تشریح اهداف گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت الاسلام و المسلمین محمدجواد رودگر مدیر گروه فلسفه پژوهشگاه در گفتگویی به تشریح فعالیت های این گروه پرداخت که در ادامه تقدیم شما می شود:

سؤال: اولویت‌های سال ۱۴۰۲ گروه فلسفه چه بود  و تا چه حدی محقق شد؟

گروه فلسفه به دلیل موقعیت خاص علمی و نوع تاثیرگذاری که در علوم انسانی مختلف دارد باید از جایگاه معرفتی ویژه‌ای برخوردار شده و نسبت به رسالت خود بر پایه هویتی که دارد، معطوف به امتداد اجتماعی فلسفه در نسبت با تمامی گروه‌های علمی و تعامل با آنها و نیازهای بنیادی، راهبردی و کاربردی نقش آفرین باشد و نیل به چنین موقعیتی ممکن نیست مگر اینکه هندسه کامل و جامعی از دو جهت:

الف) معرفتی
ب) مدیریتی برای آن تعریف و تنظیم شود.

بنابراین لازم است سازِ کار لازم و کافی را در مقام واقعیت نیز برای گروه تدارک کرد تا ایده و گفتمان مطلوب در این خصوص عملیاتی شده و از ذهنیت به عینیت تبدیل شود. بنابراین تحول جامع، مثبت و اشتدادی در این گروه و دانش‌های همگن و غیر آن می‌تواند در همه گروه‌های علمی مفید و موثر بوده و گروه را با کارآمدی خاصی در این زمینه مواجه سازد.

ناگفته نماند که این حقیقت زمانی تبدیل به واقعیت خواهد شد که اولاً ترابط و تعامل منطقی و تعریف شده بین گروه با گروه‌های دیگر بویژه در فلسفه‌های مضاف ایجاد شود ثانیاً امتداد اجتماعی فلسفه به طور جدی و واقع‌گرایانه پیگیری شود ثالثاً ظرفیت گروه از حیث شورای علمی و تصویب نظامِ موضوعات و نظامِ مسائل تحقیقاتی ارتقای واقعی نه مصلحتی پیدا کند و شورای علمی، واقعا شورای علمی پیش رونده و جلوتر از زمان با توانمندی‌های کاملا علمی باشد رابعاً گروه فلسفه با گروه‌های فلسفی برون پژوهشگاهی اعم از آموزشی و پژوهشی در تعامل سازنده و عالمان باشد خامساً جریان شناسی فلسفی معطوف به جریان‌های نوپیدا کرده و نقش و کارآمدی اش را در این زمینه متجلی سازد سادساً با انجمن تازه تأسیس فلسفه ترابط و تعامل فعال، پویا و همه جانبه در عرصه‌های گوناگون از جمله انتشار فصلنامه علمی پژوهشی داشته باشد. سابعاً گروه فلسفه با تقویت شورای علمی و جذب اعضای هیأت علمی رابطه اش را با دانشگاه و حوزه قوی تر و گسترده تر نموده و با مسائل نوپدید فلسفی و شبهات مرتبط مواجهه علمی در ابعاد مختلف نماید. ناگفته نماند که حرف در این زمینه فراوان است و اگر خدای سبحان توفیق داد و نقشه راه تحول و ارتقای گروه تنظیم شد بهتر و بیشتر می توان در این زمینه سخن گفت.

در اینجا خوب است به مطلبی اشاره کنم که برای نیل به اهداف و ایده‌های گروه حداقل به سه سرمایه نیاز داریم:

سرمایه فکری، علمی و ایده ساز و گفتمان پرداز یا نرم افزاری.
سرمایه مالی و مادی یا سخت افزاری
سرمایه فرهنگی به معنای وجود اراده مستحکم، عزمِ جزم و انگیزه‌های لازم و کافی یا فعلیتِ قدرت نرم در اعضای هیات علمی گروه.
در هرحال  به نظر این کمترین، اولویت‌های گروه در سال ۱۴۰۳ عبارتند از:

تکمیل و نهایی کردن طرح‌های نیمه تمام گذشته از سالهای دور تاکنون
تدارک نقشه راه ارتقای گروه من جمیع الجهات والحیثیات و تعریف روشن و شفاف از امتداد اجتماعی فلسفه در دنیای امروز که فلسفه در عرصه علوم انسانی اسلامی، تامین نیازهای نظام، حوزه علمیه و جامعه چه کارکردهایی می تواند داشته باشد.
پرداختن به فلسفه مضاف و زمینه سازی مدیریت علمی فلسفه‌های مضاف در گروه‌های علمی دیگر پژوهشگاه بعد از مشخص سازی جایگاه و نسبت گروه با گروه‌های علمی دیگر که در این خصوص اولین هم اندیشی نیز برگزار شد.

