حجت الاسلام محققی:
تمدن‌سازی نوین اسلامی نیازمند نگاه دغدغه‌مند مسؤولان است
«سخن تازه می‌خواهد و همت بلند»؛ تمدن سازی نوین اسلامی با پیام رهبر معظم انقلاب قوت گرفت، اما کانون اصلی، نظریه پردازی حوزوی و میدان عمل مسئولان است.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام محمدمهدی محققی مدیرعامل خبرگزاری رسا در هم‌اندیشی «طلبه کنشگر و آموزش رسانه‌ای» که به مناسبت پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی به همایش صدسالگی بازتأسیس حوزه علمیه قم و روز جهانی ارتباطات، یکشنبه ۲۸ اردیبهشت‌ماه در دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزار شد، پیام رهبر معظم انقلاب را نقطه عطفی در سیاست‌گذاری فرهنگی نظام اسلامی دانست.
وی با اشاره به ویژگی‌های پیام رهبر معظم انقلاب گفت: این پیام از نظر محتوا، ساختار و نثر، جایگاه ویژه‌ای دارد و نخستین سند سیاست‌گذاری فرهنگی در نظام اسلامی است که در بازه زمانی سده پیش رو صادر می‌شود. اگر پیش از این افق ۴۰ ساله انقلاب را در قالب بیانیه گام دوم انقلاب داشتیم اکنون با افق ۱۰۰ ساله روبرو هستیم که فرصت‌های فراوانی برای سیاست گذاری فرهنگی پیش روی حکمرانان و جامعه علمی کشور قرار می‌دهد.
الزامات کنش حوزه در گفتمان‌سازی تمدن اسلامی
حجت الاسلام محققی در ادامه محور مباحث خود را به « الزامات کنش حوزه علمیه قم در گفتمان‌سازی تمدن نوین اسلامی» اختصاص داد و با تأکید بر اهمیت گفتمان ارتباطی و رسانه‌ای، گفت: گفتمان به دو روی یک سکه تشبیه شده که بر یک روی آن گفتار و بر روی دیگر آن، کنش‌های عرفی و کارکردهای اجتماعی قرار دارد.
وی افزود: رسانه ها زمینه گفتمان‌سازی را ایجاد می‌کنند و به مهندسی افکار عمومی می‌پردازند. گفتمان هنگامی عینیت خارجی پیدا می کند که توانایی غیریت سازی و شناخت «دیگری» خود را داشته باشد. بر این اساس «دیگری‌های» گفتمان تمدن‌سازی نوین اسلامی به دو دسته دیگرهای بیرونی و درونی تقسیم می‌شوند.
وی درباره دیگری‌های بیرونی تمدن نوین اسلامی توضیح داد: نسخه‌های تمدنی کشورهای اسلامی مانند ترکیه، عربستان و مالزی مطرح هستند. نسخه ترکیه بر پایه احیای عثمانی‌گری و سند راهبردی ۷۰ ساله اردوغان استوار است؛ عربستان نیز با سند «رؤیة السعودیة۲۰۳۰» که محور آن اقتصادی است نسخه تمدنی خود را دنبال می‌کند. همچنین نسخه مالزی پروژه مدرنیزاسیون اسلامی را پیش می‌برد که در دهه ۷۰ شمسی نیز برخی گرایشات دولتی در ایران به آن توجه داشتند.
استاد مدیریت رسانه دانشگاه باقرالعلوم (ع) افزود: مهم‌ترین تفاوت نسخه تمدنی جمهوری اسلامی ایران با دیگر نسخه‌ها این است که آن‌ها بیشتر به دنبال احیای امپراتوری های گذشته‌اند، اما گفتمان تمدنی نظام، تأسیس تمدنی نوین را هدف قرار داده است؛ از این رو از اصطلاح «تمدن‌سازی نوین اسلامی» استفاده می‌شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به «دیگری‌های درونی» این گفتمان اشاره کرد و گفت: یکی از جدی‌ترین دیگرهای داخلی گفتمان سکولاریسم است که باید به دقت شناخته شده و نسبت به آن مرزبندی روشنی صورت گیرد.
خرده‌گفتمان‌ها؛ چالش‌های «دیگری» در برابر تمدن نوین اسلامی
حجت‌الاسلام محققی با تاکید بر این که حوزه علمیه و کنشگران رسانه‌ای نقش مهمی در پیشبرد این گفتمان و تحقق تمدن نوین اسلامی دارند، از بروز مجموعه‌ای از خرده‌گفتمان‌ها خبر داد که به‌عنوان «دیگری» در برابر گفتمان تمدن‌سازی نوین اسلامی مطرح شده‌اند.
