طرح «بر مدار معنویت»؛ امیدی برای رهایی از اعتیاد و بازسازی زندگی

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام محمد رحیمی، مبلغ تخصصی معاونت فرهنگی و تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، در گفت‌وگویی با خبرنگار ما، از طرح نوین و تأثیرگذار خود با عنوان «بر مدار معنویت» خبر داد. این طرح که با هدف کاهش آسیب‌های اجتماعی و درمان اعتیاد طراحی شده است، رویکردی نوین، جامع و معنوی را در مراکز نگهداری و درمان معتادان (کمپ‌ها) به کار گرفته و نتایج قابل توجهی را به همراه داشته است.

آغاز یک حرکت تخصصی و دغدغه‌مند

حجت‌الاسلام رحیمی در آغاز این گفتگو، به پیشینه شکل‌گیری این طرح اشاره کرد و گفت: ما از سال ۹۵، گروهی از مبلغان را با دغدغه کار بر روی آسیب‌های اجتماعی، به ویژه اعتیاد نوجوانان، تشکیل دادیم. تمرکز اصلی ما بر روی آسیب‌های اجتماعی و نوجوانان بود، به ویژه در زمینه فضای مجازی. با گذر زمان و بررسی عمیق‌تر، با مسئله اعتیاد نوجوانان درگیر شدیم و متوجه شدیم که سن شروع مصرف مواد مخدر در استان قم، بسیار پایین‌ آمده است.

وی افزود: قم به عنوان آخرین گلوگاه ورود مواد مخدر، قیمت مواد را پس از عبور از این شهر یک و نیم برابر افزایش می‌دهد. این موضوع، به همراه عوامل دیگری مانند کنجکاوی، دسترسی آسان و محیط دوستانه، نوجوانان را در معرض خطر اعتیاد قرار می‌دهد. این مسئله زنگ خطری جدی برای جامعه است.

تشکیل گروه تخصصی «تمیم»؛ هسته مرکزی طرح

حجت‌الاسلام رحیمی اظهار داشت: گروه اجرایی این طرح، با نام «تمیم»، متشکل از ۲۵ عضو است که ۱۷ نفر از آنها به صورت فعال در زمینه‌های مختلف از جمله مشاوره اسلامی، روانشناسی، جامعه‌شناسی، سواد رسانه‌ای و کار با کودک و نوجوان فعالیت می‌کنند. ما از سال ۹۵ به بعد، به صورت میدانی، پژوهشی و کارشناسانه بر روی آسیب اعتیاد کار کردیم. در سال ۱۳۹۹، با دعوت معاونت دادستان و سرپرست دادگاه انقلاب، طرح خود را در کمپ‌های ترک اعتیاد اجرا نمودیم.

نوآوری در درمان اعتیاد؛ رویکرد سه‌جانبه

وی در تشریح این طرح بیان داشت: این طرح را که به تعبیری یک تجربه زیست است، در مراکز کاهش آسیب و نگهداری و درمان معتادان اجرا کردیم. این طرح در سه محور اصلی (۱. محور فرهنگی: تقویت بنیه معنوی و فرهنگی معتادان از طریق برنامه‌های آموزشی و تربیتی. ۲. محور روانشناختی: درمان مشکلات روانی و شخصیتی معتادان با استفاده از روش‌های مشاوره‌ای و درمانی. ۳. محور صیانت: حمایت و مراقبت از معتادان پس از ترخیص از کمپ برای جلوگیری از عود مجدد) طراحی شده است.

حجت‌الاسلام رحیمی به چالش‌های موجود در کمپ‌ها اشاره کرد و گفت: کمپ‌ها پروتکل‌های خاصی برای نگهداری معتادان دارند، اما متأسفانه هیچ برنامه فکری، فرهنگی و معنوی در این پروتکل‌ها وجود ندارد. معتادان پس از سه ماه درمان، بدون هیچ برنامه فکری و فرهنگی، به جامعه بازمی‌گردند که این موضوع احتمال عود مجدد را افزایش می‌دهد.

سامانه «دیدبان»؛ گامی در جهت تحلیل داده‌ها و برنامه‌ریزی دقیق

این مبلغ توانمند اظهار داشت: از نوآوری‌های این طرح، طراحی سامانه «دیدبان» است که با همراهی دادسرای عمومی و انقلاب استان قم  طراحی گردید. این سامانه امکان تحلیل داده‌های مربوط به معتادان را فراهم می‌کند و برنامه‌های درمانی را بر اساس شخصیت، نیازها و عوامل خطر هر فرد تنظیم می‌نماید. 

حجت‌الاسلام رحیمی توضیح داد: ما با استفاده از این سامانه، توانستیم داده‌های مربوط به معتادان را تحلیل کرده و برنامه‌های درمانی را به صورت کاملاً شخصی‌سازی شده اجرا نماییم. این سامانه همچنین امکان پیگیری و مراقبت از معتادان پس از ترخیص را فراهم می‌کند.

گروه‌های درمانی ۱۰ نفره؛ ارتباط موثر و صمیمی

وی به تشکیل کارگروه‌های ۱۰ نفره درمانی با راهبران آموزش‌دیده اشاره کرد و گفت: تیم‌های خود را متناسب با ذائقه و نیازهای مخاطبان تنظیم کردیم تا ارتباط موثرتری با آنها برقرار نماییم. هر گروه توسط یک راهبر (مبلغ آموزش‌دیده) هدایت می‌شود که با زبان و ادبیات مناسب با اعضای گروه ارتباط برقرار می‌کند.

