کتاب «فقه خبر» نقطه عطفی در فقه رسانه

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، مراسم رونمایی از کتاب «فقه خبر» به قلم حجت‌الاسلام محمدمهدی محققی، مدیرعامل خبرگزاری رسا روز شنبه ۱۰ آبان‌ماه در مرکز رسانه و فضای مجازی حوزه‌های علمیه برگزار شد. این مراسم با حضور جمعی از اساتید حوزه، دانشگاه و فعالان عرصه رسانه برگزار و به بررسی ابعاد نوین فقه رسانه و اهمیت جایگاه «فقه خبر» در عصر ارتباطات پرداخته شد.

محمدرضا سوقندی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم در سخنانی ضمن تشکر از برگزارکنندگان این نشست به ویژه حجت‌الاسلام محققی بابت تألیف کتاب «فقه خبر» این اثر را گامی مهم و اثرگذار در حوزه فقه رسانه دانست و تأکید کرد: این کتاب نقطه عطفی در ارتقای سطح علمی و کاربردی مسائل مرتبط با خبر و رسانه در فضای فقهی است.

وی همچنین از خبرگزاری رسا و مرکز رسانه و فضای مجازی حوزه‌های علمیه برای برگزاری این مراسم و فراهم کردن بستری مناسب جهت بررسی تخصصی موضوع «فقه خبر» تشکر کرد.

تبدیل تولیدات دینی به مهارت‌های کاربردی

سوقندی به نکته‌ای مهم درباره فرهنگ عمومی و سبک زندگی اشاره کرد و گفت: یکی از اولویت‌های مهم حوزه فرهنگ عمومی، تبدیل تولیدات فرهنگی و دینی حوزه‌های علمیه به مهارت‌های کاربردی در زندگی روزمره است. با برکت وجود حوزه‌های علمیه فعال در شهر مقدس قم تولیدات فرهنگی و دینی غنی و متنوعی در اختیار داریم اما چالش اصلی ما تبدیل این تولیدات به مهارت و عملی کردن آن‌ها در سبک زندگی مردم است.

وی افزود: آمادگی کامل داریم که این آثار علمی و تخصصی مانند کتاب «فقه خبر» را در قالب کارگاه‌های آموزشی و برنامه‌های گفتمان‌سازی به فعالان عرصه رسانه و مطبوعات ارائه کنیم تا مطالب ارزشمند در قفسه‌ها خاک نخورده و به جریان تأثیرگذار فکری و عملی در جامعه تبدیل شوند.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم به تغییر بنیادین معنای «خبر» و مفهوم مخاطب در جهان امروز اشاره کرد و گفت: این دو مفهوم به هم پیوسته‌اند و در شبکه‌های اطلاع‌رسانی امروز ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند.

وی ادامه داد: رسانه‌ها امروز بیش از آن که صرفاً حامل پیام باشند خود پیام‌اند؛ به این معنا که شکل و قالب رسانه به همان اندازه محتوا اهمیت دارد. این نکته را در عرصه هنر و سینما به وضوح می‌بینیم جایی که فرم اثر، مخاطب را به برداشت‌ها و روایت‌های متفاوت سوق می‌دهد. بنابراین در رسانه‌های نوین نیز قالب و شکل ارائه خبر تأثیری عمیق بر مخاطب دارد.

نقش عوامل غیرزبانی و سیاق روایت در انتقال پیام

سوقندی در بخش دیگری از سخنان خود به اهمیت عوامل غیرزبانی مانند سکوت، زبان بدن و رفتار در انتقال پیام اشاره کرد و یادآور شد: از امام صادق علیه‌السلام نقل شده است که هدایت مردم تنها با زبان نیست بلکه با اعمال و رفتار نیز صورت می‌گیرد. این آموزه امروز در قالب فرم و زبان بدن رسانه‌ها تجلی یافته و نقش حیاتی در انتقال مؤثر پیام ایفا می‌کند.

