۰۱ فروردين ۱۴۰۲ - ۱۳:۴۶
کد خبر: ۷۳۱۵۴۲
یادداشت؛

نگاه اسلام به آیین نوروز

نگاه اسلام به آیین نوروز
اسلام با آداب و سُنن ملّی چه رفتاری دارد؟ آیا آن‌ها را کنار می‌نهد و خود به ساختن آداب و رسوم تازه می‌پردازد یا آن‌ها را تأیید می‌کند و در کنار خویش می‌نشاند.

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا،نخست باید دانست که دین کامل، آن نیست که خود، همه چیز را برعهده گیرد و به جای همه استعدادهای آدمی و همه نهادهای مدنی بنشیند؛ بلکه دین کامل، دینی است که همه این ها را در جای خود، به درستی می بیند و جهتی کلّی به آن ها می دهد و آنچه را از توان (قُوای فردی) و (نهادهای جمعی) خارج است، بر عهده می گیرد و این، فلسفه ای عمیق دارد؛ زیرا چنان که دین، فعل تشریعی خداوندی است، قوای آدمی و لوازم تابعه آن (مانند نهادهای جمعی) نیز فعل تکوینی الهی اند و هیچ گاه تکوین و تشریع، ناسازگاری ندارند؛ چرا که از مبدأ واحدی دستور می گیرند.

نگاه اسلام به آیین نوروز

اگر با این پیش زمینه عقلی به منابع و مصادر دینی بنگریم، می یابیم که خواست دین، برچیدن بساط سُنن ملّی قومی نیست؛ بلکه بر آن است که این سنّت ها را سمت و سوی عالی بخشد و دین، تنها آنچه را که با فطرت آدمی مغایرت دارد، برمی چیند.

چنان که قرآن کریم، حرمت و احترام ماه های حرام را که رسمی جاهلی بود ،پاس داشت:

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُحِلُّوا شَعَائِرَ اللَّهِ وَلَا الشَّهْرَ الْحَرَامَ.»( سوره مائده، آیه 2)

ای کسانی که ایمان آورده اید! حرمت شعائر خدا و ماه حرام را نگه دارید.

نوروز در روایات

در ارتباط با آیین نوروز روایات مختلفی داریم که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

در کتاب بحارالانوار علامه مجلسی درباره نوروز روایات متعددی وجود دارد، در جلد ۵۹ بیش از ۴۵ صفحه به نقل از امام صادق نقل شده‌است که «معلی بن خنیس گفت: روز نوروز بر حضرت جعفر بن محمد صادق در آمدم گفت: آیا این روز را می شناسی؟ گفتم این روزی است که ایرانیان آن را بزرگ می دارند و به یکدیگر هدیه می دهند.

پس حضرت صادق گفت سوگند به خداوند که این بزرگداشت نوروز به علت امری کهن است که برایت بازگو می کنم تا آن را دریابی به معلی بن خنیس فرمودند: «ای معلی! همانا نوروز روزی است که پروردگار جهان از بندگانش پیمان گرفت که او را پرستش کنند، به او شرک نورزند و به پیامبران و امامان ایمان بیاورند، نوروز اولین روزی است که خورشید در آن طلوع کرد و بادهای ناگهانی وزیدن گرفت و ستاره زمین در چنین روزی ایجاد شد، روزی است که علی در نهروان پیروز شد و گل های زمین در آن روز خلق شد، در چنین روزی کشتی نوح بر کوه جودی نشست، همان روزی که جبرئیل بر پیامبر نازل شد، همان روزی که ابراهیم بت ها را شکست، روزی که پیامبر، علی را بر دوش خود حمل کرد تا بت های قریش را سرنگون کند.

نگاه اسلام به آیین نوروز

همان روزی است که خداوند به یاران خود فرمود تا با علی(ع) به عنوان امیر المومنین بیعت کنند. همان روزی است که قائم آل محمد(ص) و اولیای امر در آن ظهور می کنند و همان روزی است که قائم بر دجال پیروز می شود و او را در کنار کوفه بر دار می کشد و هیچ نوروزی نیست که ما در آن متوقع گشایش و فرجی نباشیم، زیرا نوروز از روزهای ما و شیعیان ماست».

و فرمودند: «یکى از پیامبران بنى اسرائیل از خداوند پرسید چگونه مردمانى را که خارج شدند، زنده مى کند. خداوند بدو وحى کرد که در نوروز، آب بر قبر آنان بپاشد و آن، اولین روز سال فارسیان است و آنها زنده شدند، در حالى که سى هزار نفر بودند.» از همین جا پاشیدن آب در نوروز، سنّت شده است.

علامه مجلسی در "السماء‌والعالم" از امام صادق‌ علیه‌السلام نیز حدیثی را بدین مضمون نقل می‌کند: «در آغاز فروردین، آدم آفریده شد و آن روز فرخنده‌ای است برای طلب حاجت‌ها و برآورده شدن آرزوها و دیدار پادشاهان و کسب دانش و زناشویی و مسافرت و داد و ستد.

