تحول در هنر دینی از اصلاح اکوسیستم حوزه آغاز می‌شود

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی، حجت‌الاسلام محمدحسین پیشاهنگ، پژوهشگر و تحلیلگر راهبردی رسانه، در نشست نقش حوزه در تأمین محتوی دینی برای سینما و رسانه ها که به همت خبرگزاری رسا و معاونت تبلیغ حوزه های علمیه در خبرگزاری رسا برگزار شد، با انتقاد از نگاه محدود برخی از مسئولان سابق حوزه به هنر گفت: متأسفانه در گذشته برخی مدیران حوزوی نسبت به اهمیت تولیدات هنری واقف نبودند و  همین ناآگاهی موجب کنار گذاشتن نیروهای خلاق و متعهد شده است.

برای اصلاح وضعیت هنر و هنر دینی، باید اکوسیستم حوزه تغییر کند

وی با اذعان به روند رو به رشد حوزه در اقبال هنر و رسانه، بر لزوم تغییر نگرش کلان حوزه نسبت به هنر تأکید کرد و افزود: نمی‌توان با تربیت چند طلبه هنرمند یا تأسیس چند مرکز فرهنگی مدعی تحول شد؛ باید اکوسیستم حوزه تغییر کند. همان‌طور که از دل این نظام حوزه، هزاران منبری تربیت شده‌اند، اگر ساختار، مسیر و زیست طلاب به سمت هنر هدایت شود، تربیت هنرمند دینی نیز به‌صورت طبیعی شکل می‌گیرد.

حجت‌الاسلام پیشاهنگ تأکید کرد: راه تحول در هنر دینی از مسیر تغییر نگرش و اصلاح اکوسیستم حوزه می‌گذرد، نه از طریق آیین‌نامه‌ها و همایش‌ها. حمایت از زیست هنرمندانه طلاب، شرط اصلی شکل‌گیری جریان اصیل هنر حوزوی است.

پژوهشگر و تحلیلگر راهبردی رسانه با انتقاد از برگزاری برخی نشست‌های صوری میان حوزویان و هنرمندان گفت: جلساتی که در فضای رسمی و غیرواقعی برگزار می‌شود، نه تنها ارتباطی ایجاد نمی‌کند، بلکه فاصله میان دو گروه را بیشتر می‌کند. باید طلبه‌های هنرمند با حمایت معنوی حوزه وارد خانه سینما و جمع‌های واقعی هنرمندان شوند و در کنار آنان حضور مؤثر داشته باشند.

وی تصریح کرد: طلبه هنرمند نباید از ترس قضاوت یا فشارها ناچار به ترک لباس شود. حوزه باید پشتوانه او باشد، نه مانعش. اگر طلبه‌ای با نیت تبلیغ دینی در محیط هنری حضور دارد، باید حمایت شود، نه حذف.

وی با بیان اینکه تعامل واقعی میان حوزه و هنر در فضای رسمی و بسته شکل نمی‌گیرد، اظهار داشت: جلسات هنری باید در محیط‌های طبیعی مانند خانه سینما برگزار شود تا گفت‌وگویی زنده و برابر میان طلاب و هنرمندان برقرار شود. هدف از این نشست‌ها نباید نمایش قدرت یا تحمیل نگاه حوزوی باشد، بلکه باید نشان دهیم برای شنیدن و فهم متقابل آمده‌ایم.

تربیت هنرمند دینی و طلبه هنرمند از مدرسه آغاز می‌شود

حجت‌الاسلام پیشاهنگ با تأکید بر لزوم اصلاح نظام آموزشی چه در حوزه، چه در مدارس و چه در آموزشگاههای هنری گفت: طلبه‌ای که قرار است وارد عرصه هنر شود، از مطالعه چند کتاب روش تبلیغ یا مفاهیم کلی دین و رسانه، به هنرمند تبدیل نمی‌شود. باید از همان آغاز تحصیل، دروس هنری در برنامه آموزشی حوزه گنجانده شود تا طلاب با روح هنر، زیبایی‌شناسی و زبان هنری آشنا شوند. در این صورت، از هر مدرسه علمیه می‌توان ده‌ها طلبه و هنرمند متعهد تربیت کرد. همچنین نسل جدید طلاب و روحانیون نیز با فضای هنر آشتی و آشنایی حقیقی خواهند داشت که این نیز می‌تواند تأثیر بسزایی در تحول نگاه حوزه و تقویت هنر دینی داشته باشد. 