پیگیری تکمیل و آماده سازی تحقیقات آیه الله عابدی شاهرودی از سوی ریاست محترم پژهشگاه و زمینه سازی انتشار آنها که برای پژوهشگاه از ضرورت و اهمیت خاص بلکه خاص الخاصی برخوردار است، زیرا ریاست محترم پژوهشگاه نیز به تحقیقات نوآورانه این استاد سترگ حوزوی نگاه ویژه ای داشته و انتشار تحقیقات و کتب استاد عزیز را امتیازی برای پژوهشگاه تلقی می‌کنند. لازم به ذکر می باشد که تاکنون برخی کتب علمی از آیه الله استاد عابدی شاهرودی منتشر شده و اکنون تحقیقاتی با عناوین:
«نظریه اجتهاد»،
« فلسفه اسلامی بالمعنی الاخص»،
«نقد قوه شناخت جلد اول(با ویراست جدید و مجلدات دیگر)‏»
«عدل جمعی الهی» و تحقیقات دیگر را در دست پژوهش و نگارش دارند که امیدواریم ان‌شاءالله در سال جاری جهت طی نمودن فرایند نشر به گروه تحویل و سپس به شورای آثار و از آنجا برای چاپ و نشر به انتشارات ارسال گردد. لازم به ذکر است که در تمامی کتب و تحقیقات یاد شده حجه الاسلام والمسلمین جناب استاد اردستانی نقش فعال و درخور ستایشی دارند.
انتشار منظومه فکری آیه الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته) که بوسیله استاد محترم حجت الاسلام والمسلیمن دکتر خسروپناه به عنوان موظفی مشارالیه در گروه فلسفه انجام شد و بفضل الهی بزودی منتشر خواهد شد و به احتمال زیاد با تدبیر خاص و با حضور آیه الله مکارم و ریاست محترم عالیه پژوهشگاه رونمایی خواهد شد.
پرداختن به موضوعاتی مانند فضای سایبر، علوم شناختی و … که تحقیق «هستی‌شناسی فضای سایبر (با تکیه بر هستی‌شناسی اسلامی)» توسط حجت الاسلام والمسلمین دکتر مسعود اسماعیلی،‌ نهایی شده و در مرحله انتشار قرار دارد.

سؤال: لطفاً در خصوص فعالیت‌های گروه و نوع فعالیت‌های آنها توضیح دهید؟

فعالیت‌های گروه با هویت فلسفی و ماهیت کاملا علمی براساس تمحض اول و دوم اعضای محترم هیات علمی و براساس برنامه‌های پیشنهادی طی فرایندی که در شورای علمی گروه مورد بحث و تبادل نظر و تصویب قرار گرفته و آنگاه در شورای پژوهشکده مورد بحث و تبادل نظر و احیانا حک و اصلاح قرار گرفته و پس از طی مراحل رفت و برگشتی به گروه، از طریق پژوهشکده برای تصویب نهایی به شورای پژوهشگاه ارسال می شود.

نوع فعالیت‌های پژوهشی متناظر به مولفه‌های ذیل تعریف و تنظیم خواهد شد:

الف) تمحض محوری
ب) نیازمحوری معطوف به نیاز جامعه علمی فلسفی، نظام اسلامی و جامعه اسلام
ج) بنیادی، راهبردی و کاربردی
د) امتداد اجتماعی فلسفه
ه) فلسفه مضاف به علوم و امور
و) سوال و شبهه محوری.

اما فعالیت‌های ترویجی و اثربخش نیز براساس ویژگی‌هایی در قالب‌های زیر صورت می‌گیرد:

نشست‌های علمی
کرسی‌های علمی
سمینار علمی
یادداشت‌های علمی و اجتماعی
مصاحبه‌های علمی و اجتماعی
حضور علمی در مراکز آموزشی و پژوهشی
مدیریت یا دبیری علمی برخی همایش ها و هم اندیشی‌ها، یا ارائه نظر و نظریه یا نقد انظار علمی در کرسی‌های علمی ترویجی یا نظریه پردازی
انجام برخی تحقیقات علمی برای مراکز علمی براساس معیارهای ارتقای رتبه علمی
فعالیت‌های فرهنگی – تبلیغی مناسبتی و غیرمناسبتی
حضور مدیریتی در برخی مسئولیت‌های درون پژوهشگاهی و احیانا مسئولیت‌های کلان و کارآمد در مراکز آموزشی و پژوهشی.

