آیا رهبر اپوزیسیون ترکیه، اردوغان را به خانه می‌فرستد؟

این روزها مطبوعات و رسانه‌های ترکیه، یک بار دیگر به محل جدل تند بین دولت اردوغان و حزب جمهوری خلق تبدیل شده‌اند. چرا که تنها در عرض دو روز، دو دادگاه عالی در استانبول و آنکارا، احکامی صادر کردند که موجب شادی و آسودگی خاطر بزرگترین حزب مخالف اردوغان شد.

به همین دلیل است که اوزگور اوزل رهبر حزب جمهوری خلق، یک بار دیگر قاطعانه اعلام کرد که در اولین انتخاباتِ پیش رو، حزب او قدرت را در دست می‌گیرد و آکپارتی با رای مردم کنار زده می‌شود.

دادگاه آنکارا، درخواست ابطال نتایج کنگره حزب جمهوری خلق را رد کرد و حکم بر قانونی بودن کنگره و مشروعیت رهبری اوزگور اوزل داد. در حکم دیگری در استانبول، اکرم امام اوغلو شهردار سابق این شهر، از اتهامات فساد مالی تبرئه شد.

این در حالی است که فشار دستگاه تبلیغاتی حزب حاکم و دولت اردوغان، امام اوغلو را با سه اتهام، روانه زندان کرده بود: 1.حمایت از تروریسم. 2.دست زدن به فساد مالی گسترده. 3.استفاده از مدرک تحصیلی جعلی.

حالا که امام اوغلو از هر دو اتهام اول و دوم تبرئه شده، حزب جمهوری خلق امیدوار است به کمک یک قاضی جسور و قدرتمند، مدرک تحصیلی امام اوغلو را هم دوباره به عنوان مدرک اصلی مطرح کند. چنین چیزی به این معنی است که امام اوغلو می‌تواند در انتخابات 2028 میلادی یا انتخابات پیش از موعد، به عنوان مهمترین رقیب اردوغان به صحنه بیاید و رای مردم را به دست بیاورد. 

بسیاری از جراید نزدیک به حزب عدالت و توسعه، احکام دو دادگاهی را که به نفع امام اوغلو و حزب جمهوری خلق حکم داده‌اند، زیر سوال بردند و روزنامه آیدنلک ارگان رسانه‌ای حزب کمونیستی وطن، در تیتر و عکس صفحه نخست اعلام کرد که این احکام، در راستای خدمت به اهداف و منافع آمریکا است و به امنیت ترکیه ضربه خواهد زد.

اوزل همچنان در میدان است

زندانی شدن اکرم امام اوغلو شهردار سابق استانبول، لطمه بزرگی به حزب جمهوری خلق زد. چرا که دوگانه‌ای به نام امام اوغلو – اوزل، با سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها، برنامه‌ها و اقدامات خود، اردوغان و حزب او را در شرایط بسیار سختی قرار داده بودند. اما حالا اوزل عملاً در میدان تنها مانده است. چرا که هیچکدام از معاونین و سران حزب او، سخنرانان قدرتمندی نیستند و خود اوزل به عنوان رهبر حزب، از استانبول و آنکارا گرفته تا بسیاری از شهرهای اروپایی، در حال سفر و سخنرانی است.

اوزل که هفته قبل به آلمان رفته و در جمع صدها هزار تن از هواداران ترک خود سخنرانی کرده بود، این بار مهمان کنگره حزب سوسیال دموکرات سوئیس بود و در این کنگره سخنرانی کرد.

اوزل درباره وضعیت کنونی ترکیه گفت: «شهردار ما اکرم امام اوغلو، چندین شهردار دیگر و تعداد زیادی از رفقای ما زندانی هستند و من سلام آنها را به شما می‌رسانم. از منظر دوستان اروپایی، دو نوع نگاه به ترکیه وجود دارد: ترکیه‌ای که با بحران دموکراتیک روبروست و مخالفین دولت به شکل غیرقانونی دستگیر و زندانی می‌شوند. همچنین ترکیه‌ای که با ظرفیت نظامی-امنیتی و صنعت دفاعی وجود دارد. در نتیجه، همزمان با ساخت معماری امنیتی جدید اروپا، ترکیه‌ای وجود دارد که نمی‌توان آن را خارج از این چارچوب در نظر گرفت. این دو دیدگاه ناگزیر یک سوال اساسی را در ذهن دوستان اروپایی ما ایجاد می‌کند: دموکراسی یا امنیت؟ حزب من، تنها حزبی است که شعار هم امنیت، هم دموکراسی را دارد و در اولین انتخابات، با حمایت مردمی به قدرت خواهد رسید».

اوزل در ادامه افزود: «امنیت اروپا و ترکیه عمیقاً به هم پیوسته است. ما ترکیه را به عنوان بخشی طبیعی از اروپا می‌بینیم و از عضویت کامل در اتحادیه اروپا حمایت می‌کنیم و معتقدیم که در چارچوب معماری امنیتی اروپا شرکای برابر هستیم. ما هرگز نمی‌پذیریم که ترکیه صرفاً به عنوان یک تأمین‌کننده امنیت در نظر گرفته شود»

بیم و امیدهای اوزگور اوزل

بحران اقتصادی و تنگنای معیشتی، برگزاری انتخابات پیش از موعد را به یک مطالبه عمومی تبدیل کرده است. اما شواهد نشان می‌دهد که اردوغان و حزب عدالت و توسعه زیر بار نمی‌روند.