محتوای فرهنگی و درمانی؛ کلید موفقیت طرح

حجت‌الاسلام رحیمی تأکید کرد: محتوای فرهنگی و درمانی را بر اساس نیازهای هر گروه طراحی و اجرا کردیم. این محتوا شامل موارد زیر می شود:
•    مواد شناسی: آموزش در مورد انواع مواد مخدر و آثار مخرب آنها.
•    مدیریت ذهن: آموزش مهارت‌های کنترل افکار و وسوسه‌ها.
•    مهارت‌های زندگی: آموزش مهارت‌های ارتباطی، حل مسئله و مدیریت استرس.
•    معنویت و اخلاق: تقویت بنیه معنوی و اخلاقی از طریق آموزش‌های دینی و اخلاقی.

وی افزود: همچنین از داستان‌ها، مثال‌ها و پیام‌های غیر مستقیم برای انتقال مفاهیم استفاده کردیم تا تأثیر بیشتری بر مخاطبان داشته باشیم.

دستاوردهای طرح «بر مدار معنویت»؛ امید به زندگی مجدد

وی به دستاوردهای طرح اشاره کرد و گفت: توانسته ایم نرخ بهبود معتادان را از ۳ درصد به حدود 9 درصد افزایش دهیم. همچنین، با مداخله به موقع، از وقوع چندین مورد طلاق در خانواده‌های معتادان جلوگیری نمودیم. این طرح نشان داده است که با رویکرد معنوی و فرهنگی می‌توان امید بهبودی را در معتادان زنده کرد و آنها را به سمت زندگی سالم و پربار هدایت نمود.

حمایت‌ها و چالش‌ها؛ نیاز به همکاری بیشتر

حجت‌الاسلام رحیمی توضیح داد: طرح «بر مدار معنویت» گامی مهم در جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی و درمان اعتیاد برداشته است. با این وجود، چالش‌هایی مانند «عدم وجود جایگاه قانونی برای مبلغان در کمپ‌ها»، «کمبود دانش تخصصی در میان مدیران کمپ‌ها» و  «نیاز به حمایت مالی بیشتر برای گسترش طرح» روبرو هستیم.

وی تأکید کرد:برای پیشرفت در این طرح نیازمند حمایت بیشتر نهادهای مرتبط، از جمله بهزیستی، دانشگاه علوم پزشکی و شهرداری، هستیم تا بتوانیم این طرح را در سراسر کشور گسترش دهیم.

نتیجه‌گیری؛ امیدی برای آینده

این مبلغ توانمند بیان کرد: طرح «بر مدار معنویت» با رویکردی نوین، جامع و معنوی، امیدی تازه برای رهایی از اعتیاد به شمار می‌رود. این طرح نه تنها به درمان معتادان می‌پردازد، بلکه به تقویت بنیه فرهنگی، معنوی و اجتماعی آنها نیز توجه دارد. با حمایت بیشتر نهادهای مرتبط و گسترش این طرح در سراسر کشور، می‌توان امیدوار بود که گامی بزرگ در جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی و درمان اعتیاد برداشته شود.

پیشنهادهایی برای آینده

حجت‌الاسلام رحیمی در پایان، پیشنهادهایی برای آینده این طرح ارائه کرد: ۱. توسعه سامانه «دیدبان»: افزودن امکانات جدید به سامانه برای تحلیل دقیق‌تر داده‌ها و برنامه‌ریزی بهتر. ۲. آموزش بیشتر مبلغان و متخصصان: برگزاری دوره‌های آموزشی برای مبلغان و متخصصان در زمینه اعتیاد و درمان آن. ۳. همکاری بیشتر با نهادهای مرتبط: ایجاد تعامل بیشتر با نهادهایی مانند بهزیستی، دانشگاه علوم پزشکی و شهرداری برای حمایت از طرح. ۴. گسترش طرح در سراسر کشور: اجرای این طرح در کمپ‌های بیشتر و استان‌های مختلف کشور. ۵. تولید محتوای آموزشی: تولید فیلم، کتاب و محتوای آموزشی برای آگاه‌سازی جامعه در مورد اعتیاد و روش‌های پیشگیری از آن.

وی افزود: با اجرای این پیشنهادها، می‌توان امیدوار بود که طرح «بر مدار معنویت» به یک الگوی موفق در زمینه درمان اعتیاد تبدیل شود و به کاهش آسیب‌های اجتماعی و بهبود زندگی معتادان و خانواده‌های آنها منجر گردد.

حجت‌الاسلام رحیمی گفت: طرح «بر مدار معنویت» نشان داده است که با رویکرد معنوی و فرهنگی می‌توان به درمان اعتیاد امیدوار بود. این طرح نه تنها به درمان معتادان می‌پردازد، بلکه به بازسازی زندگی آنها و بازگرداندن امید به آینده نیز توجه دارد. با حمایت بیشتر از این طرح و گسترش آن در سراسر کشور، می‌توانیم گامی بزرگ در جهت ایجاد یک جامعه سالم و عاری از اعتیاد برداریم.