چطور به «بلوغ اجتماعی» فرزندانمان کمک کنیم؟

اگر در جایگاه پدرومادری دلسوز قرار دارید بدون شک ازبدو تولد فرزند دلبندتان فکر و خیال آینده او یکی از دغدغه‌های اصلی در زندگی تان بوده است. حضور در مدرسه به عنوان اولین تجربه جدی ورود به اجتماع، پس از آن ارتباط با همسالان و مربیان و معلمان و در سنین بالاتر ارتباط مؤثر و صحیح با افراد مختلف در جامعه.

اما برای داشتن یک ارتباط مؤثر، رسیدن به مفهوم «بلوغ اجتماعی» لازم و ضروری است. یک مرحله از زندگی که نوجوان با ورود به آن با چالش‌هایی روبه رو می‌شود اما با گذشتن از موانع ریز و درشت، کسب توانایی و رسیدن به مهارت های لازم به حضوری صحیح، مناسب و پر تأثیر در جامعه خواهد رسید.

والدین باید برای حضور مؤثر فرزند نوجوان خود در جامعه دغدغه‌مند باشند

* بلوغ اجتماعی در نوجوانان
در گفتگو با «نسرین امامی» کارشناس تکنولوژی آموزشی و مشاوره تحصیلی و خانوادگی به تو ضیح مفهوم «بلوغ اجتماعی» و تشریح برخی جوانب آن می‌پردازیم. وی در آغاز کلام و در بیان تعریفی از این عبارت می گوید:« بلوغ اجتماعی در نوجوانان به توسعه و رشد مهارت‌ها و توانایی‌هایی اشاره دارد که برای نقش‌پذیری مؤثر در جامعه ضروری هستند. این فرآیند شامل یادگیری و کسب تجربه در زمینه‌های مختلف اجتماعی، عاطفی و شناختی است. بلوغ اجتماعی نقش کلیدی در رشد و توسعه کلی نوجوانان دارد. این فرایند به آنها کمک می‌کند تا مهارت‌ها و توانایی‌های لازم برای مواجهه مؤثر با چالش‌های زندگی را کسب کنند.»

«نسرین امامی» کارشناس تکنولوژی آموزشی و مشاوره تحصیلی و خانوادگی 

* جنبه‌های مهم بلوغ اجتماعی در نوجوانان

 «امامی» با تأکید بر اینکه این امر مهم فرایندی است که به نوجوانان کمک می‌کند تا به عنوان افراد بالغ، مستقل، مسئول و کارآمد در جامعه قرار گیرند، جنبه های مختلف بلوغ اجتماعی را این طور معرفی می کند:
1- توسعه مهارت‌های ارتباطی
گام نخست در رسیدن به این مفهوم اجتماعی و ضروری در زندگی، برقراری ارتباط مؤثر با افراد است که از طریق یادگیری چگونگی برقراری ارتباط باز، صادقانه و محترمانه با دیگران شکل می گیرد و همچنین شنیدن فعال که منظور از آن توسعه توانایی گوش دادن به دیگران و درک دیدگاه‌های آن‌ها است.
2-توسعه هویت و خودآگاهی
دومین جنبه، شناخت خود از طریق درک نقاط قوت و ضعف خود، علایق، ارزش‌ها و هدف‌هاست. همچنین توسعه استقلال با یادگیری چگونگی مدیریت مستقل زندگی روزمره و تصمیم‌گیری‌های شخصی.
3. مدیریت احساسات
گام بعد مدیریت احساسات است که با تنظیم هیجانی یعنی یادگیری چگونگی کنترل و بیان احساسات به شیوه‌ای سالم و مؤثر ممکن است. همچنین مقابله با استرس که با توسعه روش‌های مقابله با استرس و فشارهای عاطفی صورت می گیرد.