در این شرایط، اوزگور اوزل رهبر حزب جمهوری خلق، با چالش‌های مهمی روبروست. از سویی امیدوار است و از دیگر سو، موانعی هم بر سر راه خود دارد. به عنوان مثال، یکی از مهمترین امیدهای او این است که بر اساس نتایج نظرسنجی‌ها، در چند ماه اخیر، محبوبیت اردوغام پایین آمده و اوزل - امام اوغلو، نزد مردم، محبوبیت بیشتری کسب کرده‌اند.

نکته دیگر این است که دیگر احزاب مخالف ترکیه، همگی با هم، نمی‌توانند حتی یک سوم از آرای حزب جمهوری خلق را به دست بیاورند و ناچارند یک بار دیگر قدم در مسیر ائتلاف بگذارند و یک جبهه گسترده علیه اردوغان شکل بگیرد.

از دیگر امتیازات اوزل، این است که او یک سیاستمداری جوان، با انگیزه و پرشور است که می‌تواند به طور مداوم در سفر و سخنرانی باشد. اما اردوغان، تاب و توان قبلی خود را از دست داده و در دنیای سیاست هم، حرف تازه‌ای برای گفتن ندارد.

با وجود این امتیازات، باید به این چالش‌ها نیز اشاره کرد: اول این که هنوز هم تکلیف امام اوغلو روشن نشده و اگر اوزل ناچار شود شخصاً با اردوغان رقابت کند، کار برای او چندان آسان نخواهد بود. مساله دیگر، عدم قطعیت اقتصادی و اجتماعی است. اوزل از حالا تا دو سال و نیم دیگر، نمی‌توان همچنان مردم را به خیابان فراخواند. ضمن این که با طولانی شدن زمان، دولت مستقر و حزب عدالت و توسعه، فرصت‌ها و امکاناتی برای گذار از بحران اقتصادی در دست دارند و ممکن است در میان مدت، باز هم توجه مردم را جلب کنند.

رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه اخیراً اعلام کرده که با پروژه ملی ساخت پانصد هزار واحد مسکن برای شهروندان ترکیه، یک اقدام تاریخی انجام می‌دهد و نخستین واحدها از میانه سال 2027 میلادی به مردم تحویل داده خواهند شد. چنین چیزی به این معنی است که اردوغان می‌خواهد با همان تاکتیک‌های قدیمی و اعطای امتیازات و رانت‌های گسترده به هواداران و امید دادن به قشر مردد، هر طوری شده خود را بر روی صحنه نگه دارد. 

اوزگور اوزل برای رسیدن به قدرت، دو وعده مهم به مردم داده است: 1.انحلال نظام سیاسی – اجرایی ریاستی و بازگرداندن ترکیه به نظام پارلمانی. 2.گذار از بحران اقتصادی با اتخاذ رویکردهای علمی و مردمی. 

شواهد نشان داده که وعده اول او یعنی انحلال نظام ریاستی، چندان دشوار نیست. چرا که دیگر احزاب مخالف اردوغان نیز چنین دیدگاهی دارند. سران اغلب احزاب سیاسی ترکیه بر این باورند که اردوغان، در نظام ریاستی، با استفاده از اختیارات بی‌حد و حصر و بدون ناظر، عملاً اصل تفکیک قوا را منحل کرده و علاوه بر قوه مجریه، دو قوه قضائیه و مقننه را هم در دست گرفته است.

علی باباجان رهبر حزب جهش و دموکراسی دیروز در یک سخنرانی در آنکارا اعلام کرد: «تمام مشکلات سیاسی، اقتصادی و اجرایی کشور، ریشه در همین نظام ریاستی دارند. ما هیچ تغییری در رویکردهای طیب بیگ و حزب او نمی‌بینیم و معتقدیم که بن بست فعلی، به خاطر نظام ریاستی است. در این نظام سیاسی – اجرایی، نه وزرا، نه معاونین و نه دیگران، امکان و قدرت تصمیم‌گیری ندارند و رئیس جمهور درباره تمام مسائل تصمیم می‌گیرد. در نتیجه شاهد انباشت مشکلات و معضلات هستیم». 

باباجان به احتمال همراهی با اوزگور اوزل و حزب جمهوری خلق اشاره نکرده اما شواهد نشان می‌دهد که با توجه به آرای پایین احزاب مخالف کوچک، اوزگور اوزل برای ایجاد یک ائتلاف سیاسی جدید، این بار باید از سویی تلاش کند تا احزاب رده متوسط مانند ایی پارتی یا حزب خوب را اقناع کند و از دیگر سو، بخشی از آرای محافظه کاران و ملی گرایان را نیز به دست بیاورد. در نتیجه مسیر او برای تحمیل یک شکست سنگین بر اردوغان و حزب عدالت و توسعه، مسیری هموار و آسان نخواهد بود.