«محفل» محصول یک فهم دقیق از رسانه امروز بود

«محفل» به عنوان بزرگ‌ترین برنامه قرآنی تلویزیون، از ابتدا تا انتهای ماه مبارک رمضان با حضور قاریان، حافظان و استعدادهای برتر قرآنی ایران و جهان با اجرای رسالت بوذری از شبکه سه سیما پخش شد.

حامد شاکرنژاد، احمد ابوالقاسمی، حجت الاسلام غلامرضا قاسمیان، رضوان درویش از سوریه و حسنین حلو از کشور عراق، کارشناسان و میزبانان ایرانی و بین‌المللی برنامه «محفل» بودند که هر روز پیش از افطار مهمان خانه مخاطبان می‌شد. 

ویژه برنامه تلویزیونی «محفل» با ایده‌ای نوآورانه و با محوریت قرآن، توانست فضایی نشاط‌ آور، شاد و سرگرم‌کننده همراه با تدبر در قرآن مجید را برای مخاطب رسانه ملی به ارمغان بیاورد و از سوی دیگر حضور مهمانانی با ملیت‌های گوناگون، رنگ متفاوتی به برنامه‌های رمضانی امسال تلویزیون بخشید. 

گردهمایی این ویژه برنامه تلویزیونی شامگاه یکشنبه سوم اردیبهشت‌ ۱۴۰۲ با حضور سردار محمدرضا نقدی معاون هماهنگ‌کننده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمهدی خاموشی رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، سید امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران، وحید جلیلی قائم مقام رئیس صدا و سیما در امور فرهنگی و داوران این برنامه در مرکز همایش‌های بین‌المللی برج میلاد برگزار شد.

در بخش نخست گفتگوی برنامه تلویزیونی «محفل»، به موضوعاتی از جمله نقطه آغاز شکل‌گیری و تولد برنامه قرآنی «محفل»، نحوه انتخاب میزبانان، اساتید و مهمانان داخلی و بین المللی برنامه و ضرورت تربیت قرآنی در اندیشه امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب پرداخته شد.

در ادامه بخش دوم میزگرد برنامه تلویزیونی «محفل»، گفتگو با حجت الاسلام روح الله حریزاوی، قائم مقام سازمان تبلیغات اسلامی و محمدرضا فهیمی مدیر گروه تلویزیونی مرکز هنری رسانه‌ای نهضت را می‌خوانید.

حجت الاسلام حریزاوی در رابطه با محتوای هنری  - رسانه‌ای برنامه محفل گفت: در رابطه با محتوای ترکیبی برنامه «محفل» شاهدیم که برنامه سازان محتوای هنری - رسانه‌ای را با ظرافت به اندازه‌ای که هم عطش مخاطب باقی بماند و هم در عین حال مقداری از عطش او رفع شود. دقیقا روانشناسی تدبر موید همین نکته است. تفاوت تدبر با تفسیر در اندیشه مقام معظم رهبری هعمین است. تفسیر نشستن پای عمق مفاهیم قرآنی است که یک آمادگی جدی نیاز دارد. اما تدبر، نشستن پای عمیق‌ترین مفاهیم قرآنی به شیوه‌ای آسان است. بدون اینکه شما نیازمند مطالعات ادبی، تاریخی، فلسفی، فقهی، اصولی و حدیثی باشید، همانگونه که از راه رسیده‌ای سر سفره قرآن می‌نشینی و به اندازه توان برداشت خود از قرآن استفاده می‌کنی. روان شناسی تدبر در اندیشه مقام معظم رهبری موضوعی است که دانشمندان برای فهم این نگرش و اندیشه باید کار کنند. 

در محفل تلاش شد تدبر وارد فرهنگ عمومی جامعه شود

قائم مقام سازمان تبلیغات اسلامی ضمن تشریح اندیشه تدبر در بیانات رهبر انقلاب افزود: در محفل تلاش شد که تدبر وارد گفتمان عمومی و فرهنگ عمومی جامعه ایرانی شود و در این زمینه واقعا موفق بود. همانطور که اشاره شد خدمت هایی که در این سال‌ها با تاسیس شبکه قرآن و شبکه تلاوت انجام شد، باعث حفظ قرآن شد اما تلاش برای رسوخ دادن آن به زندگی عمومی و عرفی جامعه موفق آمیز نبود. ادبیات عمومی از ادبیات تخصصی متمایز بود و این تلاش در حدی متوقف می‌شد. اما «محفل» در نوآفرینی موفق عمل کرد و امید داریم در محفل‌های بعد، به عنوان یک جریان نوآفرینی در حوزه قرآنی همین گونه با تنوع و تکثر ادامه پیدا کند.   

