یادداشت؛
راز پیروزی انقلاب اسلامی علیرغم تحلیل غرب چه بود؟
امام خمینی(ره) نه تنها یک رهبر انقلابی، که معلمی برای تمام اعصار بود، اندیشه‌های او مرزهای زمان و مکان را درنوردیده و برای همه‌ی آزادگان جهان الهام‌بخش استف امروز بر ماست که با الهام از این میراث گران‌بها، راه عزت و استقلال را ادامه دهیم.
به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین خبرگزاری رسا، نام امام‌خمینی( ره) با تاریخ معاصر ایران گره خورده است؛ مردی که نه‌تنها جغرافیای سیاسی منطقه را دگرگون کرد، بلکه معنای جدیدی از رهبری دینی را به جهانیان معرفی نمود. امروز که گرد زمان از چهره‌ی بسیاری از رویدادها می‌شوید، اندیشه‌های آن اسوه‌ی قیام و مقاومت همچنان تازه و کارگشاست. شاید راز ماندگاری اندیشه امام‌خمینی ره را باید در سه کلیدواژه جستجو کرد: "اعتقاد عمیق" و "امید پایدار" و "عقلانیت" البته کلماتی که تنها ناظر به بخشی از ابعاد وجودی امام‌خمینی و صفات مدیریتی ایشان مربوط می شود اما تأکید چندباره حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای بر آن، حاوی نکات درس آموز و ویژه ای برای ما است.
رهبری که زمان را درنوردید
ویژگی ممتاز امام خمینی(ره) در این بود که توانست حکمت دینی را با واقع‌نگری سیاسی پیوند زند. او نشان داد که دیانت نه تنها با سیاست ناسازگار نیست، بلکه می‌تواند بنیان‌گذار نظامی دین محور باشد. تجربه‌ی جمهوری اسلامی ایران تحت رهبری او، الگویی بی‌نظیر از حکمرانی دینی در عصر مدرن ارائه داد.
سلوک ایمانی؛ از مکتب تا میدان مبارزه
امام از همان اوان جوانی، مسیری متفاوت را در پیش گرفت. تحصیل در حوزه‌ی علمیه قم، آشنایی با عرفان نظری و عملی نزد استادانی چون آیت‌الله شاه‌آبادی، و تسلط بر فلسفه‌ی اسلامی، او را به شخصیتی چندبعدی بدل کرد. اما آنچه او را متمایز می‌ساخت، توانایی تبدیل این دانش نظری به برنامه‌ای عملی برای تغییر جامعه بود. او فقه را با جامعه و نظام های کلانش همچون اقتصاد و سیاست پیوند زد.
چهار ستون استوار باور امام
مرتضی مطهری، از نزدیک‌ترین شاگردان امام، پرده از رازهای شخصیتی استاد خود چنین برداشت:
*«من که قریب دوازده سال در خدمت این مرد بزرگ تحصیل کرده‌ام، باز وقتی که در سفر اخیر به پاریس به ملاقات و زیارت ایشان رفتم، چیزهایی از روحیه او درک کردم که نه فقط بر حیرت من، بلکه بر ایمانم نیز اضافه کرد. وقتی برگشتم، دوستانم گفتند: "چه دیدی؟". گفتم چهارتا "آمن" دیدیم. آمن به هدف - به هدفش ایمان دارد. دنیا اگر جمع بشود، نمی‌تواند او را از هدفش منصرف کند. آمن بسبیله - به راهی که انتخاب کرده، ایمان دارد. امکان ندارد بتوان او را از این راه منصرف کرد. شبیه همان ایمانی که پیغمبر به هدفش و به راهش داشت. آمن بقوله - در میان همه رفقا و دوستانی که سراغ دارم، احدی مثل ایشان به روحیه مردم ایران ایمان ندارد. به ایشان نصیحت می‌کنند که: "آقا! کمی یواشتر. مردم دارند سرد می‌شوند، مردم دارند از پای در می‌آیند." می گوید: "نه مردم این جور نیستند که شما می‌گویید. من مردم را بهتر می‌شناسم." و ما می‌بینیم که روز به روز صحت سخن ایشان بهتر آشکار می‌شود. بالاخره، بالاتر از همه؛ آمن بربه - در یک جلسه خصوصی، ایشان به من گفت: "فلانی! این ما نیستیم که چنین می‌کنیم. من دست خدا را به وضوح حس می‌کنم."»