در آن روز خجسته بیماران بهبودی می‌یابند و نوزادان به آسانی زاده می‌شوند و روزی‌ها فراوان می‌گردد.» مجلسی در کتاب زادالمعاد گزارش می‌کند که در کتب غیر مشهوره روایت کرده‌اند که در وقت تحویل سال این دعا را بسیار بخوانید: «یا مقلب‌القلوب والابصار یا مدبر اللیل والنهار یا محول الحول و الاحوال حول حالنا الی احسن الحال.»

شیخ کلینى (م‏329ق) در «الکافى» چنین روایت مى کند: «ابراهیم کرخى مى گوید: از امام صادق(ع) پرسیدم که: شخصى مزرعه اى دارد. روز مهرگان یا نوروز، هدایایى به او داده مى شود و قصد تقرّب جُستن به وى را ندارند [آیا بپذیرد؟ ]. فرمود: آیا نمازگزار هستند؟ گفتم: آرى. فرمود: باید هدیه آنان را بپذیرد و تلافى کند.

به درستى که رسول خدا فرمود: اگر برایم ران بُزى هدیه آورند، مى پذیرم و این، جزو دیندارى است و اگر کافر یا منافقى ران گاو یا گوسفندى برایم هدیه آورد، نخواهم پذیرفت و این هم جزو دیندارى است. خداوند، خوراک و دستاورد مشرک و منافق را براى ما روا نداشته است.»

نگاه اسلام به آیین نوروز

شیخ صدوق (م‏381ق) در «کتاب من لایحضره الفقیه» آورده است که در روز نوروز به امیرالمؤمنین علیه السلام گفته شد: الیوم النیروز. حضرت فرمودند: اصنعوا کل یوم نیروزا هر روز را نوروز کنید. و نقل دیگر همان روایت آن که حضرت فرمود: نیروزنا کل یوم. این همان روایتى است که در آن گفته شده در روز نوروز به آن حضرت، پالوده هدیه کردند و حضرت این پاسخ را دادند.

قطب الدین راوندى (م 573) حدیثى در باره نوروز، در کتاب لب اللباب خود آورده است: عن رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم : ابدلکم بیومین یومین، بیوم النیروز و المهرجان، الفطر و الاضحى. دوروز را براى شما جانشین دوروز کردم. عید فطر و قربان را بجاى عید نوروز و مهرگان قرار دادم.

محدث نورى (م‏1320ق) در «مستدرک الوسائل» به نقل از کتاب حسین بن همدان آورده است: مفضّل، فرزند عمر از امام صادق(ع) نقل مى کند که: خداوند بر حزقیلْ وحى فرستاد که: «این روز، روزى گرامى و بلند مرتبه نزد من است. با خود عهد کرده ام هر مؤمنى در این روز از من حاجتى بخواهد آن را برآورده سازم و آن روز، نوروز است».

روایت متعارض

در بین روایات روایت نفی نوروز نیز وجود دارد ازجمله ابن شهرآشوب (م‏588ق) در کتاب «المناقب» روایت مى کند: آورده اند که منصور به امام کاظم(ع) پیشنهاد کرد که نوروز را براى تبریک و شاد باش و گرفتن هدایا جلوس کنند. حضرت کاظم در جواب فرمود: من در میان روایت هاى جدّم رسول خدا(ص) جستجو کردم و تأییدى براى این عید نیافتم.

همانا این سنّت فارسیان است که اسلام، آن را نابود ساخته است و پناه مى برم به خدا که آنچه را اسلامْ نابود ساخته، زنده بدارم. منصور گفت: «این کار را جهت اداره نظامیان انجام مى دهیم و شما را به خداوند سوگند مى دهم که جلوس داشته باشید».

آن گاه حضرت پذیرفت و فرمانروایان و لشکریان، براى تبریک آمدند و هدایایى با خود آوردند. خدمتگزار منصور، بالاى سر حضرت ایستاده بود و هدایا را مى شمرد. آخرین نفر، مردى کهن سال بود. به امام کاظم(ع) گفت: «اى فرزند دختر پیامبر خدا! من مردى تهى دستم و مالى ندارم تا هدیه دهم؛ ولى چند بیت شعر که جدّ من درباره جدّتان حسین(ع) سروده، به شما هدیه مى کنم». حضرت فرمود: «هدیه‏ات را پذیرفتم. بنشین.

نگاه اسلام به آیین نوروز

خداوند به تو برکت دهد!» آن گاه حضرت، سر بلند کرد و به خدمتگزار منصور گفت که نزد منصور روانه شود و این هدایا را برایش بازگو کند. خدمتگزار رفت و باز گشت و گفت منصور گفته است: «این هدایا از آنِ شماست. هر چه مى خواهید با آنها انجام دهید». امام کاظم(ع) هم به پیرمرد فرمود: «این اموال را به عنوان هدیه براى خودت بردار».