تأکید رهبر معظم انقلاب بر تفسیر تدبری قرآن

حجت الاسلام حریزاوی در خصوص اهمیت تدبر در آیات قرآن بیان کرد: تعبیری که رهبر معظم انقلاب در ماه مبارک در جلسه پراهمیت قرآنی داشتند تعبیر دقیقی است به نام تفسیر تدبری. تا قبل از این تعبیر، اساتید تدبیر از اساتید تفسیر جدا بودند. یعنی مفسرین قرآن در یک دسته جداگانه که اغلب از اساتید برجسته حوزه علمیه و دانشگاه بودند و اساتید تدبیر  نیز لایه دیگری از اساتید بودند که متاسفانه در کشور ما هم زیاد نیستند. به عنوان یک خلا در حوزه‌های علمیه، تربیت استاد تدبر به شدت ضعیف است. امید داریم با طراحی جدیدی که سازمان دارالقرآن صورت گرفته و آزمون ملی تدبیر که در پیش است، انتظار داریم جمع زیادی بالغ بر ده‌ها هزار نفر به عنوان استاد تدبر توانمدی خودشان را احراز کنند و وارد این جریان بشوند. تا پیش از این تدبر از تفسیر جدا بود و کماکان نیز همین گونه است.

حجت الاسلام قاسمیان مسئول تفسیر تدبری در محفل بود

او ادامه داد: رهبر انقلاب یک فصل جدید به نام تفسیر تدبری باز کردند. ترکیبی بین این دو واژه برقرار شد. ما باید مقصد مد نظر ایشان و خط قرمزهای مد نظر ایشان را کشف کنیم. در محفل حجت الاسلام قاسمیان مشخصا مسئول تفسیر تدبری بودند. مانند یک داور اختصاصی اجازه داشتند که هرجا لازم میشد از یک آیه بسته معرفتی قابل فهم و جذاب برای عموم مردم ظرف یک الی دو دقیقه به دست آورد، آن را ارائه کنند. این ماموریت هوشمندانه به ایشان سپرده شده بود. اینکه می‌گوییم تدبر یک فصل جدید است به این خاطر است که جامعه نیازمند چنین عناصری است. نیازمند پیام های سریعی که در متن زندگی نهادینه شود و در درون زندگی افراد پیاده شود. کاری که آقای قرائتی در طول 40 سال گذشته انجام داد. در محفل به نوعی دوستان ما این نکته را بازآفرینی کردند. رهبر انقلاب نیز تاکید دارند که اینگونه تلاوت‌ها مورد توجه قرار گیرد.

قائم مقام سازمان تبلیغات اسلامی ضمن اشاره به ویژگی‌های رویکرد تفسیر تدبری گفت: واقعیت امر این است که با همه عظمتی که عبدالباسط و سایر قراء برجسته داشتند و در الحان شاهکار می‌کردند، وجود افراد تکان می‌خورد و روحشان جلا و صیقل پیدا می‌کرد. برای مثال نقل است که در یکی از تلاوت‌های ایشان در آفریقا پنجاه نفر مسلمان شده‌اند. این معجزه قرآن و غیر قابل انکار است. اما می‌خواهیم از یک نحوه دیگری از تلاوت سخن بگوییم که آن را نمی‌شود کنار گذاشت و آن سبکی است که مرحوم مصطفی اسماعیل پایه از گذاران آن به شمار می‌آید. 

مصطفی اسماعیل متعهد به معنا بود

حریزاوی افزود: اساتید برجسته قرآن در مشهد نقل می‌کنند که رهبر انقلاب در جلسات قرآنی پیش از انقلاب، توصیه می‌کردند که هر طور شده نوارهای مصطفی اسماعیل را گوش بدهید و ببینید تفاوت او با سایر قراء مصری در چیست. مصطفی اسماعیل متعهد به معنا بود و متعد به لحن نبود. به معنا می‌پرداخت و لحن در خدمت معنا بود و به زیبایی این سبک را نهادینه کرد. در حال حاضر نیز اساتید برجسته‌ای در ایران داریم که با تعهد به معنا تربیت شده‌اند. امیدواریم این سبکی که رهبر انقلاب به آن اشاره داشتند و می‌تواند قرآن را وارد فکر، شخصیت و زندگی انسان کند، به لطف خداوند و اهتمام دوستان در محفل استمرار پیدا کند.