وی مهم‌ترین این خرده‌گفتمان‌ها را چنین برشمرد:
۱. فردگرایی فقهی: که توسط جریان سکولاریسم در حوزه مطرح می‌شود و با تأکید بر فقه فردی، حوزه را از پروژه تمدنی جدا می‌داند و می‌پرسد «ما را با تمدن چه کار؟»
۲. گفتمان عافیت‌گرا: که بر پایه استنادی مشکوک معتقد است ورود حوزه های علمیه و روحانیت به عرصه اجرایی و حکمرانی، موجب می شود ناکارآمدی ها، بی عدالتی ها و فسادها به پای آنان نوشته شود و باید از نقش اجتماعی حوزه عقب‌نشینی کرد. این استناد محل تردید است و مناظره‌هایی در این زمینه صورت گرفته است.
۳. گفتمان قفل‌شدگی حوزه: که توسط برخی شخصیت ها مانند حجت الاسلام مسیح مهاجری در سرمقاله روزنامه جمهوری اسلامی با عنوان «حوزه علمیه و نیم قرن حکمرانی» مطرح شد، مدعی آن است که انتظار مردم از علمای دین، تحولات مادی هم هست و حوزه (به جای برگزاری اجلاسیه) باید پاسخگوی کارنامه و عملکرد گذشته خود در زمینه از بین بردن فاصله‌های طبقاتی و زدودن خوی کاخ‌نشینی از فرهنگ جامعه باشد. (سرمقاله روزنامه جمهوری اسلامی، مورخ ۲۱ اردیبهشت 1404)
۴. گفتمان «نمی‌توانیم»: که در آن ناامیدی نسبت به توان حوزه های علمیه در فرایند تمدن‌سازی برجسته می‌شود.
۵. گفتمان «نمی‌گذارند»: که ناکامی‌ها را ناشی از موانع بیرونی معرفی می‌کند و نوعی فرافکنی ساختاری به شمار می‌رود.
۶. گفتمان «نمی‌خواهند»: که توسط برخی جریان‌های مدعی عدالت‌خواه مطرح شده و حوزه و مدیریت آن را به عدم اراده برای تحول متهم می‌کند؛ این دیدگاه نوعی مطالبه‌گری غیرمنصفانه، غیرمنطقی و هنجار شکن به شمار می رود.
مدیرعامل خبرگزاری رسا بر اهمیت آغاز مسیر تمدن‌سازی نوین اسلامی از نسخه صحیح مطالبه‌گری تاکید کرد و با طرح این پرسش که چرا سیاستگذاران ایرانی دغدغه تمدن‌سازی را در سر نمی‌پرورانند؟ گفت: وقتی به مدیران، مسئولان و سیاستگذاران نظام مراجعه می‌کنیم، می‌بینیم بسیاری از آن‌ها نسبت به مفهوم تمدن و الزامات آن آگاهی کافی ندارند و نگاه‌شان دغدغه مند نیست.
ضرورت مطالبه‌گری علمی و نظریه‌پردازی تمدنی در حوزه
وی افزود: این ارزش باید به تولید «جریان اطلاعاتی» در نزد سیاستگذاران و تصمیم‌سازان منتهی شود و این کار باید از درون حوزه علمیه قم آغاز شود. حوزه علمیه قم اکنون در پرتو این پیام راهگشا بیش از هر زمان دیگری به مطالبه‌گری علمی، خلاقیت و نظریه‌پردازی تمدن آرمانی انقلاب است نیازمند است تا مشخص شود نسخه تمدنی نظام اسلامی چیست و چه تفاوت‌هایی با نسخه‌های رقیب دارد.
حجت‌الاسلام محققی با اشاره به فعالیت‌های انجام شده در پژوهشکده مطالعات تمدنی، خاطرنشان کرد: در بدنه و متن حوزه های علمیه برای تحقق ساختار دانشی همسو با نیازهای حکمرانی، نیاز به پایه‌های نظری قوی داریم تا چارچوب فکری و فلسفی تمدن نوین اسلامی صورت‌بندی شود.
وی همچنین بر ضرورت تدوین دکترین‌ها و نظریه‌های سیاستی تاکید کرد و گفت: در مجموعه سیاست‌گذاری رسمی کشور، سند جامع و اختصاصی با محوریت تمدن اسلامی وجود ندارد و لازم است حوزه علمیه قم به این عرصه ورود داشته باشد.
مدیرعامل خبرگزاری رسا در پایان نقش رسانه‌های حوزوی و مراکز علمی حوزوی به‌ویژه دانشگاه باقرالعلوم (ع) را در زمینه اجرایی سازی پیام رهبر معظم انقلاب را مهم خواند و گفت: این دانشگاه می‌تواند در تربیت کنشگران رسانه‌ای و نظریه‌پردازان تمدنی نقش پیشگامی ایفا کند و به عنوان واسط، تحقیقات و نظریه‌پردازی‌ها را تولید و به متن دروس خارج و کرسی های نظریه پردازی حوزوی منتقل کند تا در کرسی‌های درس خارج، حلقات اجتهادی علما و مباحثات نظری حوزه های علمیه جاری شود.
ارسال نظرات