حضرت فاطمه زهرا در آینه وحی از منابع اهل سنت

سوم ماه جمادی الثانی سالروز شهادت مظلومانه حضرت صدیقه کبری پاره تن نبی مکرم اسلام است. حضرت مورد احترام و تکریم قرآن کریم است و آیات متعددی درباره او وارد شده که در منابع معتبر اهل سنت ثبت شده است.

در این نوشتار به برخی از آن آیات به طور فشرده اشاره می‌کنیم:

۱. آیه تطهیر

ابن حجر هیتمی مکی شافعی مذهب متوفای ۹۷۴ در کتاب الصواعق المحرقة صفحه ۱۷۲ در فصل اول در ذیل آیه ۳۳ از سوره احزاب (إنما یرید الله لیذهب عنکم الرجس أهل البیت و یطهرکم تطهیرا) می‌گوید: اکثر مفسران معتقدند که این آیه درباره حضرت علی و فاطمه و حسن و حسین نازل شده است؛ زیرا ضمیر موجود در آیه (عنکم، یطهرکم) مذکر است و گفته‌ شده که آیه درباره زنان رسول خدا نازل شده است.

در بیان فوق، سه نکته وجود دارد:

نکته اول: منظور ابن حجر از تعبیر «اکثر مفسران» هرگز مفسران شیعه نیست بلکه مفسران اهل سنت را اراده کرده است.

نکته دوم: ابن حجر ادعای خود را بر نزول آیه در شأن اهل بیت علیهم السلام برهانی می‌کند و از ضمیر موجود در آیه بهره می‌برد و می‌گوید: دلیل آن دو ضمیر «عنکم» و «یطهرکم» در این آیه است که ضمیر جمع مذکر است.

نکته سوم: او نزول آیه را درباره همسران رسول خدا با کلمه «قیل» که مشعر به تمریض است رد می‌کند؛ در نتیجه حضرت زهرا یکی از مصادیق بارز آیه تطهیر است.

جناب واحدی نیشابوری متوفی ۴۶۸ در کتابش اسباب النزول صفحه ۲۳۹ با سندی از ابوسعید خدری نقل می‌کند که آیه تطهیر در شأن پیامبر اکرم و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام نازل شده است؛ سپس از ام سلمه نقل می‌کند که به رسول خدا گفت: آیا من هم جزء اهل بیت شما هستم؟ حضرت فرمود: تو بر خیر هستی. از این روایت واحدی استفاده می‌شود که همسران رسول خدا هرگز در دایره اهل بیت نیستند.

بیان فخر رازی

فخر رازی اشعری مذهب متوفی ۶۰۶ در تفسیر کبیر خود جلد ۹ صفحه ۱۶۸ می‌گوید: معنی آیه «لیذهب عنکم الرجس» این است که از شما اهل بیت علیهم السلام گناهان را زایل می‌کند و پیراهن کرامت را بر تن شما می‌پوشاند. این بیان فخر رازی نص صریح در عصمت اهل بیت از جمله حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است.

۲. آیه مباهله

آیه مباهله یکی دیگر از آیاتی است که در مقام و منزلت حضرت زهرا سلام الله علیها نازل شده است. حاکم حسکانی حنفی مذهب متوفای قرن پنجم در کتاب شواهد التنزیل لقواعد التفضیل جلد ۱ صفحه ۱۵۸ روایات متعددی نقل می‌کند که آیه مربوط به اهل بیت علیهم السلام است. وی روایتی از صحابی بزرگ رسول خدا جناب جابربن عبدالله انصاری نقل کرده که در آیه «ندع أبناءنا و أبناءکم و نساءنا و نساءکم و أنفسنا و أنفسکم» منظور از ابناءنا حسن و حسین علیهما السلام است و منظور از نساءنا فاطمه است و منظور از انفسنا علی بن ابیطالب است.

ابن مغازلی شافعی مذهب متوفی ۴۸۵ در کتاب المناقب صفحه ۲۶۳ هم به این مطلب تصریح کرده است.

۳. آیه ذوی القربی

یکی دیگر از آیاتی که به شأن و مقام حضرت زهرا سلام الله علیها اختصاص یافته، آیه ذوی القربی است: «قل لا أسئلکم علیه أجرا إلا المودة فی القربی» (شورای، ۲۳)

بخاری در صحیح و ثعلبی در تفسیر و احمد بن حنبل پیشوای اهل حدیث در مسندش و طبرانی در معجم و ابن ابی حاتم در تفسیرش و حاکم نیشابوری در المستدرک با سندهای خود از ابن عباس نقل کرده‌اند: هنگامی که این آیه نازل شد، گفتند: یا رسول الله نزدیکان و اقربای شما چه افرادی هستند که اظهار محبت نسبت به آنها بر ما واجب شده است؟ حضرت فرمود: علی و فاطمه و فرزندان آنها (صحیح بخاری جلد ۶ صفحه ۱۶۲؛ تفسیر ثعلبی جلد ۸ صفحه ۳۱۰؛ مسند احمد بن حنبل جلد ۱ صفحه ۳۷۹؛ فضائل الصحابه جلد ۲ صفحه ۶۶۹؛ المعجم الکبیر جلد ۳ صفحه ۳۹؛ تفسیر القرآن العظیم جلد ۱۰ صفحه ۳۶۷؛ مستدرک جلد ۲ صفحه ۴۴۴؛ الدر المنثور جلد ۷ صفحه ۳۰۰)

