«تحول در حکمرانی» و «حکمرانی تحول» در دانشگاه

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، غلامرضا سلیمی معاون آموزشی و پژوهشی ستاد علم و فناوری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سالگرد صدور فرمان حضرت امام(ره) مبنی‌بر تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی در روز 23 خردادماه 1359 اظهار کرد: این فرمان بعد از گذشت یکسال و نیم از پیروزی انقلاب اسلامی صادر شد چراکه 22 بهمن 57 پیروزی انقلاب و آغاز راه بود و پایان کار نبود چون سد رژیم شاهنشاهی برداشته شد تا نظام اسلامی مبتنی‌بر ارزش‌های اسلامی و اقتضائات بومی تشکیل شود.

وی افزود: پس از پیروزی انقلاب، انقلابی‌گری باید در سایر حوزه‌ها ادامه پیدا می‌کرد و آنچه که عامل اصلی و مبنایی بود فرهنگ و انقلاب فرهنگی بود و دانشگاه‌ها در این زمینه نقش کلیدی داشتند.

معاون آموزشی و پژوهشی ستاد علم  و فناوری شورای عالی انقلاب گفت: امام(ره) 16 تیر 1359 فرمودند: «‌اگر دانشگاه اصلاح شود مملکت اصلاح می‌شود» چون نرم‌افزار‌، مغزافزار و سخت‌افزار حکمرانی کشور از دانشگاه تأمین می‌شود.

دانشگاه‌ها نیروی انسانی و حتی مصنوعات شامل سخت‌افزارها را تأمین می‌کنند و در نظام حکمرانی تأثیر کلیدی دارند.

سلیمی با اشاره به پیام نوروزی حضرت امام(ره) در فروردین 1359 اضافه کرد: ایشان در این پیام عنوان کردند باید انقلابی اساسی در تمام دانشگاه‌های سراسر ایران به‌وجود آید تا اساتیدی که در ارتباط با شرق و یا غرب هستند تصفیه گردند و دانشگاه محیط سالمی شود.‌»

وی ادامه داد: اردیبهشت 59 بعد از شلوغی و التهابات در دانشگاه‌های کشور مطالبه اصلاح دانشگاه از‌سوی مردم مطرح شد و حضرت امام(ره) راهبرد اسلامی شدن دانشگاه‌ها را تبیین کردند. در 23 خردادماه 59 به 7 نفر از اعضا حکم دادند تا ستاد انقلاب فرهنگی شکل بگیرد و آنجا در این باره تأکید دارند اگر «اصلاح دانشگاه صورت نگیرد به نظام اسلامی آسیب وارد می‌شود». در این پیام راهبردها مشخص شد و از اقشار مختلف دعوت شد برای برنامه‌ریزی دانشگاه‌ها و انتخاب رشته‌ها با نخبگان مشارکت داشته باشند. امام(ره) در تیرماه 59 برخی از راهبردهای اصلاح دانشگاه‌ها بیان کردند و این جمله کلیدی که «اگر دانشگاه اصلاح شود مملکت اصلاح می‌شود» را فرمودند.

معاون آموزشی و پژوهشی ستاد علم  و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره گنجانده شدن دغدغه‌های امام(ره) و مقام معظم رهبری در سند اسلامی شدن دانشگاه‌ها بیان کرد: مقام معظم رهبری در 21 اردیبهشت 1400 مواردی را درباره تحول در نظام حکمرانی کشور بیان کردند که باید فهم دقیقی از پیچیدگی مسائل حکمرانی داشته باشیم چراکه اگر ساده‌سازی شود ممکن است مشکلاتی به‌وجود آورد و ما را با مسائل بدخیم و چموش مواجه کند.