شکل گیری شخصیتی توانمند و مسئول، ثمره حضور در اجتماع 

4. توسعه مهارت‌های اجتماعی
این مورد با کار گروهی و همکاری محقق می شود که توانایی کار با دیگران و احترام به دیدگاه‌ها و نیازهای گروهی و همچنین توسعه روابط مثبت با برقراری و حفظ دوستی‌ها و روابط اجتماعی سالم زیر مجموعه این بخش است.
5. فهم و درک مسائل اجتماعی
از دیگر جنبه های این  بلوغ  درک مسائل اجتماعی است. یعنی آگاهی اجتماعی با درک چگونگی تأثیر مسائل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بر خود و دیگران و نیز مسئولیت‌پذیری اجتماعی با توسعه حس مسئولیت و تعهد نسبت به بهبود جامعه.

6- رویارویی با چالش‌های خاص
مواجهه با فشارهای همسالان از این چالش هاست که با  یادگیری چگونگی مقابله با فشارهای همسالان و حفظ استانداردهای شخصی، مقابله با تغییرات بلوغ یعنی درک و پذیرش تغییرات جسمی و هیجانی که در دوران بلوغ اتفاق می‌ افتد و نیز  توسعه استقلال و خودکفایی بلوغ اجتماعی که به نوجوانان کمک می‌کند تا مهارت‌های لازم برای تصمیم‌گیری مستقل و مدیریت زندگی شخصی خود را توسعه دهند می شود با این چالش ها روبه رو شد. همچنین
بهبود روابط و مهارت‌های بین‌فردی یعنی مهارت‌های ارتباطی و توانایی برقراری روابط مثبت و سالم که برای موفقیت در زندگی شخصی و حرفه‌ای ضروری هستند، نیز کنترل و تنظیم هیجانی با توانایی مدیریت احساسات و استرس که به سلامت روانی کمک کرده و رویارویی با چالش‌های زندگی را آسان‌تر می‌کند و همینطور شکل‌گیری هویت شخصی بلوغ اجتماعی به نوجوانان  کمک می‌کند تا در مورد خودشان، ارزش‌ها، علایق و هدف‌های خود شناخت بیشتری پیدا کنند. آمادگی برای چالش‌های بزرگسالی نیز با مهارت‌های اجتماعی و عاطفی که در دوران نوجوانی توسعه می‌یابند، برای موفقیت در محیط کار، تحصیلات بالاتر و زندگی بزرگسالی ضروری هستند. مشارکت مدنی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی نیز چالشی دیگر است که به واسطه بلوغ اجتماعی به نوجوانان کمک می‌ شود تا در جامعه به عنوان شهروندان فعال و مسئول شرکت کنند.

حمایت والدین ، پشتوانه ای محکم برای فرزندان و عاملی برای آرامش و امنیت 

*نقش والدین در رشد بلوغ اجتماعی نوجوانان

بلوغ اجتماعی رشدی است که از خانواده آغاز شده و در جامعه نمود پیدا می کند. بنابراین نقش خانواده  در رشد اجتماعی نوجوان بسیار پر اهمیت و تأثیرگذار  است. «امامی» درباره اهمیت نقش پدر و مادر به عنوان مربی و الگو برای داشتن بلوغ اجتماعی فرزندان،  آن را بسیار مهم ارزیابی می کند و می‌گوید:«نقش والدین در رشد بلوغ اجتماعی نوجوانان  بسیار مهم است و تأثیر قابل توجهی بر توسعه مهارت‌های اجتماعی، عاطفی و شناختی فرزندانشان دارد. والدین نه تنها به عنوان مربی و راهنما عمل می‌کنند، بلکه به عنوان الگویی برای تقلید نیز مطرح هستند.»

*برخی از جنبه‌های مهم نقش والدین در فرآیند بلوغ اجتماعی

«امامی»، کارشناس تسهیلگری و مشاوره و مؤلف و مترجم بیش از 20 عنوان کتاب در زمینه های روانشناسی، مدیریت و آموزش و... در بیان نقش والدین در فرآیند بلوغ اجتماعی به ذکر چند مورد از جنبه های مهم آن می پردازد:

1. ایجاد محیطی حمایتی
والدین با پشتیبانی عاطفی یعنی فراهم کردن یک محیط عاطفی امن که در آن نوجوانان احساس می‌کنند می‌توانند بدون ترس از قضاوت، احساسات و نگرانی‌های خود را بیان کنند نقش مهمی را در ایجاد بلوغ اجتماعی ایفا می کنند. همچنین با گوش دادن فعال در این امر بسیار تأثیر گذارند یعنی  والدین باید به گفته‌های نوجوانان خود گوش دهند و به آنها توجه کنند، که این امر به تقویت اعتماد به نفس و مهارت‌های ارتباطی کمک می‌کند.

