تبلیغ باید ستون اصلی نظام آموزشی حوزه باشد

با آغاز سال تحصیلی حوزه‌های علمیه، بار دیگر موضوع تبلیغ و جایگاه آن در نظام آموزشی حوزه به صدر مباحث علمی و فرهنگی بازگشته است.

در همین زمینه، خبرنگار خبرگزاری رسا در آذربایجان شرقی، به سراغ حجت‌ الاسلام سعید سلیمی رفت وی در این گفت‌وگوی مفصل، به تبیین جایگاه تبلیغ در هویت طلبگی، نسبت آن با سرمایه اجتماعی حوزه، دغدغه‌های رهبر انقلاب و همچنین ارائه راهکارهای عملی برای ارتقای تبلیغ در نظام آموزشی حوزه پرداخت.

تبلیغ؛ ستون هویت طلبگی

رسا- شما در آغاز سال تحصیلی حوزه‌ های علمیه، بر موضوع تبلیغ به عنوان ستون اصلی نظام آموزشی تأکید کرده‌اید. چرا تبلیغ را تا این حد بنیادین می‌دانید؟

حجت‌ الاسلام سلیمی: از همان روز های نخست تأسیس حوزه‌های علمیه، رسالت اصلی این نهاد، تبلیغ دین بوده است حوزه برای همین مأموریت به‌وجود آمده است تبلیغ یک مهارت جانبی یا یک فوق‌ برنامه نیست؛ بلکه روح و جان طلبگی است اگر طلبه بعد از سال‌ها درس خواندن و مجاهده علمی نتواند پیام دین را برای مردم روشن سازد، به هدف اصلی حوزه دست نیافته است به بیان دیگر، طلبه‌ای که تنها در کتابخانه و درس بماند ولی نتواند معارف دینی را در میان مردم جاری کند، همچون پزشکی است که سال‌ها تحصیل کرده اما هیچ‌گاه به درمان بیماران نمی‌پردازد.

سرمایه اجتماعی حوزه و نقش تبلیغ

رسا- شما بار ها به مفهوم «سرمایه اجتماعی حوزه» اشاره کرده‌اید. کمی بیشتر توضیح دهید که تبلیغ چه نسبتی با این سرمایه دارد؟

حجت‌ الاسلام سلیمی: سرمایه اجتماعی حوزه یعنی همان اعتماد عمومی مردم به روحانیت، همان رابطه قلبی و پیوند معنوی که در طول تاریخ، روحانیت را ملجأ و پناهگاه جامعه کرده است این سرمایه، محصول قرن‌ ها تلاش مخلصانه علما در میدان تبلیغ، خدمت اجتماعی و همراهی با مردم است اگر این سرمایه تضعیف شود، حوزه پشتوانه مردمی خود را از دست می‌دهد تبلیغ، پل ارتباطی میان حوزه و مردم است اگر روحانی در میان مردم حاضر نباشد، فاصله‌ ها زیاد می‌شود و این سرمایه ارزشمند آسیب می‌بیند در واقع، تبلیغ یعنی زنده نگه داشتن پیوند روحانیت و جامعه.

ارزیابی وضعیت فعلی تبلیغ

رسا- وضعیت کنونی تبلیغ در نظام آموزشی حوزه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا جایگاه آن در حد انتظار است؟

حجت‌ الاسلام سلیمی: پیشرفت‌ هایی صورت گرفته است؛ به‌ ویژه در سال‌های اخیر برخی درس‌ ها و دوره‌های مهارتی در حوزه‌ ها به تبلیغ اختصاص یافته است اما این‌ ها کافی نیست تبلیغ باید در متن دروس اصلی قرار بگیرد نه در حاشیه امروز تبلیغ گاه به چند کارگاه آموزشی یا یک درس اختیاری خلاصه می‌شود، در حالی که باید از سطح یک تا پایان سطح چهار، پیوسته و جدی دنبال شود به اعتقاد من، طلبه باید از همان روزهای آغاز تحصیل با فضای واقعی تبلیغ در ارتباط باشد و مهارت‌ های ارتباطی را به موازات دروس فقه و اصول بیاموزد.

