پایان استقبال اتباع خارجی از خرید مسکن در ترکیه

تا همین چند سال پیش، ترکیه تبدیل به قطب فروش مسکن به اتباع کشورهای خارجی شده بود و سالانه بیش از یکصد و پنجاه هزار ملک و مستغلات به خارجی‌ها فروخته می‌شد.

اما حالا اتفاق شگرفی روی داده و علاوه بر آن که تمایل اتباع خارجی به خرید مسکن در ترکیه فروکش کرده، شهروندان این کشور در خارج و در بازار ملک در حال سرمایه گذاری هستند! این نخستین بار در تاریخ ترکیه است که چنین روند معکوسی روی می‌دهد. 

تحلیلگران اقتصادی می‌گویند: تورم و گرانی در ترکیه به سطحی رسیده که حتی اتباع خارجی هم از پس تامین هزینه‌های زندگی در شهرهایی مانند استانبول، آنکارا، ازمیر، بورسا، تکیرداغ و آنتالیا برنمی آیند.

خروج سرمایه از ترکیه آغاز شده است

فیزا نور چالیک اوغلو از روزنامه نگاران اقتصادی ترکیه می‌گوید: «بخش املاک و مستغلات، قبلاً یکی از امن‌ترین پناهگاه‌های اقتصاد ترکیه محسوب می‌شد. اما حالا این بخش با یک گسست تاریخی روبرو شده و نه تنها اتباع خارجی برای خرید مسکن به ترکیه نمی‌آیند، بلکه بخش قابل توجهی از شهروندان خودمان هم ترجیح می‌دهند سرمایه خود را از کشور خارج کنند و در کشورهای اروپایی ملک خریداری کنند.

ایریس جبره از متخصصین مشهور در امور مالی ترکیه نیز می‌گوید: «پیش از این، خرید املاک و مستغلات، نیروی محرکه سرمایه‌گذاری خارجی در ترکیه بود. ولی حالا، نه تنها اتباع خارجی، بلکه شهروندان ترک خارج از کشور، تمایلی به خرید مسکن در ترکیه ندارند و خروج سرمایه از کشور آغاز شده است. ما در سال 2022 میلادی، شاهد اوج‌گیری ورود شهروندان خارجی برای خرید مسکن در ترکیه بودیم. اما حالا هزاران تبعه خارجی، منتظرند فرجه سه ساله ممنوعیت فروش به پایان برسد تا واحد خود را بفروشند و از ترکیه بروند».

روزنامه اقتصادی دنیا گازته هم می‌نویسد: «به دلیل تورم بالا و قیمت‌های نجومی، خرید خانه در ترکیه اکنون یک رویای دست نیافتنی است. با پولی که برای خرید آپارتمان‌های نوساز مشرف به دریا در استانبول پرداخت می‌کنیم، می‌توان املاک فوق لوکس در دبی خریداری کرد. در نتیجه دبی به مهمترین رقیب استانبول تبدیل شده است». 

گزارش این روزنامه نشان داده که تنها در 11 ماه گذشته، شهروندان ترکیه 224 میلیون دلار را از کشورشان خارج کرده و در کشورهای دیگر مسکن خریده‌اند!

مقامات اقتصادی ترکیه پیشبینی کرده بودند که ظرف یک سال، سهم مسکن در بخش سرمایه گذاری خارجی در ترکیه به 28 تا 30 درصد برسد. اما حالا مشخص شده که این رقم معادل 16.5 درصد از کل سرمایه‌گذاری مستقیم است.

به باور کارشناسان، دلایل اساسی متعددی در پشت این تغییر تاریخی وجود دارد. قیمت‌های نجومی مسکن در ترکیه، نگرانی‌ها در مورد کاهش ارزش لیره ترکیه در مواجهه با تورم بالا و جستجوی سرمایه‌گذاران محلی برای بازگشت سرمایه، شهروندان را به سمت بازارهایی که در خارج از کشور جذاب‌تر می‌دانند، سوق می‌دهد.

کشورهایی مانند پرتغال، یونان، دبی و آمریکا در بین سرمایه‌گذاران ترکیه محبوب شده‌اند. برعکس، کاهش علاقه سرمایه‌گذاران خارجی به ترکیه نیز قابل توجه است. به نظر می‌رسد هم فضای اقتصادی جهانی و هم عدم قطعیت‌های اقتصادی خاص ترکیه، ریسک‌پذیری خارجی‌ها را کاهش داده است.

