دستور تاریخی امام خمینی در ۱۹ آذر ۱۳۶۳

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، آغاز «انقلاب فرهنگی» در سال ۱۳۵۹ و تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی، نقطه‌ی شروع حرکتی بود که هدفش اصلاح دانشگاه‌ها، بازسازی محتوای آموزشی و پالایش فضای علمی کشور از وابستگی‌های فکری و سیاسی بود. اما هرچه فرایند پیش می‌رفت، روشن‌تر می‌شد که میدان کار بسیار گسترده‌تر از یک ستاد موقت است: این تحول نه‌تنها بازسازی آموزشی، بلکه «مهندسی فرهنگی» و «بازتعریف نظام معرفتی» کل جامعه را دربرمی‌گیرد.

 

در این مرحله، امام خمینی با درک صحیح از گستره و عمق مأموریت انقلاب فرهنگی، به این جمع‌بندی رسید که تداوم این مسیر با یک ستاد موقت و محدود ممکن نیست. از نگاه ایشان، تحول فرهنگی نه یک اقدام مقطعی، بلکه فرآیندی طولانی، پیچیده و نیازمند مدیریت پیوسته است؛ فرآیندی که تحقق آن بدون:

بر همین اساس، امام خمینی در ۱۹ آذر ۱۳۶۳ دستور تشکیل «شورای عالی انقلاب فرهنگی» را صادر کرد؛ نهادی با ساختاری دائمی، کلان، فراقوه‌ای و بالادستی که قرار بود خلأهای ستاد انقلاب فرهنگی را برطرف کند و مدیریت فرهنگی کشور را به سطح حکمرانی پایدار ارتقا دهد.

 

صدور این فرمان در واقع نقطه عطفی بود که انقلاب فرهنگی را از مرحله «تصمیم‌گیری‌های کوتاه‌مدت و واکنشی» به مرحله «نظام‌سازی فرهنگی» سوق داد؛ تحولی که تنها با اتکا به یک نهاد قدرتمند، ثابت و دارای اختیارات فرادولتی امکان‌پذیر بود.

 

 

 

امام صراحتاً می‌خواستن نهادی شکل بگیرد که مستقل از تغییر دولت‌ها باشد و بتواند «سیاست فرهنگی نظام» را در سطح راهبردی هدایت کند؛ نهادی که در جایگاه «اتاق فکر کلان فرهنگ» و «ستاد عالی علم و آموزش» عمل کند.

 

تأکید امام بر ضمانت اجرایی، نشان‌دهنده نگاه امنیتی و کلان ایشان به فرهنگ بود و از نظر ایشان، فرهنگ صرفاً یک عرصه نرم نبود؛ بلکه حوزه‌ای زیرساختی و تعیین‌کننده در سرنوشت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور است.

بنابراین، سیاست‌های آن باید الزام‌آور باشد تا کشور دچار تشتت یا بی‌ثباتی فرهنگی نشود.

 

امام خمینی فرهنگ را عرصه‌ای می‌دانست که اگر رها شود، خلأ آن را جریان‌های غرب‌زده، وابسته یا سکولار پر می‌کنند. بر این اساس، تحول فرهنگی باید دائمی، مراقبت‌شده و همراه با نظارت مستمر باشد؛ نه صرفاً یک دوره اصلاحی کوتاه.

 

 

 

در نهایت تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی در حقیقت آغاز شکل‌گیری یک «مغز متفکر دائمی» برای فرهنگ، علم و آموزش کشور بود؛ نهادی که وظیفه داشت مسیر آینده علمی کشور را طراحی کند، جهت‌گیری دانشگاه‌ها و علوم انسانی را سامان دهد، و از انحرافات فکری و فرهنگی پیشگیری کند. این شورا تجسم روشن باور ریشه‌دار امام خمینی بود که همواره تأکید می‌کرد: «فرهنگ زیربنای همه چیز است؛ اگر فرهنگ اصلاح نشود، هیچ بخشی از کشور اصلاح نخواهد شد.» بر همین اساس، امام با تبدیل انقلاب فرهنگی از یک اقدام موقت به یک ساختار دائمی حکمرانی، پروژه استقلال فرهنگی را از سطح شعار و توصیه به سطح نهادسازی پایدار و هدفمند ارتقا داد؛ اقدامی بنیادین که تا امروز به‌عنوان ستون اصلی مدیریت فرهنگی جمهوری اسلامی نقش‌آفرین است.