با محفل مطالبه آموزش قرآنی در جامعه شکل گرفت

در ادامه محمدرضا فهیمی مدیر گروه تلویزیونی مرکز هنری رسانه‌ای نهضت، در رابطه با بازخوردهای داخلی و بین المللی محفل گفت: در خصوص بازخوردها در یک ماه گذشته، خیلی صحبت شده است. اجمالا تاثیرگذاری محفل آنجا بود که باعث شد مطالبه آموزش قرآنی در جامعه شکل بگیرد. به این معنی که بازخورهای زیادی از نسل جدید نوجوانان و کودکان صورت گرفت، بدون اینکه فشاری از سمت والدین باشد. کودکان و نوجوانان مشتاقانه از پدر و مادر خود درخواست کرده بودند که می‌خواهند این مسیر را دنبال کنند. 

در حالیکه پیشتر شاهد بودیم که در برنامه‌های ژانر تلنت که یک رشته‌ ورزشی و تخصص هنری برای افراد الگو می‌شوند و رشته تخصصی افراد از این طریق تعیین می‌شود، این بار در حوزه قرآن این اتفاق افتاد و هیچ تاثیرگذاری بالاتر از این نیست که بر اساس الگوهایی که معرفی شده، کودکان از خانواده‌های خود مطالبه می‌کنند که مسیر را برای حضور او در جامعه قرآنی هموار کند.

محمدرضا فهیمی مدیر گروه تلویزیون مرکز نهضت

مدیر گروه تلویزیونی مرکز هنری رسانه‌ای نهضت افزود: در این نقطه، نکته‌ بسیار مهم نقد محفل است. در این فرصتی که تا محفل یا محفل‌های بعد داریم، خواهش ما این هست که هر کس می‌تواند به بهتر شدن محفل در بحث‌های مختلف فرمی، معارفی و محتوایی کمک کند. زیرا محفل یک نماد است و مسئله جامعه ما نیز قرآن است. بازنشری که از برنامه‌ محفل در رسانه‌های اینترنتی و فضای مجازی وجود داشت، بازخوردهایی از تاثیر در مخاطبین ایرانی و مخاطبین خارج از کشور وجود داشت. چرا که قبل از شروع برنامه مباحث رهبر انقلاب در حوزه قرآنی را مباحثه می‌کردیم، ایشان عبارت تابلوی قرآنی را عنوان کرده بودند. ایشان فرموده بودند که باید جامعه و افراد به حدی برسند که در مواجهه با یک موقعیت و یا یک مسئله، مسیر خود را مانند تابلوهای راهنمایی بر اساس آیات قرآنی تشخیص دهد و در این مسیر حرکت کند. در محفل سعی شد این موضوع را با داستان‌های سوژه‌هایی که انتخاب می‌شود، بیان کنیم.

روایت برای تمام مخاطبان جذابیت دارد

وی ادامه داد: داستان دار کردن محتوای قرآنی و تلاوت در برنامه باعث شد تا علاوه بر اینکه قرآن زبان مشترک مسلمین است، به علت داستان دار بودن از لایه مسلمین هم فراتر برود، چون روایت برای تمام مخاطبان حتی غیر مسلمانان نیز جذابیت دارد. در بحث بازخوردهای بین الملل نیز داستان‌های برنامه برای مخاطبین خارجی جذابیت داشت. 

در ادامه حجت الاسلام روح الله حریزاوی در خصوص ویژگی‌هایی از برنامه محفل نظیر بحث شناسایی استعدادهای قرآنی خاطر نشان کرد: برای بررسی این موضوع دو پیش نیاز لازم است. اول موضوع استعداد شناسی و دوم استعداد سنجی. اگر بیست و چند استعدادی که روان شناسان برای هر انسان فهرست می‌کنند دقیق باشد، طبیعتا میل انسان‌ها به این است که استعداد خودشان را شناسایی و کشف کنند و در نهایت به فعلیت برسانند.