این روند پیامدهای مهمی برای اقتصاد ترکیه دارد. اولاً، انتقال سرمایه داخلی به خارج از کشور می‌تواند نشان‌دهنده فرسایش اعتماد به فضای سرمایه‌گذاری کشور باشد. ثانیاً، کاهش خرید املاک و مستغلات خارجی، که یکی از مؤلفه‌های کلیدی تأمین مالی کسری حساب جاری است، می‌تواند شکنندگی اقتصاد را افزایش دهد.

روزنامه دنیا در گزارش خود نوشته: «شعار قدیمی ما با فروش خانه به خارجی‌ها ارز کسب می‌کنیم، جای خودش را به این شعار داده: شهروندان ما ارز خود را از ترکیه خارج می‌کنند».

به گفته کریم روتا، اقتصاددان، قیمت مسکن در ترکیه از سال 2021 به سرعت افزایش یافته و علاقه خریداران روسی، ایرانی و اروپایی را کاهش داده است.

حالا املاک و مستغلات ترکیه که بر اساس دلار گران‌تر شده‌اند، جذابیت خود را برای سرمایه‌گذاران خارجی از دست داده‌اند. سقف افزایش اجاره بها دو ساله و 25 ماهه که از سال 2022 آغاز شد، بازده اجاره را در بحبوحه تورم 80 تا 85 درصدی به شدت کاهش داد و منجر به دعاوی و اختلافات متعدد شد. در نتیجه، خرید و اجاره ملک در ترکیه دیگر یک سرمایه‌گذاری مقرون به صرفه نیست.

69 هزار روسی، از ترکیه رفتند

طبق داده‌های سفارت روسیه در آنکارا، تعداد شهروندان روسی که در سال 2024 میلادی به دلیل افزایش هزینه‌های زندگی و موانع اداری و ساختاری، ترکیه را ترک کرده‌اند، به 69 هزار نفر رسیده است.

به این ترتیب جمعیت روس‌ها در ترکیه تنها در عرض یک سال تقریباً نصف شده است. تعداد شهروندان روسی که با اجازه اقامت در ترکیه زندگی می‌کردند در سال 2023، 154000 نفر بود، این رقم تا پایان سال 2024 به 85000 نفر کاهش یافت.

این کاهش شدید نشان دهنده تغییر در ترکیب جمعیتی، به ویژه در شهرهایی با جمعیت بالای روسی، مانند استانبول و آنتالیا و پایان «رویای روسی» است.

شهروندان روسی که ترکیه را ترک کرده‌اند، در گفتگو با روزنامه «ایزوستیا» اعلام کرده‌اند که تورم غیرقابل کنترل و قیمت‌های گزاف، نان 15 لیره‌ای و بنزین 47 لیره‌ای، محرک‌های اصلی تصمیم آنها برای مهاجرت بوده است.

افزایش همه چیز، از غذا و خدمات گرفته تا اجاره و حمل و نقل، کلان‌شهرهایی مانند استانبول و آنتالیا را گران‌تر از بسیاری از پایتخت‌های اروپایی کرده است. این امر قدرت خرید روس‌ها را کاهش داده و زندگی آنها در ترکیه را ناپایدار کرده است. 

در حالی که برخی از این مهاجران به روسیه، بازگشتند، بخش قابل توجهی از آنها بنا بر گزارش‌ها به کشورهای بالکان مانند صربستان و مونته‌نگرو رفتند.

البته علاوه بر مشکلات اقتصادی، سیاست‌هایی که اخیراً توسط دولت ترکیه اجرا شده، رفتن مهاجران را تسریع کرده است. بسیاری از شهروندان روسی تأکید می‌کنند که مشکلات بوروکراتیک که در تمدید مجوز اقامت (VNZH) خود با آن مواجه بودند و افزایش نرخ رد درخواست‌ها، بر تصمیم آنها برای مهاجرت تأثیر گذاشته است.

تازه ترین  موانع، محدودیت‌های منطقه‌ای اعمال شده بر خارجیان در مالکیت و اجاره ملک، افزایش مالیات‌ها و تشدید کنترل‌های مهاجرتی بود. اعلام تصمیم علی یرلی‌کایا وزیر کشور، مبنی بر اینکه مجوزهای اقامت توریستی دیگر صادر نخواهد شد، آغازی برای تصمیم هزاران تبعه روس بود که قصد داشتند برای همیشه در ترکیه زندگی کنند.