تحولات جامعه الزهرا؛ از تأسیس تا کنون

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، نخستین نشست از سلسله‌نشست‌های علمی تخصصی دبیرخانه گرامیداشت چهلمین سال تأسیس جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها با موضوع «بررسی ابعاد مختلف فرمان امام خمینی(ره) پیرامون تاسیس جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها» برگزار شد.

سرکار خانم ملیحه عرب خزائلی به عنوان مدیر جلسه این نشست، به بیان سوالاتی پیرامون این موضوع پرداخت و سرکار خانم ناهید طیبی استاد و پژوهشگر جامعه‌الزهرا سلام‌الله‌علیها توضیحاتی درباره این موضوع ارائه داد.

خانم عرب خزائلی در ادامه این نشست، عنوان کرد: قبل از انقلاب اسلامی، مکاتب مختلفی داشتیم که در قم فعال بودند و متولی آموزش بانوان در مباحث دینی بودند.

وی با اشاره به اینکه تجمیع مکاتب با نگاه مبتکرانه و اندیشمندانه حضرت امام خمینی(ره) شکل گرفت، به حکم حضرت امام درباره تأسیس جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها اشاره کرد که آمده است: «از آنجا که علوم مطلقاً، خصوصاً علوم اسلامی، اختصاص به قشری دون قشری‌‎ ‎‌ندارد، و بانوان محترم ایران در طول انقلاب ثابت نمودند که همدوش مردان می‌توانند‌‎ ‎‌حتی در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی خدمت‌های ارزشمندی به اسلام و مسلمانان نمایند و‌‎ ‎‌در تربیت و تعلیم جامعه بزرگوار بانوان پیشتاز باشند، و اکنون بحمدالله تعالی مؤسسه ای‌‎ ‎‌در شهر مقدس قم، شهر علم و جهاد، برای تعلیم و تربیت بانوان محترم در دست‌‎ ‎‌ساختمان است و امید است با کوشش علمای اعلام و مدرسین حوزه علمیه قم ـ دامت‌‎ ‎‌برکاتهم ـ این مقصد اسلامی جامه عمل پوشد و در رشد فکری و شکوفا شدن دانش‌‎ ‎‌اسلامی بانوان قدم مؤثری باشد».

گفتمان قرآن کریم درباره علم، فراجنسیتی است

خانم ناهید طیبی در این نشست، با بیان اینکه در عصر جاهلی آموزش حتی برای مردان هم جایگاه مناسبی نداشت، گفت: در آن زمان، وقتی زمینه آموزش برای مردان وجود ندارد برای زنان هم وجود نداشت، به طوری که زمانی که پیامبر گرامی اسلام صلّی‌الله‌علیه‌وآله به پیامبری مبعوث شدند، تعداد باسوادان کمتر از تعداد انگشتان دست بود.

مدیر دانشنامه زن مسلمان با بیان اینکه علم از شاخصه‌های تمدن است، یادآور شد: پیامبر گرامی اسلام صلّی‌الله‌علیه‌وآله، موضوع آموزش را در جامعه نهادینه کردند تا تمدن اسلامی را در جایگاه خود قرار دهند.

وی در ادامه با تصریح بر اینکه ما گفتمان قرآنی را در رابطه با آموزش، فراجنسیتی می‌بینیم، گفت: آیات علم و دانش در قرآن کریم به صورت فراجنسیتی بحث شده است و اسلام در برابر گفتمان عصر جاهلی درباره اصل آموزش، گفتمان سازی می‌کند.

طیبی خاطرنشان کرد: در عصر جاهلی زن، شیء انگاری می‌شده است. پیامبر گرامی اسلام صلّی‌الله‌علیه‌وآله که آمدند، سوره‌های نساء، کوثر و مریم درباره زنان نازل شد و در دوره صدر اسلام، جایگاه زن آنقدر بالا می‌رود که وقتی در قرآن کریم، نقش پدر و مادر را مشخص می‌کند، نقش مادر را گسترده تر می‌پردازد.

وی تصریح کرد: در قرآن کریم، موضوعات فهم، علم، دانش و کتابت، فراجنسیتی است و این گفتمان را در کتاب قرآن کریم و سیره اهل بیت علیهم‌السلام می‌بینیم.

اولین حوزه علمیه خواهران توسط بانو امین در اصفهان تأسیس شد

استاد و پژوهشگر جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها در ادامه، بیان داشت: اگر بناست که درباره حوزه علمیه خواهران بحث کنیم باید مفهوم شناسی علمی داشته باشیم. بر اساس تعریف، حوزه علمیه، نهادی مذهبی- آموزشی برای شیعیان جهت آموزش و تربیت طلاب علوم دینی که بعد از امامان شیعه گسترش یافته است. بنابراین اگر تحصیل علوم دینی به صورت فردی و شخصی انجام بگیرد، نمی توان تحت عنوان حوزه علمیه یاد کرد.

