گفتمان انقلاب اسلامی زیر مجموعۀ گفتمان مهدویّت است

وی افزود: یکی از نکات مهمی که در آیه هست می‌فرماید که خداوند وعده داده است که شما را جانشین و وارثان زمین قرار خواهیم داد. ادعای گفتمان انقلاب اسلامی هم همین بود. ادعای گفتمان انقلاب اسلامی این بود که اسلام ناب، دال مرکزی است. همان اسلامی است که قرآن وعده می‌دهد که آن را وارث ادیان و وارث آیین‌ها و شما را به عنوان معتقدان به آن اسلام را وارث زمین قرار خواهیم داد.

استاد حوزه ودانشگاه افزود: بنابراین گفتمان انقلاب اسلامی هم همان طوری که امام راحل فرمودند گفتمانی است بر مدار و معطوف به ظهور امام عصر(عج) و همه زیبایی‌های این گفتمان به این است که علاوه بر این که مبدأ آن روشن است، نهایت آن هم روشن است که به کجا ختم می‌شود. یعنی ما یک مکتبی داریم و یک قرائتی از دین داریم که ابتدا و انتهای آن دقیقاً مشخص شده است.

حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا با اشاره به اینکه ما باید ببینیم که کارکرد گفتمان انقلاب اسلامی چیست؟ و چه آثار و نتایجی و پیامدهایی این گفتمان داشته و می‌تواند داشته باشد؟ گفت: طبق این آیه، سه کارکرد در انتظار این گفتمان است؛ اولین کارکرد آن این است که قرار است پایان تاریخ به این گفتمان ختم شود. این وعده الهی است که «لَیَسْتَخْلِفَنَّهُم فِی الْأَرْضِ» قرار است این گفتمان پایان رویارویی تمدن‌ها و گفتمان‌های عالم باشد.

وی افزود: نکته دومی که در آیه است این که این گفتمان یک گفتمان مرضی و مورد رضایت الهی خواهد شد. حقیقت این است که هم عقل ما می‌فهمد، هم آیات و روایات نشان می‌دهد که گفتمان انتظار، گفتمان مهدویت، گفتمان مکتب اهل بیت(ع)، دقیقاً دین مرضی است. همه اینها تأیید می‌کنند که دین ناب همین دینی است که انقلاب اسلامی مدعی آن هست. حالا این که ما نتوانستیم به درستی از این گفتمان مراقبت کنیم، نتوانستیم آن اهداف و آرمان‌ها را حفظ کنیم، ترویج کنیم و تعمیق ببخشیم این مشکل ما است ونکته سوم این که یک گفتمان منحصر به فردی است که آرامش و امنیت را به ارمغان می‌آورد.

وی با اشاره به نکته‌هایی که از این آیه برای کارکردهای گفتمان انقلاب اسلامی می‌توان برداشت کرد گفت: معمولاً سه حالت برای کارکردها متصور است؛ بعضی وقت‌ها این کارکرد«فعال» می‌شود و به صورت پویا و پایا و با تحرک و با نشاط خود را نشان می‌دهد، مثل اول انقلاب که این گفتمان مثل طوفان رژیم شاهنشاهی را درهم پیچید و در سال های اول انقلاب در مقابل همه توطئه‌ها و جنگ هشت ساله محکم ایستاد، دقیقاً در آن سال ها یک«گفتمان فعال» بودیم و در مواجهه با دشمن نشان دادیم که ما تهاجمی، پویا، پایا و فعال هستیم.

استاد فلسفه سیاسی حوزه و دانشگاه افزود: به لحاظ اعتقادی و فکری دنیای غرب نتوانست در مقابل انقلاب بایستد چون حرفی برای گفتن نداشت. امتیاز غرب نسبت به ما تکنولوژی، عمل، کاربرد و اقتصاد است. اما به لحاظ فکری، مبنایی و جهان شناختی، غرب در مقابل ما چیزی ندارد و در این زمینه همۀ حرف‌های خود را زده است.