دلایل نگرانی رهبر معظم انقلاب

رسا- رهبر معظم انقلاب بارها نسبت به کم‌توجهی به تبلیغ ابراز نگرانی کرده‌اند. از نظر شما این نگرانی ریشه در چه مسائلی دارد؟

حجت‌ الاسلام سلیمی: معظم‌ له بسیار دقیق و آینده‌ نگر هستند نگرانی ایشان این است که اگر حوزه به تبلیغ بی‌توجه شود، میدان را به دست جریان‌های بی‌ریشه و رسانه‌های معاند خواهد سپرد امروز فضای مجازی و رسانه‌ های جهانی با سرعت و شدت باورهای مردم را هدف قرار می‌دهند اگر روحانی در میدان نباشد، ذهن و دل جوانان به دست کسانی می‌افتد که نسبتی با حقیقت دین ندارند در این شرایط، حوزه عملاً کارکرد اصلی خود را از دست می‌دهد به همین خاطر است که رهبری معظم انقلاب بارها هشدار داده‌اند که تبلیغ باید به متن زندگی طلبگی برگردد.

راهکارهای ارتقا تبلیغ

رسا- برای ارتقای جایگاه تبلیغ در حوزه چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟

حجت‌ الاسلام سلیمی: راهکار های متعددی وجود دارد، اما به نظر من چند نکته اساسی‌تر است:

قرار دادن تبلیغ در سرفصل‌های اصلی آموزشی حوزه و نه به شکل یک درس تکمیلی یا جانبی.

کارورزی تبلیغی طلاب؛ یعنی طلاب در طول تحصیل در محیط‌های واقعی تبلیغ حاضر شوند، چه در روستاها، چه در شهرها و حتی در فضای مجازی.

تنوع‌بخشی به شیوه‌ها؛ منبر سنتی همچنان جایگاه مهمی دارد، اما کافی نیست. رسانه‌های نوین، شبکه‌های اجتماعی، تولیدات هنری و حتی فعالیت‌های اجتماعی باید بخشی از ابزار تبلیغ طلبه باشد.

مخاطب‌شناسی علمی و نیازسنجی اجتماعی؛ طلبه باید بداند با چه نسلی سخن می‌گوید و چه زبانی برای آن نسل قابل فهم و جذاب است.

پشتیبانی ساختاری از مبلغان؛ یعنی حل مسائل معیشتی آنان، فراهم کردن ابزار رسانه‌ای و آموزش‌های کاربردی تا مبلغ بتواند با خیال راحت به رسالت خود بپردازد.

تنوع‌افزایی در شیوه‌های تبلیغی

رسا- شما به تنوع در شیوه‌های تبلیغی اشاره کردید. آیا این تنوع، تهدیدی برای منبر سنتی نیست؟

حجت‌ الاسلام سلیمی: خیر، به هیچ‌ وجه منبر سنتی جایگاه خود را دارد و همچنان یکی از مؤثرترین روش‌ های تبلیغی است اما امروز نسل جوان تنها با منبر سیراب نمی‌شود آن‌ ها در فضای مجازی زندگی می‌کنند، با زبان هنر، ادبیات و رسانه انس دارند حوزه باید این ابزارها را به خدمت بگیرد طلاب باید یاد بگیرند که یک کلیپ کوتاه، یک برنامه تلویزیونی، یک داستان کوتاه یا حتی یک فعالیت اجتماعی می‌تواند حامل پیام دین باشد تبلیغ یعنی رساندن پیام، و هر وسیله مشروعی که این پیام را منتقل کند، بخشی از رسالت طلبه است.

ضرورت مخاطب‌شناسی و زبان نسل جدید

رسا- به موضوع مخاطب‌شناسی اشاره داشتید. در این باره چه توصیه‌ای برای طلاب دارید؟

حجت‌ الاسلام سلیمی: تبلیغ بدون شناخت مخاطب، بی‌ثمر است طلبه باید بداند که نوجوان امروز چه دغدغه‌هایی دارد، زبانش چیست و چه چیزهایی برایش جذاب است خانواده‌ها، دانشگاه‌ها، محیط‌های کاری، هر کدام اقتضائات خود را دارند تبلیغ یک نسخه واحد برای همه نیست به همین خاطر است که طلاب باید مجهز به دانش جامعه‌شناسی دینی، روان‌شناسی نسل‌ها و مهارت‌های ارتباطی شوند وقتی طلبه با زبان نسل جدید سخن بگوید، پیام دین در دل‌ها نفوذ خواهد کرد و تبلیغ مؤثر واقع می‌شود.

رسا- و سخن پایانی؟

حجت‌ الاسلام سلیمی: سخن پایانی من این است که تبلیغ باید به متن هویت طلبگی بازگردد اگر حوزه می‌خواهد سرمایه اجتماعی خود را حفظ کند، اگر می‌خواهد دین در زندگی مردم جاری بماند، هیچ راهی جز تقویت تبلیغ ندارد حوزه‌ای که از تبلیغ غافل شود، دیر یا زود از مردم فاصله می‌گیرد، و این فاصله برای دین و جامعه خسارت‌آفرین خواهد بود.