نگاهی به انقلاب اسلامی و احیای معنویت

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، انقلاب اسلامی ایران از همان آغاز، نه تنها یک تحول سیاسی، بلکه یک دگرگونی عمیق فرهنگی و معنوی بود. یکی از بارزترین جلوه‌های این تحول، احیای سنت زیارت و گسترش کمی و کیفی آن در جامعه بود. انقلاب، با تأکید بر ارزش‌های دینی و عرفانی، زیارت را از یک عمل فردی و محدود، به یک حرکت اجتماعی پویا و معرفت‌آفرین تبدیل کرد.

توسعه کمی، بازسازی و تعمیق پیوندهای معنوی

پس از انقلاب، توجه ویژه‌ای به توسعه اماکن مقدس و تسهیل سفرهای زیارتی شد. حرم امام رضا(ع) به عنوان یکی از کانون‌های معنوی جهان تشیع، توسعه چشمگیری یافت و به مکانی برای تجمع عاشقان اهل بیت(ع) تبدیل شد. در عراق نیز، بازسازی اعتاب مقدسه پس از سقوط صدام، با حمایت ایران و همت شیعیان جهان انجام شد. اما شاید یکی از حماسه‌های ماندگار در این زمینه، ساخت ضریح طلای امام حسین(ع) توسط مردم ایران و انتقال آن به کربلا بود. این اقدام، نمادی از عشق و ارادت بی‌حدود به سیدالشهدا(ع) و نشان‌دهنده پیوند ناگسستنی انقلاب با عاشورا بود. همچنین، ساخت ضریح عسکریین(ع) در ایران و انتقال آن به سامرا، گام دیگری در تعمیق این ارتباط معنوی بود.

راهپیمایی اربعین نیز به یکی از بزرگ‌ترین گردهمایی‌های مذهبی جهان تبدیل شد که با تسهیل سفر زائران و تقدیر از موکب‌داران عراقی، بر اهمیت این سفر معنوی تأکید شده است که رهبر انقلاب اسلامی بارها با تشکر از زحمات موکب‌داران و تجلیل از راهپیمایی نجف تا کربلا، بر نقش این حرکت در تبلور معنویت و تمدن سازی تأکید کرده‌اند.

توسعه کیفی، از زیارت جسمانی تا سیر روحانی

انقلاب اسلامی تنها به توسعه فیزیکی زیارت‌گاه‌ها بسنده نکرد، بلکه تلاش کرد تا زیارت را به تجربه‌ای عمیق‌تر و معرفت‌آفرین تبدیل کند. سخنرانی‌های مذهبی در حرم‌ها، حلقه‌های معرفت، و همایش‌های علمی درباره ائمه(ع) از جمله اقداماتی بود که به زیارت بعدی فرامادی بخشید و همچنین تلاش برای خرافه زدایی و مقابله با اقدامات غیر اصیل از دیگر ابعاد قابل ذکر در حوزه تثبیت معرفت حقیقی است.

رسانه‌ها نیز در این زمینه نقش مهمی ایفا کردند. ساخت برنامه‌های تلویزیونی مانند مستندهای تاریخی، سریال‌های مذهبی، و برنامه‌های معرفتی، به درک بهتر زندگی و آموزه‌های ائمه(ع) کمک کرد. همچنین، تولید فیلم‌ها و آثار هنری درباره امامان شیعه، زیارت را از یک سفر ظاهری به سفری درونی با عشق و معرقت تبدیل کرد.

زیارت؛ زمینه‌ساز تمدن نوین اسلامی

زیارت، در گفتمان انقلاب اسلامی، صرفاً یک سنت عبادی نیست؛ بلکه مقدمه و زمینه‌ساز تحقق تمدن نوین اسلامی است. خصوصاً زیارت اربعین، با حضور میلیون‌ها نفر از ملل گوناگون، تصویری زنده از شکوه اسلام و عزت امت مسلمان را به نمایش گذاشته و ظرفیت آن برای تمدن‌سازی جهانی بی‌نظیر است. البته چنین حرکتی، به برنامه‌ریزی فرهنگی، معرفتی و تربیتی عمیق نیاز دارد تا به ثمر بنشیند.

زیارت؛ خاستگاه وحدت و معنویت اجتماعی

زیارت امروز، به‌ویژه در قالب راهپیمایی اربعین، تبدیل به نقطه‌ اتصال دل‌های مشتاق مسلمانان شده است. این مسیر معنوی، با پیوند زائران شیعه و اهل سنت، ایرانی و عرب، آسیایی و اروپایی و... زیارت را به نماد وحدت امت اسلامی مبدل ساخته است. این وحدت نه‌فقط در سطح عاطفی بلکه در عمل و همزیستی جلوه یافته است.

از سوی دیگر، زیارت با عمق‌یافتن در بعد اجتماعی، به بسط معنویت در سطح اجتماع نیز کمک کرده است. راه‌اندازی موکب‌ها، همیاری، رسیدگی به مشکلات زائران، و روحیه خدمت‌رسانی، زمینه‌ای برای ترویج فرهنگ نوع‌دوستی، مسئولیت‌پذیری و کرامت انسانی در جامعه اسلامی فراهم کرده است.

زیارت و ترویج فرهنگ خدمت اجتماعی

یکی از برکات زیارت، رشد فرهنگ خدمت اجتماعی است. تجربه زیارت، به‌ویژه در اربعین، به بستری برای خدمت‌رسانی در جامعه تبدیل شده است. 

همچنین اعتاب مقدسه مامن و ملجأ ارامش روحی و همچنین آسایش اجتماعی شده و تبلور حضور خیرخواهانه بوده است که می‌توان به تجمع های با شکوه در حمایت از مردم مظلوم فلسطین و لبنان و... در حرم های امام رضا، حرم حضرت معصومه(س)، جمکران، حرم حضرت احمد بن موسی و... اشاره کرد که در پویش ایران همدل، حجم کمک های جمع شده نقدی و طلایی مردم واقعا اعجاب آور و نشان دهنده عمیق دینداری مردم ایران اسلامی است.

یکی از نمونه بارز سوق دادن اماکن زیارتی به حوزه خدمت رسانی، تأکید رهبر معظم انقلاب در حکم انتصاب تولیت آستان قدس رضوی به شهید آیت‌الله رئیسی بود که در آن، خدمت به محرومان و اقشار مستضعف جامعه، یکی از مأموریت‌های اصلی آستان مقدس معرفی شد. این نگاه، نشان‌دهنده پیوند عمیق زیارت با مسئولیت اجتماعی و اهتمام به عدالت و محرومیت‌زدایی در گفتمان انقلاب است.

کلام پایانی اینکه زیارت تنها یک سفر جغرافیایی نیست، بلکه حرکتی است برای تقرب به خداوند و اهل بیت(ع). امروز، زیارت‌گاه‌ها نه فقط مکان‌هایی برای دعا، بلکه دانشگاه‌هایی برای تعلیم معارف دینی و کانون‌هایی برای ترویج اخلاق و معنویت هستند.

زیارت جریانی زنده و پویاست که هر ساله، میلیون‌ها دل و جان را به سوی خود می‌کشاند. این گفتمان معنوی است که انقلاب اسلامی تلاش کرده است در ابعاد کمی و کیفی به گسترش آن کمک کند و البته تکامل این مسیر نیازمند اندیشه ورزی اندیشمندان حوزوی و دانشگاهی و استفاده از هنر متعالی و خلاقیت نو به نو است.

دکتر علیرضا استادیان، مدرس دانشگاه