احیای معنویت در عصر مادیت
در دورانی که مکاتب مادی‌گرا بر جهان سیطره داشتند، امام خمینی(ره) نشان داد که معنویت می‌تواند محور تحولات اجتماعی باشد. او ثابت کرد که ایمان به خداوند نه یک امر فردی، که نیرویی عظیم برای تغییرات اجتماعی است.
مردم‌باوری؛ راز موفقیت نهضت
یکی از درس‌های بزرگ امام، اعتماد بی‌چون و چرا به مردم بود. او در شرایطی که بسیاری از روشنفکران به توانایی‌های توده‌ها با تردید می‌نگریستند، باوری راسخ به ملت ایران داشت. این اعتماد متقابل میان رهبر و مردم بود که طلسم شکست ناپذیری رژیم پهلوی را بر هم زد.
امید؛ موتور محرکه‌ی انقلاب
یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های امام، روحیه‌ی امیدواری او در سخت‌ترین شرایط بود. همانگونه که رهبر معظم انقلاب اشاره کرده‌اند: «امید در دل امام یک عنصر دائمی بود. امید، موتور حرکت امام بزرگوار بود. این امید در رفتار امام، در گفتار امام به وضوح دیده می‌شد. امام در دهه‌ی ۲۰، در آن نوشته‌ی معروف، از قیام لله سخن می‌گوید؛ آیه‌ی "اَن تَقوموا لِلّهِ مَثنی وَ فُرادی" را [نوشته است]. آن نوشته‌ای که به خطّ خود امام است و امروز در کتابخانه‌ی مرحوم وزیری در یزد حفظ می‌شود، مال دهه‌ی ۲۰ است. در دهه‌ی ۴۰، این قیام را به طور عملی خودش انجام داد و وارد میدان قیام شد.» (۱۴۰۲/۰۳/۱۴)
تاثیر ماندگار امام خمینی(ره) در جهان امروز
امام خمینی(ره) به‌عنوان یک نظریه‌پرداز دینی، موفق شد مفاهیم عمیق دینی و فقهی را به برنامه‌های اجرایی تبدیل کند. ایشان نشان دادند چگونه می‌توان نظریه ولایت فقیه را از حیطه مباحث علمی حوزه‌های علمیه به عرصه عملی حکمرانی وارد کرد. این انتقال نظریه به عمل، نمونه‌ای بی‌نظیر از کارآمدی فقه شیعه در اداره جامعه معاصر ارائه داد که تا امروز نیز تداوم دارد.
یکی از وجوه تمایز اندیشه امام، ارائه الگویی نوین از تعامل دین و مدرنیته بود. در حالی که بسیاری از اندیشمندان غربی پایان تاریخ و حذف دین از عرصه عمومی را پیش‌بینی می‌کردند، امام عملاً نشان داد که چگونه می‌توان با حفظ اصول دینی، در دنیای مدرن حضور فعال و تأثیرگذاری داشت. این الگو امروز برای بسیاری از جنبش‌های دینی در جهان اسلام به‌عنوان راهکاری کارآمد مورد توجه قرار گرفته است.
تجربه جمهوری اسلامی تحت رهبری امام، نمونه‌ای بدیع از مردم‌سالاری دینی را به نمایش گذاشت. برگزاری همه‌پرسی تعیین نظام سیاسی و انتخابات متعدد در همان سال‌های نخست انقلاب، نشان داد که چگونه می‌توان میان حاکمیت دینی و مشارکت مردمی پیوندی ناگسستنی ایجاد کرد. این مدل حکمرانی توانست پاسخگوی نیازهای جامعه ایران در عین حفظ اصول اسلامی باشد.