وی ادامه داد: هر انسانی علاقه‌مند است که استعدادهای قابل رشد خود را کشف کند و به طور فطری مایل به کمال است. مسئله قابل بحث دیگر توجه به اقتضائات روز رسانه است. به هر حال به درست یا اشتباه استعدادشناسی در جهان مورد توجه برنامه سازان رسانه‌ای قرار گرفته است. البته گاهی خیانت‌هایی به انسان عارض می‌شود که برخی طراحان تلنت شوها برخی آلودگی‌ها را به انسان‌ها اضافه می‌کنند. برخی استعدادها اساسا استعداد نیست، بلکه انحطاط است ولی به نام استعداد و به عنوان شکوفایی استعداد مطرح می شود.

محفل به استعدادهای صحیح و سالم فطری پرداخت

قائم مقام سازمان تبلیغات اسلامی افزود: بحث‌های مفصلی در علم اخلاق داریم که آیا تهور از نظر اخلاقی کار ارزشمندی است یا خیر؟ هیچ دانشمندی در جهان به فعالیت‌های متهورانه نمره نمی‌دهد.منتهی در بعضی تلنت‌ها کارهای تهورآمیز که بعضا باعث آسیب و نقص عضو نیز شده، برای آن ارزشگذاری شده و نوجوانانی تلاش کرده‌اند که آن را برای خود بازآفرینی کنند. محفل که لازم است از خلوص و گمنامی سازندگانش تشکر کنم، افرادی که تلاش نکردند خودشان را معرفی کنند. 

محفل به دو عنصر توجه داشت. اولا از حیث انسان شناسی به شکوفا کردن استعدادهای انسانی - در حوزه فعالیت‌های قرآنی و حتی غیر از قرآنی - توجه داشت و به استعدادهای صحیح و سالم فطری پرداخت. نکته دوم اینکه تیم سازنده «محفل» رسانه را خوب شناخت و محصول یک فهم خوب و دقیق از رسانه امروز بود. بالاخره تولید دوستان قوی ما در مرکز رسانه و بخشی از دوستان قوی ما در رسانه ملی بود. تا پیش از این بسیاری از برنامه‌های تقلیدی را در رسانه ملی شاهد بودیم و شاهد سوق دادن افراد به سمت استعدادهایی بودیم که جهان آنان را به آن سمت و سو سوق می‌دهد.

محفل یک رجعت تمدنی بود

وی ادامه داد: در محفل ما شاهد این هستیم که برنامه سازان از روند جاری جهانی برگشتند و رجعتی به سمت استعدادهای انسانی و الهی را شاهد بودیم. محفل یک رجعت تمدنی بود و این رجعت بسیار ارزشمند است. در محفل از جریان سلبریتیسم جهانی که خود غرب با محدود کردن سلبریتی‌ها در حال تلاش است تا از بلای آن‌ها نجات پیدا کند. اندیشمندان دلسوز غرب تلاش می کنند تا جامعه خود را از شر سلبریتی‌های فاسد نجات دهند. در ایران طراحی به گونه‌ای انجام شد که جایگزینی توسط تیم سازنده صورت گرفت. نخبگان کشور قیمت این مسئله را خوب می‌دانند. ما در ایران هم به تبع سلبریتی سازی جهانی و جریان هالیوود یک جریان سلبریتی غیر متعهد داریم.  سلبریتی باید به مردم، کشور، میهن و اعتقادات عمومی جامعه خود متعهد باشد. وقتی سلبریتی به هیچکدام از این موارد تعهدی ندارد، ما نمی‌توانیم او را تایید کنیم. محفل این فرآیند جایگزینی را به خوبی آغاز کرد و در بسیاری از اتفاقات رسانه‌ای نقطه عطف است.

حجت الاسلام روح الله حریزاوی تأکید کرد: تجربه برنامه تلویزیونی «محفل» به برنامه سازان داخلی نشان داد که می‌توان متعهد به معنا، متعهد به وحی، متعهد به دین و عمیق‌ترین معارف دینی باشیم، بدون اینکه بخواهیم از جذابیت صرف نظر و مخاطب را خسته و ملول کنیم. بلکه می‌توان مخاطب را تا لحظه آخر تشنه و پرشور و شعف نگه داشت و او منتظر فصل جدیدی از این برنامه باشد. در محفل از تمام مزایای برنامه‌های استعدایابی سطح جهان استفاده شده و با یک افزونه، موسس یک مکتب جدید در برنامه‌‌سازی خواهد بود.