وی سپس افزود: همه هویت غرب روی تکنیک و تکنولوژی هست و امروز هم آن را برای مبارزه با ما به میدان آورده است، چون ما به لحاظ عقیدتی، فکری، فلسفی و به لحاظ جهان‌بینی که امتیاز و مزیت نسبی ما آن جا بود، خوب عمل نکردیم و نقص داشتیم، غرب هم راحت میدان بازی را عوض کرد و به سمت مواجهه اقتصادی برد. آن جا پای ما می‌لنگید و همه مشکلاتی هم که گرفتار آن شدیم به این دلیل است.

حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا گفت: به هر صورت ما سال های اول انقلاب را خوب فعال بودیم. بعد از این مدت آرام آرام کم گذاشتیم. گاهی میدان‌ها را عوض کردیم. بازی در آوردیم. رقابت‌ها را که باید با گفتمان رقیب و بیرونی برگزار می‌کردیم داخلی کردیم. ما این مقداری که بین نیروهای انقلاب، بین اصولگرا و اصلاح طلب جنگ و جدال و در حدّ حذف با هم نزاع داریم شاید با دشمنان خود این مقدار نزاع نداریم. شعار می‌دهیم اما در عمل کار دیگری می کنیم که نتیجه آن وضعیت امروز است.

وی بیان داشت: کارکرد بعدی که گفتمان‌ها دارند «کارکرد انفعالی» است. منفعل یعنی چه؟ یعنی این که جامعه به جایی برسد که به صورت فعال پشت سر این اسلام ناب و این دال مرکزی نباشد. باید یک تبلیغاتی یا یک زمینه‌ای یا انگیزه‌هایی ایجاد شود تا مردم یا دولت پای کار بیایند. این شرایط در واقع مرحله آغاز نزول و انحطاط هست و دغدغه اصلی ما که به صورت فعال پشت سر انقلاب بودیم کم کم به یک حالت بی تفاوتی تبدیل می شود.

حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا سپس افزود: مرحله سوم آن مرحله‌ای است که بسیار ناامید کننده است. مرحله «کارکردهای خنثی»است. یعنی بود و نبود آن مثل هم می شود. انسان‌ها بی تفاوت می‌شوند. به جایی می رسند که دیگر برای آنها مهم نیست در جامعه چه می گذرد. کسی احساس تکلیف نکند و بگوید دیگر اصلاً فایده‌ای هم ندارد. معنایش این هست که گفتمان در بعضی از زمینه‌ها در حال خنثی شدن است و این برای گفتمان فاجعه است.

وی افزود: کارکرد فعال گفتمان انقلاب اسلامی در حوزه بینش، اعتقادات، بنیادهای اعتقادی، معرفتی، انصافاً شاهکار بود یعنی یک جامعه طاغوت‌زده شاهنشاهی را به صورت فعال زیر و رو کرد و به یک جامعه معتقد تبدیل کرد، دلیلش این بود که با بینش انسان‌ها و بر اساس اعتقادات به میدان آمد. یعنی اولین کارکرد گفتمان انقلاب اسلامی این بود که این بخش را به خوبی زنده کرد و امروز اگر می‌بینید جامعه ما قدری دچار مشکل شده است از ضعف این بخش است. اعتقادات و باورها که ضعیف شود حتی اگر شما ظاهر را هم رعایت کنید ولی اصل درست نمی شود و این مشکل امروز جامعه ما است. باید روی بسته‌های اعتقادی، بینشی کار کرد تا زمانی که این را اصلاح نکنیم کار درست نمی‌شود.

رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر بیان داشت: کارکرد مهم انقلاب این بود که گرایش‌های انسان ها را تصحیح کرد؛ هم بینش یعنی فکر، نظام دانایی وفهم آنها را درست کرد و هم گرایش وتمایلات آنها را، یعنی تمایلات اجتماعی، فردی و شخصی را و به اینها جهت داد به گونه‌ای این تمایلات را درست کرد که در جامعه، دین با عقل، با علم و با سیاست گره خورد. این گرایش‌ها در جامعه ایجاد شد. بیشترین بحث علمی‌ که امام داشته است، راجع به عینیت دین و سیاست، پیوند دین و سیاست هست. اینها چیزهایی است که گرایش‌های فکری جامعه را تعیین می‌کرد و تمایل انسان‌ها و جهت‌دهی‌ها را در جامعه درست می‌کرد.

حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا ادامه داد: اسلام سیاسی برای اولین بار در دنیا با انقلاب اسلامی مطرح شد. هیچ‌وقت قبل از انقلاب اسلامی چیزی به نام اسلام سیاسی نداریم. چیزی به اسم بنیادگرایی نداریم. انقلاب این جهت‌گیری و این گرایش‌ها را در دنیا ایجاد کرد و تعبیر مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم این است که گرایش انقلاب اسلامی به اینجا رسید که گفتمان انقلاب و گفتمان اسلام ناب در مقابل استعمار قرار گرفت. این از کارکردهای گفتمان انقلاب بود و حقیقتاً در این بخش انقلاب بسیار زیبا کار کرده است.

وی بیان کرد: کارکرد سومی که عقلانیت انقلاب اسلامی و گفتمان انقلاب اسلامی ایجاد کرد، در حوزه کُنش‌ها است. انقلاب اسلامی ضمن اینکه بینش و گرایش را درست کرد، در حوزه رفتار، در حوزه کارکردی، در حوزه کنش و واکنش‌های اجتماعی ورود کرد و اینجا را هم تصحیح کرد و قدرت و اقتدارش را بر اساس همین نوع رفتاری که خودش تعریف کرده بود بنا کرد. غیریت‌سازی و دشمن‌شناسی‌هایی را تعریف کرد و پویایی‌ گفتمانی در همه عناصر آن ایجاد کرد.

استاد حوزه علمیه به عنوان نمونه گفت: در عرصه عدالت، انقلاب اسلامی مدعی بود ما یک عدالتی آوردیم که در هیچ کجای دنیا مطرح نیست. هیچ‌کس نه به لحاظ فکری، نه به لحاظ عملی، هیچ نحله‌ای، هیچ تفکری، حتی مسلمانان دیگر، به عدالتی که شیعه به آن اعتقاد دارد و انقلاب اسلامی هم مدعی آن بود، اعتقاد ندارند. این ویژگی خاص ما است. انقلاب عدالت را در جایگاه اصول دین قرار داد. یا معنویتی که انقلاب اسلامی آورد با معنویت‌های مختلفی که چه در نحله‌های اسلامی، چه در گفتمان‌ها و مکاتب فکری و بشری و الهی‌ که دیگران دارند کاملاً متفاوت بود. اینها مربوط به حوزه عمل و حوزه رفتار انقلاب است.

حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا سپس گفت: استقلالی که انقلاب اسلامی برای جمهوری اسلامی ایران ایجاد کرد، این استقلال همین الآن هم در دنیا بی‌نظیر است. آزادی‌ که انقلاب برای این کشور به ارمغان آورد، به رغم همه مشکلاتی که ایجاد شده است، همین الآن آزادی ما نسبت به بسیاری از کشورهای دنیا بی‌نظیر است هرچند که ما نتوانستیم این ادبیات آزادی‌ که انقلاب اسلامی به ارمغان آورده است را در جامعه و در دنیا خوب تبیین کنیم. در حوزه عزّت و معنویت و حکمت، سیاست خارجی، سیاست داخلی، انصافاً انقلاب اسلامی ادبیات زیبایی تولید کرده است.

رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر در پایان گفت: ظرفیّت عقلانی گفتمان انقلاب اسلامی به لحاظ بینشی، گرایشی و کُنشی بسیار بالاست و باید زنده و فعال در عینیّت جامعه حاضر باشد. این گفتمان که زیرمجموعۀ «گفتمان مهدویّت» است، باید در سطح زیست جهان زندگی مؤمنانه انسان ها و جوامع امروزی بازسازی و باتولید شود؛ زیرا «مهدویّت» هم درباره وراثت و خلافت مؤمنان و صالحان، هم درباره حاکمیت دین الهی، هم درباره اقتدار و امنیت حکومت الهی در همه عرصه های حیات اجتماعی است وهمه ما باید کمک کنیم تا ظرفیت این گفتمان هرچه بیشترشکوفا شود.