صورتبندی فلسفی نظریه مقاومت

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، حجت الاسلام علیرضا ملا احمدی پژوهشگر حوزه و دانشگاه در همایش ملی «منظومه فکری آیتالله خامنهای» که دوشنبه در دانشگاه قم و با محوریت اندیشه فقهی برگزار شد، با ارائه مقاله ای تحت عنوان «صورت بندی فلسفی نظریه مقاومت»، به کمبود فیلسوفانی در زمینه حکمت عملی ،اشاره کرد و افزود:اگرچه در زمینه حکمت نظری فیلسوفان زیادی وجود دارند، اما در حوزه حکمت عملی تعداد فیلسوفان برجسته بسیار اندک است، از میان این شخصیتها تنها میتوان به چند نفر مانند فارابی و خواجه نصیر طوسی اشاره کرد و جایگاه رهبر معظم انقلاب بهویژه ابعاد شخصیتی و نظری ایشان در این دستهبندی برجسته است.
وی نظریه «مقاومت» را از جمله ابعاد فکری رهبر معظم انقلاب توصیف کرد و بیان داشت: این نظریه در اصل از سوی حضرت امام خمینی(ره) در عمل به اجرا درآمده است و رهبر معظم انقلاب از نظر مفهومی و مطابق با ادبیات قرآنی آن را صورتبندی کردهاند.
حجت الاسلام ملا احمدی با تأکید براینکه برای صورتبندی این مفهوم از منظر فلسفی باید یک نظام فلسفی منسجم ایجاد شود، گفت: بدین منظور، ساختاری منطبق با سنت فلسفی ما انتخاب شده است که شامل «مطالب ثلاثه» است، این رویکرد معمولاً در حکمت نظری بهکار گرفته میشود.
وی در ادامه سؤالات کلیدی تحقیق خود را معرفی کرد که که شامل این پرسشها هستند: کنش مطلوب چیست؟ مقاومت چگونه رفتاری است؟ آیا چنین رفتاری در جهان انسانی یا واقعیت اجتماعی قابل تحقق است؟ اگر امکانپذیر باشد، چه ویژگیهایی باید داشته باشد تا بتوان آن را مقاومت واقعی دانست؟
این پژوهشگر حوزه و دانشگاه بر لزوم بررسی مفهوم کلی مقاومت از دید فلسفی تأکید کرد و بیان داشت: مقاومت باید با هستی انسان و جامعه همخوانی داشته باشد و ضرورت عملی آن بهعنوان یک راهبرد مشخص شود، به این معنا که چرا امروز مقاومت ضروری است و هدف نهایی آن چیست؟
حجت الاسلام ملا احمدی تاکید کرد: مقاومت به معنای انتخاب یک مسیر حق توسط انسان است؛ مسیری که او به درستی آن ایمان داشته باشد و بدون تأثیرپذیری از موانع به حرکت خود ادامه دهد.
وی ضمن بیان اینکه حرکت انسان در مسیر زندگی همواره با موانعی روبهرو است و نحوه مواجهه او با این موانع، شامل واکنشهای فعالانه یا منفعلانه، نقش اساسی در ادامه مسیر دارد، بیان کرد: این چارچوب نظری که به آن نظریه "نظام حق" میگویند بیانگر این است که تمامی عالم، به صورت یک حرکت منسجم و یکپارچه، به سوی خداوند متعال در حرکت است، مباحثی مشابه در فلسفه ابنسینا تحت عنوان "عشق در عالم"، و در آثار ملاصدرا با تفصیل بیشتر مورد بررسی قرار گرفته است.
این پژوهشگر حوزه و دانشگاه با بیان اینکهیکی از نکات مطرحشده در این چارچوب نظری، مواجهه انسان با موانع در مسیر حرکت است، گفت: انسان به عنوان موجودی که بخشی از حرکت مستمر عالم است، ناگزیر با موانعی مواجه میشود؛ در اینجا فلسفه شیخ اشراق به تضادهایی اشاره دارد که نظم حاکم بر این تعاملات را توضیح میدهد. به طور خلاصه، فلاسفه چهار گونه تضاد را مطرح کردهاند: تضاد میان وجود و ماهیت، تضاد میان صورت و ماده و نزاعهای موجود در عناصر مرکب، این تضادها نشاندهنده ویژگیهای مختصات وجودی هرکدام از عناصر هستند که در تعاملشان با یکدیگر نقشآفرینی میکنند.
حجت الاسلام ملا احمدی تاکید کرد: از منظر فلسفی، حرکت اجتنابناپذیر است، در مقابل هر مانع، نوعی کشمکش یا تضاد نهفته است که زمینهساز تحولات جدید میشود، از این منظر، تضادها صرفاً توقف نیستند، بلکه عاملی برای پیشرفت و ظهور تواناییهای جدید به شمار میروند، رهبر معظم انقلاب نیز با دیدگاهی قرآنی، بنیاد هستی را بر پایه ملایمت و زوجیت تبیین کردهاند، این نظریه در تقابل با دیالکتیک هگل قرار دارد که بنیاد هستی را بر تضاد محض پایهریزی میکند، از همین منظر، فلسفه صبر و مقاومت قرآنی به عنوان زیربنای اصلی مواجهه با دشواریها مطرح میشود.
وی در پایان تاکید کرد: این چارچوب نظری نهتنها مباحث ریشهای نظیر فلسفه رنج را تبیین میکند، بلکه نتیجهگیری آن بر این اساس استوار است که حرکت انسان در مسیر زندگی با پذیرش صبر و استقامت قرآنی معنادار میشود؛ موضوعی که میتواند زیربنای مطالعات جدید و مقالههای آتی قرار گیرد.