سؤال: چند رخداد مهم پژوهشی اعم از نشست، کرسی و غیره را برای برگزاری در سال ۱۴۰۲ تا به حال انجام شده است؟

انجام بیش از ۳۰ مورد فعالیت رسانشی (مصاحبه، یادداشت‌های گوناگون علمی و مناسبتی، سخنرانی و …)‌ توسط اعضای محترم هیات علمی گروه
برگزاری ۵ نشست علمی،‌هم‌اندیشی و کرسی علمی ترویجی (مانند هم‌اندیشی «نسبت و مناسبات دانش فلسفه با فلسفه‌های مضاف»، کرسی علمی ترویجی «تأملی بر حکمرانی نهاد علم؛ بنیاد ارزشی، اصول و پیامدهای تربیتی مورد انتظار، از منظر معارف تعالی‌بخش اسلامی» و … )

سؤال: آیا حوزه‌های تمحض تعریف شده در گروه، اخیراً به روز رسانی شده و یا متناسب با نیاز جامعه هدف تغییر کرده‌اند؟

یکی از ابتکارات ریاست محترم پژوهشگاه تعریف و تنظیم تمحض‌های علمی برای گروه‌های و اعضای هیات علمی پژوهشگاه بود و هست که بسیار بنیادین و مهم هست…در بازه‌های زمانی مختلف بازنگری هایی صورت گرفت لکن بنظر می رسد بایسته است بعد از تجربه محققان در تمحض‌های خودشان و نیازهای ۱- حوزه ۲- نظام ۳- جامعه اسلامی در تمحض ها بازنگری واقع گرایانه متناظر به محقق و موضوعات و مسائل تحقیقاتی انجام پذیرد که تدارک تمحض دوم در این خصوص می تواند کارآمدی خاص به خود را داشته و تمحض ها را روزآمد و معطوف به نیازهای یاد و مبتنی بر استعداد و ظرفیت‌های علمی اعضای محترم هیات علمی نماید. البته بازنگری در اهداف گروه‌های علمی از جمله فلسفه نیز متناظر به نیازهای زمان در عرصه‌های مختلف صورت گرفته و ابلاغ شد و گروه برنامه‌های آینده اش را براساس آن تنظیم کرده است.

سؤال: از تحقیقات جاری در گروه و آثاری که به مرحله چاپ و انتشار رسیده اند، برایمان بگوئید؟

در سال جاری و تا این تاریخ هنوز اثری از گروه منتشر نشده اما آثار زیر در مرحله نشر قرار دارند:

ردیف    عنوان    مولف
۱.    «الفبای فلسفه»:«کتاب کار عقلی با کودکان»    مهدی پرویزی
۲.    فلسفه خیال    محمدعلی اردستانی ‏
۳.    فلسفه هستی (هستی اطلاقی)    محمدعلی اردستانی
۴.    گام‌های پسین در فلسفه برین: ذات حق     حسین عشاقی
۵.    گام‌های پسین در فلسفه برین (گام صفات حق)     حسین عشاقی
۶.    نزاع فیلسوفان و عارفان: درباره خدا، ‌وجود و حدوث    حسین عشاقی
۷.    ادراک حسی امر زیبا  (مبتنی بر آراء صدرالمتألهین)    مهدی امینی
۸.    ناسازگاری در فلسفه کانت    مهدی طاهریان
۹.    منظومه فکری آیت الله العظمی مکارم شیرازی    عبدالحسین خسروپناه
 

سؤال در انتها، مهمترین دغدغه شما به عنوان مدیر گروه فلسفه در سال ۱۴۰۳چیست؟

رسیدن گروه به اهداف از پیش تهیه شده در سال ۱۴۰۳ با عملیاتی شدن برنامه‌های تحقیقاتی، اثربخشی و رسانشی

حضور فکری و علمی همراه با منطق و اخلاق اعضای محترم در شورای علمی و بررسی موضوعات، مسائل و تحقیقات موظفی و غیرموظفی اعضا و درواقع حاکمیت آرامش در درون گروه با هدف پیشبرد اهدافش که الحمدلله تاکنون چنین بود.

راه اندازی فضای باز گفتگوی یا گعده‌های علمی در مسائل مورد نیاز جامعه علمی به خصوص در زمینه فلسفه مطلق و مضاف و کارکردهای فلسفه در دوران نوین.

از سوی دیگر برخی دغدغه‌های حقیر عبارتند از ارتقای سطح علمی در شورای علمی گروه ها، وجود مباحثات آزاد علمی درعین تصمیم سازی و تصمیم گیری مدیریتی، دادن اختیار منطقی و واقعی به مدیران در ارتقای کمی و کیفی گروهها (نه عدم اختیار یا اختیار صوری)، حفظ کرامت شورای علمی گروهها و تصمیمات و مصوباتشان مگر درمواردی که با اصول و سیاست‌های کلان پژوهشگاه در تعارض باشد.  سطح بندی تحقیقات، تحقیقات بنیادی – راهبردی و کاربردی و انضمامی و تعریف درست و دقیق هرکدام و شاخصه گذاری برای هر سطح تحقیق بسیار مفید و سازنده هست و ترابط و تعامل علمی گروه‌های علمی همگن در پژوهشگاه مانند فلسفه و کلام و عرفان با هم.