وی اضافه کرد: مقام معظم رهبری می‌فرمایند که «دانشگاه در کشور ما، در‌واقع در دوران تسلّط سیاست‌های غربی به‌وجود آمد؛ آن کسانی که اوّل‌بار دانشگاه کشور را ایجاد کردند، کسانی بودند که دلباخته‌ی غرب بودند. بنابراین دانشگاه را برابرِ برنامه‌های غربِ استعمارگر به‌وجود آوردند؛ اینها در مورد تشکیل دانشگاه در کشورهای اقماری خودشان یک برنامه‌ مشخّصی داشتند. » ایشان بیان داشتند که «خب این دانشگاه را نظام اسلامی بخواهد تبدیل کند به دانشگاه اسلامی، کار ساده‌ای است؟ کار آسانی است؟ دانشگاهی که مثلاً پنجاه سال با آن شکل حرکت کرده و با آن ترکیب و برنامه‌ریزی اداره شده، تبدیل آن به یک دانشگاه اسلامی کار ساده‌ای نیست. آن روز ما به پیچیدگی این کار بدرستی توجّه نمی‌کردیم امّا همچنان این قضیّه، یک قضیّه‌ مهمّ روی دست نظام اسلامی است و بایستی تحقّق پیدا کند  و جز با یک تحوّل امکان‌پذیر نیست.»

وی ادامه داد: برای حکمرانی پیچیدگی‌ها اولین گام حل پیچیدگی­های بنیادی و اتخاذ موضع نسبت به ماهیت یک پدیده است. در همین زمینه در‌خصوص چگونگی مواجهه با پدیده پیچیده دانشگاه  مدرن که مولود تمدن غرب است  نحله‌های مختلفی شکل می‌گیرد، برخی «غرب‌گرا یا غرب‌گدا »هستند غرب قبله آمال و آرزوهایشان است  و نهایت تمدن بشری را غرب می‌دانند. عده‌ای «غرب ستیز» هستند و هر چیزی از مبانی معرفتی و تمدنی و فناوری غرب را طرد و نفی می‌کنند و نمی‌پذیرند. عده‌ای غرب‌گریز هستند می‌گویند نمی‌توانیم با غرب مقابله کنیم و راه انزوا را پیش می‌گیرند. عده‌ای «غرب گزین انتقادی »هستند، مبانی فلسفی غرب مدرن را می‌دانند و با آن تعارض جدی دارند، اما می‌دانند که علاوه‌بر این دانشمندانی با فطرت آزادی‌خواهی دارند که تجربیاتشان قابل استفاده است. بنابراین با نگرش انتقادی آن مسائل کاربردی را مورد استفاده قرار می‌دهند و حضرت امام(ره) بر‌اساس مکتب عقلانیت اسلامی در‌خصوص برخی پدیده‌های تمدن غرب مانند سینما، دانشگاه رهیافت غرب گزین انتقادی را انتخاب کردند.

معاون آموزشی و پژوهشی ستاد علم  و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به دانشگاه به‌عنوان محصولی از جهان غرب گفت: برخی بدون توجه به زیست‌بوم کشور دانشگاه‌ها را توسعه دادند، در‌حالی‌که اگر این‌گونه عمل کنیم آسیب خواهیم دید. امام(ره) اصل دانشگاه را با نگاه انتقادی پذیرفته بودند، ایشان در یکم اردیبهشت 1359 در پاسخ به شبهاتی که تحول در دانشگاه‌ها را  به‌معنای «دانشگاه ستیزی»یا «دانشگاه گریزی» تعبیر می‌کردند فرمودند : «اینها گمان می‌کنند که اعضای شورای انقلاب نمی‌فهمند به اینکه معنای اسلامی کردن این نیست که ما در همه علوم دو قسم داریم. یک قسم هندسه اسلامی داریم. یک قسم هندسه غیر اسلامی، اشکال می‌کنند. نمی‌دانند که اعضای شورای ما که بعضی از آنها دکتر و بعضی مجتهد هستند، نمی‌فهمند اینها که در علوم اسلامی جایی دارد. در مدارس قدیم بوده و اینجا جای علوم دیگر است. لکن باید دانشگاه اسلامی بشود تا علومی که در دانشگاه تحصیل می‌شود در راه ملت و در راه تقویت ملت و با احتیاج ملت همراه باشد»

سلیمی راهبرد تحول در حکمرانی نظام دانشگاهی از منظر امام «ره‌» را تحولی بنیادی و البته تدریجی بیان کردند که می‌بایست در حوزه ورودی‌ها و فرایندها صورت پذیرد تا خروجی نظام دانشگاهی در خدمت منافع مردم و نظام اسلامی باشد.