چرا عملیات توکل شکست خورد؟
مهم‌ترین دستاورد ایران در عملیات‌های اولین سال شروع جنگ جرات و جسارت ایران در طرح‌ریزی و اجرای عملیات‌های گوناگون و پی‌در پی بود. همین عملیات‌ها باعث می‌شود که ما در سال دوم جنگ عملیات‌های گسترده و موفق فتح المبین و بیت‌المقدس را انجام دهیم.
عملیات توکل از جمله عملیات‌های محدود و ناموفق در اولین سال جنگ تحمیلی بود که در 20 و 21 دی ماه 1359 برگزار شد. در سالروز این عملیات طی گفتگوی کوتاهی با محمد مطواعی جانشین تیپ پیاده سقز، جانشین سازمان ایثارگران نیروی زمینی ارتش و راوی دفاع مقدس به بررسی زمینه‌ها و پیامدهای برگزاری عملیات توکل پرداخته‌ایم که مشروح آن در ادامه از نظر می‌گذرد.
در خصوص عملیات توکل و علت شروع، روند عملیات و خاتمه آن توضیحات خود را بفرمایید.
ارتش متجاوز عراق با این استراتژی وارد جنگ با ایران شد که ما یک روزه خرمشهر، سه روزه خوزستان و یک هفته تهران و حکومت جمهوری اسلامی را سرنگون می‌کنیم. آنها با این نیت در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹، در ۹۰۰ کیلومتر خط مرز مشترک ایران و عراق به ما حمله کردند. یعنی وقتی قوای عراق در یک مهر ۵۹، با ۱۲ تا لشکر پیاده و ۲۷ مکانیزه و حدود ۳۷ تا تیپ به ایران هجوم آوردند ، آن روز فقط و فقط لشکر ۹۲زرهی خوزستان و لشکر۸۱ زرهی کرمانشاه به اضافه دو تا گروه رزمی از شیراز و از تهران به علاوه تکاوران نیروی دریایی که از کرمانشاه آمده بودند و نیروهای ژاندارمری که در مرزها مستقر بودند و نیروهای شهربانی و نیروهای مردمی بسیجی، مردانه مقاومت کردند تا سایر نیروها برسند. قوای عراقی در روزهای اول جنگ چون آماده بودند توانستند ۱۲ تا ۱۴ هزار کیلومتر از خاک ایرا ن را بگیرند.
نیروی زمینی ارتش که مسئولیت حفظ مرزها را به عهده داشت در سال اول جنگ تحمیلی ۲۵ عملیات آفندی انجام داد. یعنی حملاتی که ایرانی‌ها انجام دادند در مقابل ۵۲ حمله کوچک و بزرگی که عراقی‌ها انجام دادند. از این ۲۵ عملیات، نهمین عملیات، عملیات توکل در آبادان بود. عملیات آفندی بیستم دی ۱۳۵۹ شروع شد. به علت حساسیت فوق‌العاده محاصره جزیره آبادان و احتمال اشغال آن توسط نیروهای متجاوز عراقی، مقامات مسئول جمهوری اسلامی ایران تلاش می‌کردند تا هرچه زودتر قوای متجاوز را به غرب رودخانه‌ی کارون عقب برانند.
یکی از اقدامات جدی برای وصول به این هدف، طراحی عملیات توکل بود. ستاد مشترك ارتش به نیروی زمینی اعلام کرد که تقدم عملیات در صحنه عملیات خوزستان، دفاع از جزیره آبادان و عقب راندن نیروهای اشغالگر از سرپل شرق كارون است. عملیات توکل با فرماندهی ستاد اروند و زیر نظر ستاد مشترك ارتش، طرح‌ریزی و اجرا شد. تک محدودی برای سد كردن پیشروی نیروهای متجاوز عراقی در جاده ماهشهر- آبادان و در منطقه فیاضیه و ذوالفقاری آبادان با هدف پاك‌سازی جاده‌ی ماهشهر آبادان و تأمین قسمت شرقی رودخانه‌ی كارون در بیستم دی تا بیست‌ویکم دی 1359، به مدت یک روز با نام توکل انجام گرفت که عملیاتی ناموفق بود.
در خصوص ناموفق بودن عملیات توضیح دهید؟
این عملیات را ستاد اروند یعنی منطقه عملیاتی کنار آبادان را داده بودند به ژاندارمری که مسئولیت آن با آنها بود؛ اما ستاد اروند از خودش نیرویی نداشت و نیروهای حاضر در منطقه را که به ستاد می‌دادند جمع‌آوری می‌کرد و تعلیم داده بود و این عملیات در ۲۰ دی ماه اجرا شد. طبق مدارك موجود، دشمن در روز نوزدهم دی از حمله احتمالی فرماندهی اروند آگاهی كامل پیدا كرده بود؛ زیرا در این روز، آتش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سنگین دشمن در منطقه یگانهای اروند اجرا و فعالیت هوایی دشمن تشدید شد و یگانهای تقویتی دشمن، به منطقه سرپل اشغالی وارد شدند.
