نگاهی گذرا به سیره شیخ کلینی/ از آینده نگری تا پاسخ دهی به شبهات

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، ثقة‌الاسلام محمّد بن یعقوب بن اسحاق کلینی رازی، معروف به «کلینی» یا «شیخ کلینی» است. وی از مشهورترین دانشمند فقیه و محدث نامی و بزرگان شیعه در زمان غیبت صغرا است و در نیمه دوم قرن سوم و نیمه اول قرن چهارم هجری از بزرگ‌ترین محدثین شیعه به شمار می‌رفت.

شیخ کلینی هم در عصر خود، چه در موطنش ری و چه در بغداد و نیز در دوره های بعد به واسطه تألیف کتاب الکافی از جایگاه بلندمرتبه ای در میان علمای شیعه برخوردار بوده است. نجاشی، دانشمند بلندمرتبه رجالی شیعه، وی را به عنوان شیخ و چهره برجسته امامیه شهر ری در زمان خودش(شیخ أصحابنا فی وقته بالری و وجههم)توصیف کرده است. نجاشی همچنین درباره او می نویسد که کلینی موثق ترین و با دقت ترین محدثان از لحاظ ضبط حدیث بوده است(و کان أوثق الناس فی الحدیث و أثبتهم). این داوری نجاشی طبعا می بایست به دلیل تحلیل درون متنی کتاب الکافی و دیگر کتاب های کلینی ارائه شده باشد. شیخ طوسی نیز ضمن تأکید بر جلالت قدر و توثیق او، کلینی را دانشمند و آشنا به اخبار دانسته است. (ثقة عارف بالاخبار/جلیل القدر عالم بالاخبار).

در دوره های متأخر نیز همچنان ستایش از کلینی و کتابش الکافی به صورت قوی تری تداوم داشته است و در برخی از منابع امامی، وی با عنوان مروج مذهب شیعه امامی در عصر غیبت امام غایب معرفی شده است. او را به «الحافظ» نیز ستوده اند. جایگاه بلند وی در میان امامیه مورد تأکید منابع سنی هم قرار گرفته است و این منابع گاه برای او تعبیر فقیه هم به کار برده اند.

عالم مورد احترام اهل سنت

رویکرد علمی و معرفتی شیخ کلینی رحمه الله علیه بر مدار تنبه و بيدارى و نزديك شدن مذاهب اسلامی به يكديگر استوار بود، تا از این رهگذر خداوند رشته اتحاد و يگانگى را در ميان مسلمين محكم سازد و همچون يك دست نيرومند در برابر دشمنان گردند. همه يك صدا و يك دل و يك زبان در راه عظمت اسلام بكوشند. اینگونه است که اگر چه مرحوم کلینی رحمه الله علیه از بزرگان علمای شیعه است؛ لیکن اهل سنت هم به ایشان احترام می گذارند.

آینده نگری و دوراندیشی

عالم کسی است که در صدد پر کردن جای خالی باشد؛ نه تألیف هر چه به ذهنش می‌رسد؛ در مقدمه ی کافی مطلبی است که نشان می‌دهد مرحوم کلینی نسبت به آینده یک روشن بینی خوبی داشته است؛ آنجا که گفته است این کتاب را نوشتم که تا آخر دنیا در ثواب کسانی که آن را مطالعه می‌کنند شریک باشم. او پیشبینی کرد که این کتاب تا آخر دنیا ارزش خود را از دست نمی‌دهد. برخی تصور می‌کنند که وقتی امام علیه السلام ظهور کند این گونه کتاب‌ها کنار گذاشته می‌شوند؛ این تصور باطل است و هرچند نوآوری‌های بسیاری ایجاد می‌شود؛ ولی ارزش این کتب کما کان محفوظ می‌ماند؛ زیرا مرحوم کلینی به دنبال پر کردن خلاها بود، زیرا ایشان نسبت به آینده نیز روشن بینی داشت و اینچنین است که آثار علمی مهمی بعد از کتاب کافی نگاشته شده است؛ اما اصول کافی هنوز ارزش و عظمت خود را حفظ کرده است.

عمده اندیشه فکری مرحوم کلینی این بود که از مکتب اسلام و مذهب تشیع دفاع کرده و آن را ترویج دهد تا سبب پیشرفت مکتب اهل بیت(ع) شده و با زحمات خستگی ناپذیر خود، تبلیغات منفی دشمنان و افراط گران را خنثی کند.

یقیناً امروزه یکی از وظایف حوزه های علمیه و طلاب علوم دینی نیز این است که از دین مبین اسلام و معارف حقه اهل بیت(ع) دفاع کرده و موجبات حفظ، تبلیغ و ترویج آن را فراهم کنند؛ چیزی که از وظایف اولیه و اصلی حوزه های علمیه و طلاب علوم دینی محسوب می شود.

بدون شک اگر امروزه ترویج معارف اهل بیت(ع) به نحو احسن و در حد کفایت در دستور کار قرار گرفته و در حد گسترده و کفایت به پیش برده شود، بهترین راه مقابله با نفوذ فرهنگی خواهد بود و بسیاری از هجمه های فرهنگی دشمنان را خنثی خواهد کرد.

اصول کافی و پاسخ دهی به سوالات و شبهات

مطالعه كتاب كافي مي تواند به تمامي سوال ها و شبهاتي كه براي افراد در زندگي روزمره پيش مي آيد پاسخ گو باشد؛ چراکه شیخ كليني سعي كرده تا در كتاب خود تمامي مسائل مربوط به معاش و معاد مردم را جمع آوري كند و كتاب كافي بهترين منبع روايي و حديثي است كه مي شود از آن بهره برد.

شيخ كليني نخستين روايت ها و اصول اوليه روايي را در دست داشته و از اينكه روايت از شخص امام(ع) صادر مي شده، اطمينان كافي و لازم داشته است و امروزه بايد روايت هاي اين كتاب جامع، متن شناسي شود و فقه حديث روايت ها را از نظر دور نداشت و به اين امر اهتمام بيشتري نشان داد.

سعید چراغی