حساسیت ساواک به برگزاری نماز عید فطر در سال ۵۶

ماه مبارک رمضان از جمله ماه‌هایی است که مردم مسلمان و روزه‌دار در این ماه بیش از سایر ماه‌ها در مساجد اجتماع کرده و برخی از فرایض و مستحبات مربوط به این ماه را در این مکان مقدس به جا می‌آورند.

در طول سال‌هایی که مبارزه‌ی مردم ایران علیه رژیم پهلوی ادامه داشت، ماه مبارک رمضان فرصت خوبی برای در کنار هم بودن و بررسی راه مبارزه و بازگویی و یادآوری هدف‌ها و آرمان‌های نهضت و اصرار بر آنها بود. هر چند که در طول سال به بهانه‌ی مناسبت‌ها و مراسم‌های گوناگون این کار ـ یادآوری هدف‌ها و آرمان‌ها ـ  به خوبی در مساجد سراسر کشور انجام می‌گرفت ولی ماه رمضان فرصت و دوره‌ی سی روزه‌ای بود که از طرفی برپایی مراسم و جلسات وعظ و سخنرانی در این ماه به طور سنتی مشروعیت داشت و رژیم پهلوی برای جلوگیری از برگزاری این مراسم و جلسات، خود را در مقابل واکنش منفی افکار عمومی می‌دید و از طرف دیگر سی روز فرصتی کافی برای بیان مقدمه‌ای مختصر و در عین حال کامل از تاریخ اسلام، سیره‌ی معصومین، تفسیر آیاتی از قرآن، تاریخ نهضت و بیداری اسلامی، اهداف و آرمان‌های نهضت و امام خمینی (ره) و مفاسد اخلاقی، اقتصادی، سیاسی و ظلم و ستم رژیم پهلوی بود. در این ماه در مساجد مختلف وعاظ زیادی برای مردم سخنرانی می‌کردند، و هر کدام موضوعی از موضوعات بالا را مورد بحث و مداقه قرار می‌دادند.

جلسات سخنرانی مسجد قبا در ماه مبارک رمضان سال 1356 نمونه‌ی جلساتی بود که سخنرانان موضوعات گوناگونی را مورد بررسی قرار می‌دادند. در این جلسات اساتید دانشگاه و روحانیون درباره‌ی جدایی‌ناپذیری عمل و ایمان از یکدیگر از نگاه اسلام، پیروزی نهضت اسلام، زندگی حضرت علی(ع)، شب‌های قدر و آفات توحید سخنرانی می‌کردند. البته در این مراسم‌ها نیز ساواک و پلیس تهران مراقبت کامل داشتند تا هرگونه اقدام را که ممکن بود از طرف برگزارکنندگان علیه رژیم صورت بگیرد به مقامات بالاتر گزارش کنند و در صورت لزوم از ادامه‌ی مراسم‌ها ممانعت به عمل آورند، چنان‌که ساواک تهران در گزارش خود از وضعیت جلسات و سخنرانی‌های مسجد قبا به اداره‌ی کل سوم ساواک می‌گوید: «به گرداننده‌ی مسجد قبا، محمّد مفتح، توجه لازم داده شد و در اولین تماس به مهندس بازرگان نیز توجه داده خواهد شد».

در ادامه‌ی همین گزارش گفته شده است: «نماز عید فطر در مسجد قبا برگزار نخواهد شد. منتها قرار است... در جلوی مسجد قبا برای بردن پیرمردان و پیرزنان به پل رومی که قادر به پیاده‌روی نیستند حاضر [شوند] و آنها را به محل نماز حمل نمایند. چنانچه این عمل به مصلحت نمی‌باشد، سریعاً نظریه اعلام فرمایند تا به این افراد ابلاغ گردد که در صورت تمایل شخصاً در محل برگزاری نماز حاضر شوند».

این گزارش به خوبی نشان می‌دهد که حتی کمک به افراد ناتوان برای حاضر شدن در محل برپایی نماز عید فطر هم از نگاه امنیتی عوامل رژیم پهلوی به دور نبوده است. و ساواک در مورد ریزترین فعالیت‌های نیروهای مبارز و سیاسی حساسیت به خرج می‌داده و در مورد آنها تصمیم‌گیری می‌کرده است.