مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان رضوی:
وقف باید از مسائل مهم علمی حوزه‌های علمیه باشد
خبرگزاری رسا ـ مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان رضوی وقف را الگوی پایدار اقتصاد اسلامی دانست و از ضعف عملکرد رسانه ها در ترویج فرهنگ وقف انتقاد کرد و همچنین از حوزه‌های علمیه خواست تا وقف را از مهم‌ترین مسائل علمی و آموزشی خود قرار دهند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، با توجه به جایگاه ویژه وقف در متون اسلامی و درصد بالای موقوفات در کشور و به ویژه خراسان که از آن به عنوان قطب وقف کشور یاد می شود، در گفت و گو با حجت الاسلام حجت گنابادی نژاد، مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان رضوی به بررسی آسیب های پیش روی وقف و راهکارهای رفع آن می پردازیم؛
رسا ـ رئوس فعالیت ها و برنامه های اداره اقاف را به طور اجمال بیان فرمایید.
اوقاف چهار مأموریت مشخص دارد؛ مدیریت موقوفات از شناسایی، ثبت و نگهداری موقوفات گرفته تا رسیدن به درآمدو تبدیل شدن آن ها به مجموعه های اقتصادی مولد، امور خیریه غیر از وقف مانند نذورات و محبوسات و تبرئات، اداره بقاع متبرکه و اماکن اسلامی و مذهبی و اجرای نیات واقفین تعم ار عزاداری ها و کمک و نگهداری ایتام، آبرسانی روستاها، قرائت قرآن و کمک به حوزه های علمیه که از نظر شرعی کاری بسیار ظریف و حساس است.
رسا ـ جایگاه وقف را در جامعه امروز چطور ارزیابی می کنید؟
چیستی و جایگاه وقف، موضوع مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد؛ از میان 51 باب فقهی شاید هیچ موضوعی از نظر شداد و غلاظ و صلابت به حدود و قضا نرسد ولی در کنار اهمیتی که این مباحث در شرع داشته است، وقف از پشتوانه جدی تری برخوردار است چرا که بسیار پیش امده یک حکم قضایی به دلایلی تأخیر یا تعطیل شده است اما برای یک وقف نامه رسمی شرعی چنین امکانی وجود ندارد حتی اگر واقف از حکام ظلم و جور باشد.
وقف یک الگوی اقتصادی اسلامی است که بیش از پیش باید بدان اهمیت داده شود؛ حتی الگوی مدرسه سازی هم در حد وقف ماندگار نیست چرا که ممکن است در گذر زمان تغییر کاربری یافته و یا به فروش برسد و هیچ کس نمی تواند به این تغییر اعتراض کند؛ بنابراین ممکن است باورهای مردم به مرور متزلزل شود .
وقف از اساس با اعتقاد دینی اتفاق می افتد، تنها برای امروز نیست؛ بلکه برای یک کار بلندمدت و پایدار است و در طول تاریخ اسلام نیز مورد عنایت پیامبر و ائمه اطهار(ع) بوده است، نخستین پایگاه حضور گسترده اجتماعی رسول الله(ص) که از هجرت مکه به مدینه آغاز می شود مسجد موقوفه ای به نام مسجد قبا است.
رسا ـ اداره اوقاف تا چه حد در ترویج فرهنگ وقف تلاش کرده است؟
از قِبل باورهای دینی موقوفات زیادی ایجاد شده که بخش زیادی از آن مربوط به امام رضا(ع) است؛ ولی متاسفانه ما در هزینه کردن آن ها بی توجهی کرده ایم به عنوان مثال باوجود اینکه بیش بر 50 درصد فرصت های اقامتی کشور در مشهد است، اما همه این ها در ایام پیک تنها بیست درصد زائران را جواب می دهد زیرا به جای ساخت حسینیه و زائر سرا، هتل ساخته ایم که از یک سو اقامتی گران را برای زائر رقم می زند و از سوی دیگر این فرصت های اقامتی جدید و مدرن با هدف اصلی زائر در مشهد سنخیتی ندارد.
زائر وقتی در حسینیه اقامت می کند به طور خودکار نماز جماعت می خواند، در جلسات دعا و قران و منبر و بیان احکام که ان جا تشکیل می شود شرکت می کند و در یک فضای فرهنگی مذهبی قرار دارد اما وقتی در یک هتل چند ستاره که اصولا کلاس آن با عناوین غربی تعریف شده است اقامت می کند، زمانی که می خواهد در اتاقش نماز بخواند باید سوال کند قبله کجاست؟
ایران قرار است در 1404 کشور اول منطقه از نظر فرهنگی، فنی، علمی و آی تی و .... باشد، منابع مالی این پیشرفت و توسعه از کجا تأمین می شود؟ طبعا از پول نقد نمی تواند تأمین شود، سرمایه گذار خارجی هم هیچ انگیزه ای برای کمک به رشد ما ندارد به نظر می رسد بهترین گزینه در این میان وقف است.