۴. فاطمه مشکات الهی

پروردگار عزوجل برای تبیین نور خداوند مثالی ذکر می‌کند که مثل نور خداوند مثل چراغدانی است که درون آن چراغی گذارده شده است. راوی می‌گوید: از امام علیه السلام درباره این حکم الهی پرسیدم؛ فرمود: آن چراغدان فاطمه است. ابن مغازلی در مناقب صفحه ۳۱۷ میگوید: المشکات فاطمه است. این بیان در حقیقت اشاره به جایگاه بسیار رفیع حضرت زهرا سلام الله علیها است و فرزندان پاک آن حضرت در دنیا چراغ راه هدایت بشر هستند.

۵. خانه فاطمه برتر از خانه انبیای الهی

ثعلبی متوفی ۴۲۷ مفسر معروف اهل سنت با سندی از ابان بن تغلب از ابن حارث از انس بن مالک از بریده، هر دو از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله چنین نقل کردند که حضرت آیه را تلاوت فرمود؛ پس مردی برخاست و از آن حضرت پرسید: این بیوت کدام بیوت هستند؟ حضرت فرمود: خانه‌های پیامبران؛ سپس ابوبکر برخاست و گفت: آیا خانه علی و فاطمه در زمره آن بیوت است؟ حضرت فرمود: بله از شریفترین آن‌ خانهها است. (الکشف والبیان جلد ۷ صفحه ۱۰۷، تفسیر الدر المنثور جلد ۶ صفحه ۱۸۶، مناقب ابن مردویه صفحه ۲۸۴، تفسیر روح المعانی جلد ۱۸ صفحه ۱۵۷، شواهد التنزیل جلد ۱ صفحه ۴۱۰)

واقعا ای کاش خلیفه اول این سؤال را از رسول خدا صلی الله علیه و آله نمی‌کرد؛ چون پس از رحلت آن حضرت وظیفه خود را نسبت به این خانه انجام نداد و حرمت آن را حفظ نکرد و خودش به بی‌حرمتی به این خانه اعتراف کرده است. جناب ابن ابی الحدید معتزلی متوفی ۶۵۵ از مبرد چنین نقل کرده که ابوبکر گفت: اما آن سه کاری که انجام دادم و دوست داشتم انجام نداده بودم: ای کاش به خانه فاطمه بی‌احترامی نمی‌کردم و آن را رها می‌کردم. (شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید جلد ۲ صفحه ۴۵، مختصر تاریخ دمشق ابن عساکر دمشقی شافعی مذهب متوفای ۵۷۱ جلد ۱۳ صفحه ۱۲۲)

جناب علامه ادیب ابوبکر احمد بن یحیی بن جابر بغدادی متوفی ۲۷۰ می‌نویسد: هنگامی که مردم با ابوبکر بیعت کردند حضرت علی علیه السلام و زبیر از بیعت کردن عذر آوردند. ابوبکر به سوی حضرت علی عده‌ای را جهت بیعت گرفتن فرستاد اما آن حضرت بیعت نکرد؛ پس عمر آمد در حالی که با او اطرافیانی جمع شده بودند. پس حضرت زهرا سلام الله علیها او را بر در خانه ملاقات کرد. فاطمه فرمود: ای پسر خطاب تو را می‌بینم که می‌خواهی در خانه‌ام را بسوزانی! گفت: آری آمده‌ام که بسوزانم.

۶. خواندن آیه تطهیر بر خانه فاطمه زهرا

جناب حاکم نیشابوری شافعی مذهب متوفی ۴۰۵ در کتاب المستدرک علی الصحیحین جلد ۳ صفحه ۱۲۲ حدیث ۹۲۴۷ با سندی از صحابی بزرگ رسول خدا انس بن مالک روایت نقل می‌کند: رسول خدا به مدت ۶ ماه هنگامی که برای نماز صبح خارج می‌شد از کنار درب منزل فاطمه عبور می‌کرد و میفرمود: «الصلاة یا أهل البیت، إنما یرید الله لیذهب عنکم الرجس أهل البیت و یطهرکم تطهیرا». حاکم پس از نقل این حدیث آن را تصحیح کرده و جناب ذهبی شافعی مذهب متوفای ۷۴۸ هم بر این حدیث صحه می‌گذارد. حاکم نیشابوری کیست؟ جا دارد در این مقاله کوتاه نیم نگاهی به شخصیت کم نظیر حاکم از نظر اهل سنت بیفکنیم تا معلوم گردد چه شخصیتی این حدیث را روایت کرده است. ذهبی نقاد حدیث درباره حاکم نیشابوری اینگونه اظهار نظر کرده است: او امام حافظ، ناقد علامه، شیخ المحدثین شافعی، صاحب تصانیف ... و از حدود ۲۰۰۰ شیخ حدیث شنیده است و او به تنهایی در نیشابور از هزار شخص حدیث شنیده است.