2. الگوی رفتاری
رفتار والدین به عنوان الگو برای فرزندان، در به وجود آمدن بلوغ اجتماعی نقشی  انکار ناپذیر دارد. نوجوانان رفتارهای اجتماعی و ارتباطی را از والدین خود یاد می‌گیرند. والدینی که رفتارهای مثبت، احترام‌آمیز و مسئولانه‌ای دارند، الگوهای سازنده‌ای برای فرزندان‌شان فراهم می‌کنند.

 با پرورش روحیه استقلال و تصمیم گیری به رشداعتماد به نفس کمک کنیم

3. تشویق به استقلال
پرورش استقلال در نوجوان امری مهم و ضروری است. والدین باید نوجوانان را تشویق کنند تا مسئولیت‌های بیشتری بپذیرند و تصمیم‌گیری‌های شخصی داشته باشند. این کار به توسعه استقلال و اعتماد به نفس کمک می‌کند.

4. مدیریت احساسات و تعارض‌ها
این امر با آموزش مدیریت احساسات قابل انجام و اجراست.  یعنی والدین می‌توانند به نوجوانان خود کمک کنند تا یاد بگیرند چگونه احساسات خود را به شکل سالمی مدیریت کنند. همچنین با یادگیری مهارت‌های حل تعارض می شود این احساسات و تعارضات را مدیریت کرد. یعنی  والدین باید به نوجوانان نشان دهند که چگونه می‌توان به طور مؤثر با تعارض‌ها و اختلافات برخورد کرد.

5. آموزش و راهنمایی
 این مورد نیز با آموزش مهارت‌های اجتماعی توسط والدین  به فرزندان انجام می شود که در واقع والدین باید در یادگیری مهارت‌ های اجتماعی به نوجوانانشان وارد عمل شده و به این امر اهتمام بورزند.

6. مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی
والدین عزیز با فراهم کردن فرصت‌های اجتماعی و نیز ایجاد زمینه‌هایی برای مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی، گروهی و خیریه، می توانند به نوجوانان خود کمک کنند تا مهارت‌های اجتماعی شان را توسعه دهند. همچنین با تشویق به مشارکت در فعالیت‌های فرهنگی و هنری می‌توانند به توسعه خلاقیت و درک اجتماعی نوجوانان کمک کنند.

7. مدل‌سازی مثبت

راه مدل سازی مثبت نمایش رفتارهای مسئولانه است. یعنی  والدین با نشان دادن رفتارهای مسئولانه در جامعه، می‌توانند به نوجوانان یاد دهند که چگونه با مسائل اجتماعی و محیطی به شکل موثری روبرو شوند.

8. حمایت از توسعه آگاهی اجتماعی
حمایتی که با صحبت کردن و مباحثه با نوجوان محقق می شود. والدین می‌توانند با نوجوانان خود در مورد مسائل اجتماعی، سیاسی و جهانی گفتگو کنند تا درک آنها از جهان پیرامون‌شان گسترش یابد.

سلامت جامعه در پناه صمیمیت و تدبیر خانواده  

* نقش والدین در بلوغ اجتماعی فرزندان حیاتی است
 این مشاور و کارشناس تکنولوژی آموزشی و امور خانواده که سابقه ای بالغ بر ۲۵ سال فعالیت در کنار نوجوانان را دارد نقش والدین در بلوغ اجتماعی فرزندان را بسیار مهم معرفی و تأکید می کند نقش والدین در این رشد و بلوغ  حیاتی است. آنها با فراهم کردن حمایت، راهنمایی، مدل‌سازی مثبت و فرصت‌های یادگیری، می‌توانند به نوجوانان خود کمک کنند تا به افرادی مسئول، همدل و توانمند در جامعه تبدیل شوند.