جمع بندی روایات

البته در مجموع باید اشاره داشت روایاتى که در شإن نوروز، از امامان معصوم(ع) به ما رسیده، متعارض است یعنى بعضى از روایات، آن را ستوده اند و بعضى (مثل روایت امام کاظم(ع)) آن را بازمانده دوران جاهلیت دانسته اند که اسلام آن را محو کرده است، ولى بعد از کند و کاو همه جانبه مى توان چنین نتیجه گرفت که: روایات در تایید و ستایش نوروز بیشتر از روایت یا روایات سرزنش گونه است و سیره علماى بزرگ و مراجع تقلید، در شان نوروز، بیانگر آن است که نوروز، دارای جایگاه ویژه‌ای است.

اما اطلاق عید براى چنین روزى، از دیدگاه اسلام پذیرفتنى نیست؛ چرا که در اسلام به طور رسمى چهار روز عید است: عید فطر، عید قربان، عید غدیر و روز جمعه.

نگاه اسلام شامل دو بخش سلبی و ایجابی

آنچه میتوان به عنوان نتیجه گیری بیان کرد این است که نگاه دین مبین اسلام شامل دو بخش سلبی و ایجابی می باشد: 

ایجابی: بسیاری از مراسمات  نوروز علی رغم داشتن ریشه ملّی، در مفاهیم اسلامی مورد تأکید واقع شده است و این به دلیل هماهنگی آن سنت ها با مبانی عقلی و کمک به افزایش همبستگی ملی و انسجام هر چه بیشتر جامعه خانواده محور است. به طور مثال دید و بازدید  نوروز همان مفهوم صله رحم می باشد. این سنت نه تنها دارای ثواب اُخروی و پاداش الهی است بلکه با از بین بردن کینه و کدورت ها بین خانواده ها، موجب افزایش محبت در جامعه مسلمین خواهد شد.

یا سنت پسندیده دیگری که در ایام منتهی به  نوروز بسیار مورد توجه خانواده ها قرار می گیرد، خانه تکانی و تهیه لباس نو می باشد. این رسمِ ارزشمند آدمی را به یکباره یاد حدیث تامل برانگیز و گهربار پیامبر اکرم حضرت محمد مصطفی(ص) می اندازد که فرمود: «انّ الله تعالی بنیَ الاسلام علی النظافه» خداوند تعالی اسلام را بر نظافت و پاکیزگی بنا نهاده است.

نگاه اسلام به آیین نوروز

یکی دیگر از سنت های ملی – مذهبی که به صورت فرهنگی عمومی بین ایرانیان رواج پیدا کرده، رفتن بر سر مزار گذشتگان خود در پنج شنبه آخر سال می باشد. «در این روز خانواده ها خوراک (پلو خورش)، نان، حلوا و خرما بر مزار نزدیکان می گذارند و بر مزار تازه گذشتگان شمع یا چراغ روشن می کنند.» این رسم نیکو نیز در تعلیمات ارزشمند اسلام به کرّات مشاهده می شود. چنانکه امام صادق(ع) فرمود: «پیامبر اکرم(ص) هر شب جمعه از میان اصحاب خود خارج می شد و به سمت قبرستان بقیع می رفت.»

سلبی : بدون تعارف یا اغراق باید به صراحت اذعان کرد که برخی آداب و رسوم مربوط به نوروز ( چه قبل و چه بعد از آن ) علاوه بر عدم تطابق با مبانی اسلام عزیز، دارای وجه عقلایی نیز نمی باشد . به طور مثال شب چهارشنبه سوری یا شب آخرین چهارشنبه سال یکی از این موارد می باشد.

با وجود آنکه برخی پیدایش آن را در پیش از اسلام مورد تردید قرار داده اند، اما هر ساله با انجام مراسمی بی معنا و بی فایده علاوه بر رنجش و اذیت دیگران گاهی صدمات جبران ناپذیری به خودمان می زنیم که هیچ علت یا مسببی نداشته است الَا خودمان.

در حالی که ما به گذشته متمدن خودمان افتخار می کنیم اما جهانیان از منظر بیرونی بازتاب خارجی این فرهنگ و تمدن را خواهند دید که دولت جمهوری اسلامی ایران هر ساله باید بودجه عظیمی را صرف تبلیغات رسانه ای و تجهیز و آماده باش نیرو های انتظامی و آتش نشانی بکند تا در آستانه سال نو کمی از میزان تلفات و خسارات کمتر بشود؛ در حالی که همین بودجه و آمادگی سراسری برای مواجهه با چهارشنبه سوری، می توانست صرف شناسایی و کمک به نیازمندان و مستمندان شود تا آنان نیز چون دیگران به استقبال نوروز بروند.

و یا همچنین از رسوم غلط مربوط به نوروز نحسی روز سیزدهم فروردین ماه است که مطابق عقل و شرع مقدس چنین امری فاقد ارزش و حجیت است که متاسفانه بعضی به صورت خرافی به آن ملتزم شده اند.

ارسال نظرات
نظرات بینندگان
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۲ فروردين ۱۴۰۲ - ۰۲:۱۰
ممنون عالی بود
همیشه دنبال روایتای عید نوروز میگشتم
0
0
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۲ فروردين ۱۴۰۲ - ۲۲:۱۳
عید همگی مبارک
0
0