وی همچنین به اهمیت «سیاق» و «زمینه» روایت در علوم حدیث اشاره و تأکید کرد: آنچه روایت می‌شود باید در بستر زمانی، مکانی و مخاطبی خود درک شود. علامه طباطبایی در تفسیر خود به این نکته اشاره کرده که فهم پیام وابسته به درک شرایط و زمینه انتقال آن است و این موضوع در فهم صحیح اخبار و روایت‌ها در رسانه‌ها نیز صدق می‌کند.

سوقندی فضای رسانه امروز را عرصه رقابتی شدید دانست و بیان داشت: امروزه رسانه‌ها در محیطی پرتلاطم و رقابتی فعالیت می‌کنند و برای موفقیت در این عرصه، نیازمند بازاریابی رسانه‌ای هستیم. در کتاب «فقه خبر» نیز خبر به عنوان کالایی معرفی شده است که دارای چرخه تولید، نشر و مصرف است. این نگاه علمی و کاربردی، ضرورت تدوین استراتژی‌های نوین در مدیریت رسانه را نمایان می‌سازد.

وی افزود: روزی گفته می‌شد اگر سخنی حق باشد کفایت می‌کند و باطل به خودی خود نابود می‌شود اما امروز با پیشرفت ابزارهای فریب، جنگ ترکیبی و جنگ روایت‌ها مواجهیم که این دیدگاه ساده‌انگارانه را ناکارآمد کرده است. پیروزی حق نیازمند تدبیر، اراده، مجاهدت و گاه شهادت است و سکوت و انفعال جایگاهی ندارد.

آشکار شدن باطل به شکل حق‌نما

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم به نحوه ظهور باطل در قالب حق‌نما و فریبنده اشاره کرد و گفت: نمونه بارز این موضوع را در مواضع و رفتارهای جریان‌هایی می‌بینیم که در موضوع فلسطین و غزه اتخاذ شده‌اند. قاتلان و آدمکش‌ها با فریب افکار عمومی خود را در جایگاه صلح‌طلبان قرار می‌دهند و حتی جوایز بین‌المللی دریافت می‌کنند که این مسئله اهمیت شناخت دقیق و علمی حق و باطل در عرصه رسانه را دوچندان می‌کند.

سوقندی با اشاره به ماهیت میان‌رشته‌ای کتاب «فقه خبر» گفت: اگرچه خاستگاه اصلی کتاب فقه است، اما به دلیل پیچیدگی‌های خبر و رسانه به موضوعات و مسائل رشته‌های مختلف مرتبط نیز پرداخته شده است. این امر نشان می‌دهد که امروز نمی‌توان موضوع رسانه و خبر را صرفاً در چارچوب یک رشته علمی بررسی کرد بلکه نیازمند رویکردی جامع و چندرشته‌ای هستیم.

وی تصریح کرد: بازاریابی فقهی و رسانه‌ای یکی از ضرورت‌های مهم این مسیر است که باید با نگاه جهادی و علمی دنبال شود. بازاریابی رسانه‌ای، نوعی جهاد رسانه‌ای است که نیازمند همت و تلاش مستمر برای مقابله با تحریف‌ها، انحرافات و تهاجمات رسانه‌ای دشمن است.

حضور فعال در فضای رسانه‌ای

سوقندی در پایان سخنان خود با تأکید بر لزوم حضور فعال در فضای رسانه‌ای بیان داشت: برای مقابله مؤثر با انحرافات و تحریف‌ها، باید با قدرت، علم و روش‌های دقیق رسانه‌ای وارد میدان شویم. تنها با حضور فعال و جهادی در رسانه می‌توانیم پیام حق را به درستی منتقل کرده و فرهنگ جامعه را در مسیر صحیح هدایت کنیم.

وی ابراز امیدواری کرد که کتاب «فقه خبر» به عنوان یک راهنمای علمی و کاربردی بتواند فعالان رسانه‌ای و مطبوعاتی را در مسیر تولید، نشر و ترویج اخبار بر اساس فقه اسلامی هدایت کند و تأثیرگذاری عمیقی در فرهنگ عمومی کشور داشته باشد.

مهدی الهی