طیبی افزود: بر اساس این تعریف ما اگر بخواهیم ریشه حوزه‌های علمیه را بررسی کنیم، طبق تحقیقاتی که انجام شده است، قبل از جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها، حوزه‌های علمیه خواهران وجود داشت.

وی اضافه کرد: اولین حوزه ای که تشکیل شد، توسط بانو امین در اصفهان بود که برای اولین با مجوز اجتهاد، حوزه علمیه بانوان تأسیس کردند. همچنین در آبادان، مشهد و در برخی شهر‌ها حوزه‌های علمیه تأسیس شد.

آغاز شکل‌گیری حوزه‌های علمیه خواهران در قم

مدیر دانشنامه زن مسلمان با اشاره به آغاز شکل گیری حوزه‌های علمیه خواهران در قم، خاطرنشان کرد: در قم اتفاق جالبی می‌افتد و آن، نقش خود بانوان است که زمینه علم آموزی را داشتند.

طیبی به حضور بانو فاطمه امینی و مهاجرت علمی پنج دختر از مکتب فاطمیه آبادان برای تحصیل علوم دینی اشاره کرد و بیان داشت: مکتب دار الزهرا در سال ۱۳۵۰ در قم تأسیس شد، سپس، حضور گسترده بانوان قم و استان‌های دیگر برای تحصیل علوم دینی، در سال ۱۳۵۲-۱۳۵۱ مکتب توحید در قم راه اندازی شد.

وی با بیان اینکه تا سال ۱۳۵۶، چهار مکتب در قم تأسیس شد، یادآور شد: حضرت امام خمینی(ره) هم به لحاظ مشکلات سیاسی و هم به لحاظ اینکه وحدتی بین این مکاتب ایجاد شود، فرمان تأسیس جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها در سال ۱۳۶۳ صادر فرمودند.

استاد و پژوهشگر جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها خاطرنشان کرد: ما مکتب توحید و تجمیع مکاتب دیگر را ریشه جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها می‌دانیم. یکی از بهترین گزینه‌ها برای نامگذاری، اسم جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها است که می‌تواند نگاه جهانی را به خود جلب کند.

تحولات جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها در سه بخش آموزش، پژوهش و فرهنگی تبلیغی

طیبی با اشاره به تحول در جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها، عنوان کرد: وقتی تحول را مطرح می‌کنیم، در درجه اول به ساختمان‌ها نگاه می‌کنیم، تحول سازمانی و ساختمانی نشان دهنده این است که زمانی اینقدر جمعیت زیاد می‌شود که این تحول صورت می‌گیرد. انقلاب اسلامی، زمینه تحصیل علوم دینی را برای زنان فراهم کرد و تحولات سازمانی و ساختمانی ایجاد شد.

وی با بیان اینکه تحولات در سه بخش آموزش، پژوهش و فرهنگی تبلیغی بسیار چشمگیر است، اظهار داشت: آموزش بانوان در حوزه‌های علمیه خواهران تحولات زیادی داشته است، به طوریکه امروز طلاب جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها در سطوح مختلف دو تا سطح چهار و دوره عالی فقه و اصول و در برنامه‌های نیمه وقت، تمام وقت و غیرحضوری و مجازی تحصیل می‌کنند.

مدیر دانشنامه زن مسلمان همچنین به تحولات در بخش فرهنگی تبلیغی همچون فعالیت‌های مبلغان زباندان، تبلیغ برای افراد ناشنوا، مبلغ در عرصه‌های تخصصی، فعالیت‌های تبلیغی نوین در رسانه‌ها و فضای مجازی و غیره اشاره و اضافه کرد: در زمینه پژوهش، شاید آنچه انتظار داشتیم صورت نگرفته اما دوره‌های تربیت مترجم، تربیت پژوهشگر و تربیت تدوینگر را داریم که تحول محسوب می‌شود.

وی بیان داشت: نمایشگاه فاخری به مناسبت چهلمین سال تأسیس جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها راه اندازی می‌شود که سیر تاریخی تأسیس این مؤسسه علمی حوزوی را نشان می‌دهد.

هسته اصلی حوزه‌های علمیه خواهران در سال ۱۳۵۰ بود

سرکار خانم خدیجه گل گیری که یکی از دختران آبادانی بود که به همراه خواهر خود بانو مجتهده گل گیری، بانو مجتهده صفاتی و خواهر ایشان و خانم درکی برای تحصیل علوم دینی به قم مهاجرت کردند، در این نشست حضور داشت و به بیان خاطرات خود و تاریخ شفاهی آن دوران پرداخت.

وی با اشاره به اینکه هسته اصلی حوزه‌های علمیه خواهران در سال ۱۳۵۰ بود، گفت: سال ۱۳۵۲-۱۳۵۱، منزل آیت الله ربانی املشی به عنوان مکتب برای بانوان راه اندازی شد، سپس با تجمیع مکاتب بانوان، جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها تأسیس شد و امروز این شجره طیبه در ایران و خارج از این به بار نشسته است.