پیشروی یگان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در ابتدا با موفقیت كامل ادامه داشت؛ ولی در ساعت 06:30 به علت روشن شدن هوا و نبودن وسایل مهندسی كافی از قبیل بلدوزر و گریدر و به علت انهدام تعدادی از گریدرها و پیشروی بیش از حد بعضی از یگان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و رسیدن نیروهای كمكی به دشمن و نابرابری نیروهای موجود، موفقیت مقدور نشد و عملیات شکست خورد. علی‌رغم اینكه تعدادی از سنگرهای دشمن در عمق منطقه پدافندی به‌وسیلۀ نیروهای خودی اشغال و واحدها موفق به ایجاد رخنه در همه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی نقاط شدند؛ به علت فشار دشمن، موفق به نگهداری مواضع نشده و دوباره به مواضع اولیه خود مراجعت کردند.
گردان 144 پیاده مأموریت داشت ضمن تأمین منطقه عقب تیپ 37 زرهی شیراز، پهلوی راست تیپ را هم حفاظت کند و پس از اشغال هدف به‌وسیلۀ تیپ 37 زرهی، مأموریت پدافند از منطقه جدید را به عهده بگیرد نیروهای خودی شرکت‌کننده در این عملیات، شامل تیپ 37 زرهی به فرماندهی سرهنگ زرهی مجید صارمی، گروه رزمی 246 تانك از لشکر 77 پیاده خراسان به فرماندهی سرگرد زرهی رمضان‌علی کریمی، گردان 144 پیاده از لشکر 21 پیاده حمزه (ع) به فرماندهی سرگرد پیاده فرض‌الله شاهین‌راد، به همراه نیروهای ژاندارمری، نیروهای مردمی و گروه جنگ‌های نامنظم بود. نیروهای دشمن نیز شامل دو تیپ از لشکر 3 و دو تیپ از لشکر 5 و دو تیپ از لشکر 11 ارتش عراق که جمعا ۶ تیپ بودند.
فرماندهی اروند، عملیات توکل را در پنج مرحله طراحی کرده بود. رزمندگان ایران اسلامی، عملیات خود را جهت پاك‌سازی منطقه از نیروهای متجاوز عراقی شروع كرده و در سه‌راهی آبادان و کوی ذوالفقاریه با حمله یگانهای پیاده ارتش، خط پدافندی نیروهای متجاوز عراقی شکسته شد و تعدادی از سربازان عراقی به اسارت در آمدند؛ ولی در محورهای دیگر، موفقیتی حاصل نشد و یگانهای زرهی نتوانستند پیشروی قابل ملاحظه‌ای انجام دهند و با توجه به عدم موفقیت مرحله اول، مراحل دیگر نیز انجام نگرفت.
خلبانان هوانیروز ارتش در عملیات توکل، با به‌كارگیری سیزده فروند بالگرد و 65 ساعت پرواز، با هدف قراردادن تانک‌ها و ادوات سنگین دشمن، 73 مجروح را تخلیه و سه تُن مهمات و تداركات را به منطقه حمل کردند. نتیجه عملیات: تعدادی از نفرات عراقی کشته و زخمی شدند. نود دستگاه تانک، شصت دستگاه نفربر و پنج دستگاه خودرو، تعدادی زاغه مهمات و مخازن نفتی فاو منهدم شد. آمار تلفات نیروی زمینی ارتش 338 شهید، مجروح و اسیر و گم‌شده و آمار تلفات ژاندارمری: 186 شهید، مجروح و اسیر و گم‌شده و جمع كل تلفات نیز 514 نفر است. همچنین 24 دستگاه تانك و چهار دستگاه نفربر زرهی نیروهای ایرانی منهدم شد. نکته مهم این عملیات این است که ما ۲۵ عملیات در سال ۵۹ داشتیم که درست ۵ عملیات ناموفق داشتیم ولی ۲۰ عملیات موفق داشتیم. ولی نشان از قدرتمندی ایران بود که توانایی اجرای عملیات را دارد توقع و پیش‌بینی که ارتش عراق و ۳۴ کشور حامی عراق نداشتند.
مهم‌ترین دستاورد ایران در عملیات‌های اولین سال شروع جنگ جرات و جسارت ایران در طرح‌ریزی و اجرای عملیات‌های گوناگون و پی‌در پی بود. همین عملیات‌ها باعث می‌شود که ما در سال دوم جنگ عملیات‌های گسترده و موفق فتح المبین و بیت‌المقدس را انجام دهیم. سردار غلامی می‌گوید که کوچکترین حرکتی که در سال اول جنگ انجام شد و باعث مقاومت در برابر ارتش تا دندان مسلح عراق شد، بالاتر از عملیات رمضان هست که ده تا لشکر ایرانی در آن شرکت داشتند. موقعیت زمانی و مکانی عملیات توکل از این جهت مهم است که در سال اول جنگ انجام شد و در حالی که ارتش عراق ۱۲۰۰۰ کیلومتر از خاک ایران را اشغال کرده بود.
ارسال نظرات