پژوهشگر و تحلیلگر راهبردی رسانه، تصریح کرد: هنرمندان واقعی متعهد باید به طلاب مستعد، هنر بیاموزند و روحانیون هنرمند در مدارس و مراکز آموزش هنری، هنر متعهد دینی را ترویج کنند. شرط تحقق این امر، همراهی مدیران مدارس و اصلاح ذهنیت مدیران ارشد حوزه است. تا زمانی که مدیران حوزوی، هنر را امری حاشیه‌ای یا حتی تهدیدآمیز بدانند، فضای تربیت هنرمند دینی فراهم نمی‌شود و هنوز هم در برخی مدارس، فعالیت هنری طلبه امری غیررسمی و «قاچاقی» تلقی می‌شود.

حجت‌الاسلام پیشاهنگ با تأکید بر اینکه این نگرش باید از شورای عالی حوزه تا سطوح آموزشی اصلاح شود، گفت: باید بپذیریم که هنرمند نیز می‌تواند در فضای مدرسه علمیه رشد کند، همان‌طور که فقیه و مفسر تربیت می‌شود. در غیر این صورت، هنر دینی هیچ‌گاه به بخشی از مأموریت طبیعی حوزه تبدیل نخواهد شد.

وی با اشاره به مقاومت برخی مراکز حوزوی در برابر تحول آموزشی افزود: هنوز در برخی مدارس نسبت به تبلیغ نگاه درجه 2 وجود دارد و طلبه برای تبلیغ یا فراگیری روشهای تبلیغی نوین با مقاومت روبه‌روست، چه رسد به دروس هنری، اگر قرار است تحول واقعی در تبلیغ دینی رخ دهد، باید هنر را همانند فقه به رسمیت بشناسیم.

زبان هنر، زبان عرفان و فطرت است و زبان رسمی حوزه، زبان فقه؛ 

حجت‌الاسلام پیشاهنگ با اشاره به پیوند میان هنر و عرفان در سیره امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب گفت: امام خمینی(ره) فقیهی بود که با نگاه عرفانی، انسان انقلابی را تربیت کرد و رهبر انقلاب نیز در مواجهه با شعر و هنر، از زبان عرفان و فطرت سخن می‌گویند، حوزه باید این زبان را درک کند؛ تا وقتی زبان ما صرفاً فقهی و دستوری باشد، نمی‌توانیم با هنر ارتباط برقرار کنیم.

پژوهشگر و تحلیلگر راهبردی رسانه، در این باره افزود: زبان هنر و رسانه، زبان عرفان و فلسفه و فطرت است، در حالی که زبان رسمی حوزه امروز، زبان فقه است، اگر بخواهیم با مردم سخن بگوییم راهی جز زبان هنر و رسانه نداریم. بنابراین با صراحت نظرم را میگویم که اگر حوزه می خواهد وارد دیالوگ با هنرمندان و بلکه حتی گفت و گو با مردم شود، باید با حفظ ارزشهای فقاهت و اصول در بنیانهای علمی خویش، با رجوع دوباره به قرآن، تفسیر، فلسفه و عرفان اصیل اسلامی، پارادیم زبانی خود را تغییر دهد. 

وی خاطرنشان کرد: امروز هنرمندان متدینی در کشور فعال‌اند که بدون حمایت حوزه، آثار اثرگذار و انقلابی تولید می‌کنند؛ راز موفقیت آنان در درک زبان عرفان و فطرت انسانی است. اگر حوزه می‌خواهد نقش محوری در فرهنگ و رسانه داشته باشد، باید این زبان را به رسمیت بشناسد و از طلاب هنرمند حمایت کند، نه اینکه با قطع شهریه یا فشارهای اداری آنان را کنار بگذارد.

حجت‌الاسلام پیشاهنگ در پایان تأکید کرد: اصلاح نگاه حوزه به هنر، از تغییر در نظام آموزشی آغاز می‌شود. اگر طلاب از ابتدا با هنر زیست کنند و زبان عرفان و فطرت را بفهمند، خود به مبلغانی تبدیل می‌شوند که پیام دین را در قالبی هنرمندانه و اثرگذار به جامعه منتقل می‌کنند.