماعت شبستان گرمخانه مسجد جامع تهران را بر عهده گرفتند.(3)
مبارزات سیاسی
مبارزات سیاسی جعفری همدانی از دهه 1340 (ش) و همزمان با شروع مبارزات علنی امام خمینی با حکومت پهلوی، آغاز گشت. پس از تحریم رفراندوم لوایح ششگانه از سوی امام خمینی، جعفری همدانی نیز به تبعیت از ایشان، سخنان علیه رفراندوم ایراد کرد، به این دلیل دستگیر و مدتی در زندان قزل قلعه زندانی شد. (4) پس از وقوع قیام 15 خرداد و دستگیری امام خمینی عده‌ای از طرفداران امام نیز بازداشت شدند که جعفری همدانی دو روز پس از قیام در 17 خرداد به اتهام همکاری با متقدمین قیام دستگیر و به دو ماه حبس تأدیبی محکوم شد. امام پس از آزادی از زندان همچنان به مبارزات خود ادامه داد، چنانکه پس از تبعید امام خمینی به ترکیه، جعفری همدانی، مسجد گرمخانه را تبدیل به پایگاهی برای تبلیغ و نشر افکار امام تبدیل کرد. (5) وی علاوه بر اینکه خود به ایراد سخنرانی علیه حکومت پهلوی می‌پرداخت از وعاظ مبارز نیز برای سخنرانی در مسجد گرمخانه دعوت به عمل می‌آورد. در این مدت ساواک تمامی اعمال و و گفتار وی را زیر نظر داشت و از تمامی مجالس سخنرانی وی و وعاظ دیگر گزارش تهیه می‌کرد . اما او با علم به این کار و علی‌رغم تمامی تهدید‌ها و بازداشت‌ها دست از مبارزه نمی‌کشید. ساواک و نیروهای انتظامی که نمی‌توانستند جلوی ادقامات وی را بگیرند، چند بار وی را بازداشت کردند، حتی برای جلوگیری از اقدامات آتی، در گاهی اوقات مسجد گرمخانه را می‌بستند (6). در این ارتباط وی یک بار به دلیل سخنرانی در روز 7 فروردین 1346 در حوزه علمیه قم دستگیر و زندانی شد، همچنین در آّبان 1350 به دلیل سخنرانی علیه جشن‌های 2500 ساله در مسجد گرمخانه، بازداشت و به زندان قزل قلعه منتقل شد و به مدت سه ماه زندانی بود و در آنجا به علت آنکه سنش از دیگران بیشتر بود امام جماعت زندانیان شد. (7)
آیت‌الله جعفری همدانی در دهه 1350 تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی نیز به مبارزات خود علیه حکومت پهلوی ادامه داد و از عملکرد دولت انتقاد می‌کرد. انتقاد از وضع بد معیشتی مردم، اعتراض به کشتار کارگران کارخانه چیت‌سازی، انتقاد از دستگیری دانشجویان دانشگاه تهران و مخالفت با عضویت در حزب رستاخیز از جمله موضوعاتی بود که او در سخنرانی‌های خود به آنها اشاره می‌کرد در گزارش‌های ساواک از وی همواره به عنوان یک مخالف و معترض به حکومت نام برده شده است.(8) جعفری همدانی همواره از پیروان راستین و صدیق امام خمینی بود. وی از آغاز قیام و مبارزات امام تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی ارتباط خود را با امام حفظ کرد و با آنکه پس از تبعید امام به ترکیه، ذکر نام امام خمینی در منابر رسما ممنوع شده بود، اما جعفری همدانی بدون واهمه در تمامی جلسات سخنرانی خود نام امام را زنده نگه می‌داشت و همواره شاه را برای تبعید امام مورد انتقاد قرار می‌داد. ایشان با طرفداران امام در ارتباط بود و مسجد گرمخانه و منزل شخصی وی به محلی برای تجمع پیروان امام تبدیل شده بود. وی معمولا از طریق آیت‌الله سید احمد خوانساری نماینده امام در ایران با امام در ارتباط بود و وجوهات شرعی را از طریق حاج سید صادق لواسانی به نجف اشرف نزد امام می‌فرستاد (9).