در سی سال گذشته یک بی توجهی جدی به موضوع وقف انجام شده است به گونه ای که چهار آسیب جدی اکنون پیش روی وقف وجود دارد؛ نخست آنکه با وجود پشتوانه فقهی که وقف به عنوان الگوی اقتصادی اسلام دارد واقعا اولویت، محوریت و موضوع بودن وقف از منظر عالمان دینی و حوزه های علمیه یا به فراموشی سپرده شده یا مورد کم توجهی قرار گرفته است در حالی که به لحاظ علمی، نظری باید جزو مسائل اصلی حوزه های علمیه بوده و از مطالبات حوزه ها از حاکمیت و دستگاه های اجرایی باشد.
دومین آسیب، عدم توجه به موضوع وقف در اسناد بالادستی نظام است به طوری که حتی در قانون اساسی و سند چشم انداز بیست ساله و برنامه های پنج ساله نیز دیده نشده است.
آسیب سوم، ضعف فرهنگ عمومی وقف است؛ در حالی که از نظر شرعی، انسان مسائلی را که نوعا به آن نیاز دارد واجب است یاد بگیرد، در محافل و رسانه های ما کجا از وقف بحث می شود؟ بالغ بر 70 درصد زمین های مشهد وقف و سایر شهرهای خراسان وقف است، آیا واقعا لازم نیست مردم احکام وقف و نحوه تصرف و بهره برداری را بدانند؟
چهارمین آسیبی که پیش روی وقف قرار دارد، خیانت ها و دست درازی ها و موقوف خواری از سوی اشخاص یا نهادهاست.
رسا ـ با توجه به اینکه بیش از یک سال از حضور شما در مدیریت این اداره می گذرد، برای رفع یا پیشگیری از گسترش این آسیب ها چه تدابیری اندیشیده اید؟
رفع این مشکلات، نیازمند یک کار هم جانبه و فراگیراست و سازمان اوقاف به تنهایی کاری از پیش نخواهد برد.
ما در اداره اوقاف خراسان رضوی، به جِد با رؤسای دانشگاه ها و مسؤولان حوزه در ارتباط بوده ایم که بتوانیم پایان نامه های این مراکز علمی را به وقف سوق دهیم که ریز موضوعات در این زمینه نیز تدوین شده است.
همچنین از علما و مدرسان درس خارج مشهد تقاضا داشته ایم درس خارج وقف و مسائل مستحدثه آن را داشته باشند.
در مورد بی توجهی به وقف در اسناد بالادستی، در برنامه پنجم کار خوبی صورت گرفت و از چند زاویه از سوی دولت پیش بینی هایی شد از جمله اینکه استانداری هر استان در یک موضوع معین باشد که خراسان معین وقف شده و موارد مناسبی نیز تاکنون پیشنهاد داده ایم .
در خصوص ترویج فرهنگ عمومی وقف نیز در تلاش هستیم مدیریت موقوفات را از یک امر اداری به یک امر مردمی تبدیل کرده و آن را به متن جامعه ببریم که برگزاری 88 شب مراسم عزداری حضرت زهرا(س) در سراسر استان، بیش از 70 مراسم در دهه کرامت، برگزاری مسابقات مختلف و مراسمات عزاداری دهه اخر صفر از جمله اقداماتی است که با هدف شکافتن دیوار بین مردم و اوقاف انجام شده است.
همچنین نمایشگاه و موزه هایی از وقف و امور خیریه برپا شده است تا وقف در منظر چشم مردم قرار گیرد و تعامل فراگیری با رسانه ها و مطبوعات جهت اطلاع رسانی آغاز شده است. از علما و مبلغان نیز تقاضا داشتیم و موضوع وقف را در مباحث تبلیغی خود بگنجانند.
در بخش هنری نیز کتاب کودک، داستان، پازل و بازی ویژه کودکان به زودی چاپ خواهد شد.
در مورد آسیب چهارم نیز با همکاری مدیریت های مختلف استان محکم ایستاده و تاکنون قطعه ای زمین به شخص یا تشکلی نداده ایم.
با همه این ها اقدامات انجام نشده بسیاری نیز پیش رو داریم.
رسا ـ به عنوان مدیرکل اوقاف خراسان رضوی، ضرورت وقف را بیشتر در چه زمینه ای می بینید؟
در اماکن مختلف این ضرورت متفاوت است و نمی توان گفت در یک بخش بی نیاز هستیم، از آب شرب روستا گرفته و تا بهداشت و درمان و دانشگاه ها و آموزش عالی و امور پژوهشی به وقف نیاز داریم.
باید به این باور برسیم که منابع دولتی نمی تواند پاسخگوی نیاز ما در همه بخش ها باشد؛ حتی به نظر بنده اینکه پژوهشکده رویان در سطح کشور تنها یک مؤسسه است، به دلیل کمبود متخصص نیست بلکه مشکل مالی است که با رویکرد واقفان به این بخش حل خواهد شد.
از سوی دیگر هرگاه بحث تفکیک دختر و پسر در دانشگاه ها مطرح می شود، با واکنش ها و موضع گیری های مختلف مواجه می شود این در حالی است که دانشگاه الزهراء چون موقوفه (مستوفی الممالک) برای اموزش عالی دختران است سال هاست که به صورت تفکیکی از پسران در حال فعالیت است و هیچ کس هم نمی تواند به این تفکیک اعتراض کند چرا که نیت واقف قابل تغییر نیست. /930/گ402/ص
ارسال نظرات