در بعد سیاست خارجی، امام خمینی(ره) مقاومت در برابر استکبار را نه یک تاکتیک موقت، که یک استراتژی بلندمدت برای حفظ استقلال کشورها تعریف کردند. امروز شاهدیم که این نظریه در قالب گفتمان مقاومت در منطقه به‌ویژه در میان ملت‌های تحت ستم، به الگویی اثرگذار تبدیل شده است. نگاه جهانی امام به مسائل اسلامی در عین توجه به مسائل داخلی ایران، نمونه‌ای بارز از توانایی توازن میان آرمان‌گرایی و واقع‌بینی در سیاست بود.
ماندگاری اندیشه‌های امام
خمینی(ره) ناشی از ویژگی‌های منحصر به فردی بود که امروز نیز می‌تواند راهگشا باشد. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به قابلیت تبدیل مفاهیم انتزاعی دینی به برنامه‌های عملی، انعطاف‌پذیری روش‌شناختی همراه با ثبات در اصول، درک صحیح از رابطه دین و سیاست در عصر مدرن و ارائه الگویی بومی برای توسعه سیاسی و عقلانیت دینی اشاره کرد. رهبر انقلاب اسلامی در مراسم بزرگداشت امام‌خمینی که با حضور چشمگیر مردم ایران اسلامی برگزار شد، در این رابطه بیان داشتند: 《امام بزرگوار، با تدبیر الهی و با عقلانیّت برخاسته‌ی از ایمان به خدا و ایمان به غیب، کاری کرد که این آفت دامن انقلاب اسلامی را نگیرد؛ یعنی ایشان کاری کرد که احساسات ــ خب در انقلاب ما هم احساسات زیاد بود ــ نتواند مسیر اصلی و درست اوّلیّه‌ی انقلاب را و حرکت مردم را منحرف بکند و مردم را از آن راه دور بکند.》۱۴/۳/۱۴۰۴
امروز که جهان با بحران معنا و هویت مواجه است و بسیاری از ملت‌ها در جستجوی راهی برای حفظ هویت خویش در عین پیشرفت هستند، بازخوانی اندیشه‌های امام می‌تواند چارچوبی برای خروج از این بن‌بست ارائه دهد. تأکید ایشان بر "تکیه بر نیروی داخلی" و "امید به آینده" به‌ویژه برای ملت‌های در حال توسعه که خواهان پیشرفت همراه با حفظ استقلال ملی هستند، می‌تواند الهام‌بخش باشد. در واقع، میراث فکری امام خمینی(ره) چراغ راه آینده برای جوامعی است که می‌خواهند راهی مستقل و مبتنی بر ارزش‌های خود را طی کنند.
پیام امروز امام برای ما
درس اصلی امام به ملت ایران این بود:
«به نیروی خودتان ایمان داشته باشید و به خدای متعال و وعده‌ی الهی اطمینان داشته باشید.»* (بیانات رهبر انقلاب اسلامی به تاریخ ۱۳۸۹/۰۷/۲۷)
امروز که دشمنان با تبلیغات گسترده در پی ایجاد یأس و ناامیدی هستند، بازخوانی اندیشه‌های امام خمینی(ره) بیش از هر زمان دیگری ضروری است. او به ما آموخت که با توکل به خدا و اعتماد به نفس ملی می‌توان بر هر مشکلی فائق آمد.
امام خمینی(ره) نه تنها یک رهبر انقلابی، که معلمی برای تمام اعصار بود. اندیشه‌های او مرزهای زمان و مکان را درنوردیده و برای همه‌ی آزادگان جهان الهام‌بخش است. امروز بر ماست که با الهام از این میراث گران‌بها، راه عزت و استقلال را ادامه دهیم.
نویسنده: علیرضا استادیان خانی، پژوهشگر معارف اسلامی
ارسال نظرات