جعفری همدانی، رژیم پهلوی را فاقد مشروعیت برای حکومت بر کشور می‌دانست وی بر این عقیده بود که حکومت می‌بایست مشروعیت خود را از مردم و علما بگیرد و ایجاد خفقان و نبود آزادی در کشور مشروعیت حکومت را از بین می‌برد. به اعتقاد وی تنها راه پیروزی بر خفقان حاکم بر جامعه آگاه کردن مردم است و سعی داشت به هر طریقی ملت را با وظایف دینی و ملی خود آگاه نماید. به عقیده وی روحانیت باید بر دولت و دستگاه قضایی و مصوبات مجلس نظارت داشته باشد. او به قانون اساسی مشروطیت احترام می‌گذاشت و خواستار اجرای آن بود زیرا آخوند خراسانی آن را امضاء کرده بود. (10)
جعفری همدانی علاوه بر ایران به مسائل جهان اسلام نیز توجه داشت وی به تشکیل رژیم صهیونیستی در قلب کشورهای اسلامی توجه خاصی داشت و در سخنرانی‌های خود از روابط پنهانی دولت ایران با اسرائیل پرده بر‌می‌داشت. ایشان به تبعیت از امام خمینی تشکیل دولت یهودی اسرائیل، در سرزمین فلسطین را محکوم و آن را غیرقانونی می‌دانست. چنانکه پس از تهاجم رژیم اسرائیل به چهار کشور عربی از ملت مسلمان ایران خواست تا با هم متحد شوند و تنفر خود را از اعمال رژیم اسرائیل ابراز نمایند.(11) جعفری همدانی اخبار و اوضاع عراق را نیز پی‌گیری می‌کرد. زیرا به دلیل حضور علمای شیعه و نیز اقامت امام خمینی در آن کشور، محلی برای تجمع مخالفان رژیم پهلوی شده بود. ایشان در مسئله اختلاف بین ژنرال عارف (رییس جمهور عراق) با آیت‌الله حکیم و اهانتی که به آیت‌الله حکیم شده بود، تلگرافی در حمایت از آیت‌الله حکیم به عراق مخابره کرد (12) . و پس از وقوع جنگ‌های مرزی ایران و عراق خواستار پایان دادن به جنگ بین دو کشور مسلمان بود.
جعفری همدانی تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی در مبارزه با حکومت پهلوی ثابت قدم باقی ماند و مبارزات ایشان تأثیر بسزایی در آگاه بخشیدن به مردم بجای گذاشت.
وفات
ایشان در سال 1356 (ش) دچار سکته قلبی شده و در منزل بستری شدند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز بیشتر بیمار بودند و فقط به اقامه نماز جماعت در مسجد جامع می‌پرداختند، سرانجام در 27 آبان 1374 در 92 سالگی دارفانی را وداع گفتند (13) .
________________________________________
منابع
1ـ «مصاحبه با آیت‌الله میرزا غلامحسین جعفری همدانی» ، مجله حوزه، شماره 52 (مهر و آبان 1371) ، ص 25
2ـ شریف رازی، محمد ، گنجینه دانشمندان ،جلا 4 ، تهران اسلامیه ، 1373 ش، صص 423 و 424
3ـ مجله حوزه ، منبع پیشین
4ـ سند شماره 2 از مجموعه اسناد غلامحسین جعفری همدانی
5ـ سند شماره 3 از همان مجموعه
6ـ روحانی، سید حمید، بررسی تحلیلی از نهضت امام خمینی، بنیاد فرهنگی امام رضا (ع) ، صص 795ـ797
7ـ سند شماره 161 از همان مجموعه
8ـ سند شماره 197ـ199 از همان مجموعه
9ـ سند شماره 187 از همان مجموعه
10ـ سند شماره 136 از همان مجموعه
11ـ سند شماره 110 از همان مجموعه
12ـ سند شماره 94از همان مجموعه
13ـ روزنامه ایران، شماره 2040، (27 آبان 1374) ، ص 3