در برزخ بی‌مبنایی در زمینه علوم انسانی اسلامی به سر می‌بریم

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد واعظی رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در سلسله نشست‌های بازخوانی انتقادی ایده‌های دانشگاه اسلامی علوم انسانی اسلامی وحدت حوزه و دانشگاه که در سالن امام حسن دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزار شد، با اشاره به ایده اسلامی سازی علوم انسانی اظهار داشت: هنوز ایده موجود در علوم انسانی تبدیل به فرهنگ غالب علمی در کشور نشده و فرهنگ علمی، بدنه علمی فرهنگ غایب علوم انسانی مدرن است.

وی افزود: این ایده از حقانیت برخوردار است، اما در مرز واقعیت و عینیت جامعه در حد ایده باقی مانده و تلاش‌های موجود در این راستا نیز تلاشی نبوده که منجر به گسترش این ایده شود.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم بیان داشت: همیشه اموری همچون علم و تمدن مسبوق به ساحت فکر هستند و همه تمدن ها مسبوق به فکر می باشند؛ زیرا پس از پذیرش فکر است که ساحت تمدن و دانش وفق آن علم تغییر پیدا می‌کند و اگر بنیان تمدن اسلامی و علم متناسب با این تمدن در قرون اولیه به وجود آمد، به این خاطر بود که ابتدا ساحت فکری آن شکل گرفت.

وی افزود: پگونگی نگاه به انسان، جهان، غایت انسان، فضایل فرد و تلقی از انسان سبب به وجود آمدن پویش تمدنی شده و هر کدام علم متناسب خود را به وجود آوردند و جامعه اسلامی با این عناصر فکری به مرور تفکر نو که برآمده از وحی و آموزه‌های اسلامی بود، تمدن اسلامی را پایه گذاری کرد؛ چنانکه تمدن غربی نیز ابتدا با شکل‌گیری ساحت فکری آن به وجود آمد.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی خاطرنشان کرد: وقتی بنیان‌های فکر نو شکل گیرد سبب به وجود آمدن علم مدرن و شکل‌گیری تمدن می‌شود و باید دید که آیا علوم انسانی و اسلامی نیز از این طریق شکل گرفته و دارای ساحت فکری می‌باشد یا خیر.

وی افزود: اصلی ترین چالش در مسیر علوم انسانی اسلامی این است که آن فکر که بنیان‌ها و پایه‌های علوم انسانی می‌باشد در جامعه ما نه منقح شده و نه نهادینه گشته است.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم بیان داشت: نمود اینکه ما بر این چالش اصلی غلبه نکرده‌ایم این است که کج تابی‌ها و سوء فهم‌هایی در زمینه علوم انسانی اسلامی وجود دارد که منجر به وجود آمدن این چالش‌ها شده است.

وی افزود: برخی از افراد اعتقاد به اسلامی سازی علوم انسانی و علم مدرن اعم از علوم طبیعی و اسلامی دارند، درحالی که این امری بی معنا و مسئله‌ای نشدنی می‌باشد که ناشی از نافهمی در درک علم مدرن از سوی برخی معتقدان به آن است.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی اظهار داشت: تمام تحولاتی که علم مدرن پیدا کرده است این تحولات سبب نشده تا از پارادایم علم مدرن خارج شویم و بازگشت به گذشته اتفاق نیفتاده است واین بنیان‌های فکری مدرن است که موتور محرک عالمان در علوم مختلف می‌باشد.

ادعای امکانِ اسلامی سازی علم مدرن حکایت از کج تابی و سوءفهم افراد در ماهیت علم مدرن است

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم افزود: طبق تلقی غلط، برخی از مدافعان علوم انسانی و اسلامی، علوم انسانی را با فقه و استنباط فقهی اشتباه گرفتند؛ یعنی پسوند  اسلامی را به معنای التزام به رویکرد اجتهادی و استنباطی - آن گونه که در علم فقه شاهدش هستیم- می‌دانند و به عبارت دیگر دانش درجه اول در حوزه علوم انسانی را محصول مراجعه به کتاب و سنت و استنباط اجتهادی از منابع نقلی دین می‌دانند.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی بیان داشت: یکی دیگر از چالش‌هایی که مانع شده تا ایده علوم انسانی اسلامی بدل به فرهنگ علمی مراکز رسمی و غیر رسمی ما شود، تلقی سیاسی از علوم انسانی اسلامی است و بخش قابل توجهی به مسئله علوم انسانی اسلامی نگاه سیاسی داشته و طرح ایده علوم انسانی و اسلامی را نوعی غرب ستیزی و مقابله با استکبار تلقی می‌کنند.

وی افزود: دنیا هرچه مقدار به پیش می‌رود پدیده قطبی شدن در حوزه سیاست رو به گسترش بوده  و هر ایده‌ای که از سوی گروهی و حزبی مطرح شود، گروه و حزب مقابل، بدون توجه به نوع ایده‌ها و یا نفع و ضرر داشتن آنها، با آن ایده مخالفت و مقابله می‌کنند و این صرفاً به جهت نگاه سیاسی داشتن به مسئله می‌باشد.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: متاسفانه میان تولید دانش درجه اول بین علوم انسانی و اسلامی ابداً هیچ تناسبی با دانش درجه دوم وجود ندارد و ما بیش از آن مقداری که در حوزه علوم انسانی و اسلامی تولید دانش کرده باشیم، تنها به صحبت و گفتگو پرداختیم که این حرف ها نیز همراه با کج تابی ها است.

وی با اشاره به جدی نگرفتن حکمرانی علم در حوزه علوم انسانی و اسلامی ابراز کرد: در ساحت مدیریت کلان کشور، علوم انسانی اسلامی جایگاه رفیعی نداشته و ریل گذاری طبیعی بین ساحت علم و مدیریت و حکمرانی علوم اسلامی انجام نشده است که این مسئله منجر به غلبه پیدا کردن شبه علم به جای علم شده است.

حجت الاسلام والمسلمین واعظی با بیان اینکه در حکمرانی علم نگاه اقتدار نگارانه و پروژه‌ای دانستن علوم انسانی اسلامی غلبه پیدا کرده است بیان داشت: اگر در مراکز رسمی ما به لحاظ مدیریتی کسانی نباشند که مدافعین علوم انسان اسلامی باشند، قطعاً ضربه خواهیم خورد و فهم درستی برای تبدیل به فرهنگ عمومی جامعه، شکل نخواهد گرفت.

ما در برزخ بی‌مبنایی در علوم انسانی و اسلامی به سر می‌بریم

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم اظهار داشت: مشکل اصلی و بنیادین ما این است که در برزخ بی‌مبنایی به سر می‌بریم و این ساحت فکری است که مولد تمدن می‌شود؛ در حالی که ما در مراکز رسمی و غیر رسمی به فکری که متناسب با علوم انسانی و اسلامی باشد، هنوز نرسیده‌ایم و بین تعلق خاطر به سنت و علم مدرن گیر کرده‌ و نتوانسته‌ایم از این بحران فکری عبور کنیم و فکر متناسب با علوم انسانی و اسلامی را تولید کنیم.