گزارشی از نشست علمی «کتاب عیون اخبار الرضا از نگاه فرهیختگان»
سلسله نشستهای علمی «کتاب عیون اخبار الرضا از نگاه فرهیختگان» با حضور استادان و پژوهشگران حوزه علوم دینی و علوم حدیث برگزار شد.
به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، نشست علمی «کتاب عیون اخبار الرضا از نگاه فرهیختگان» به همت دفتر قم سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی با حضور استادان و پژوهشگران حوزه علوم دینی و اسلامی در محل این سازمان برگزار شد.
مسأله امامت و کتاب عیون اخبار الرضا
در ابتدا حجتالاسلام سید مجتبی میردامادی، مدرس خارج فقه و دانشیار دانشگاه تهران، به بررسی جایگاه امامت در کتاب «عیون اخبار الرضا» پرداخت و گفت: موضوع بررسی دلایل عقلی و نقلی امامت در کتاب شریف عیون اخبار الرضا علیهالسلام اهمیت دارد زیرا این اثر شرح و تفسیری بر کتاب توحید شیخ صدوق است و سهم بحث امامت در آن برجستگی بیشتری دارد.
وی افزود: در کتاب عیون اخبار الرضا اصول دین از جمله توحید، نبوت، امامت و تا حدی عدالت بررسی شده است، اما سهم بحث امامت چشمگیر است و نشان میدهد شیخ صدوق توجه ویژهای به تبیین جایگاه امامت و پاسخ به شبهات کلامی داشته است.
حجتالاسلام در ادامه به دلایل عقلی امامت اشاره کرد و بیان داشت: قاعده لطف نخستین دلیل عقلی است؛ وجود امام لطف است و تصرف او لطفی دیگر و بر اساس روایتی از امام رضا علیهالسلام، امامت رکن ساماندهنده دین و جامعه اسلامی است و لطف الهی اقتضا میکند که امامی معصوم برای هدایت و صیانت از دین منصوب شود.
گستره محتوایی و نسخهشناسی عیون اخبار الرضا
سپس دکتر سلیمانی آشتیانی، استادیار پژوهشگاه قرآن و حدیث، درباره محتوای کتاب اظهار داشت: کتاب عیون اخبار الرضا اثری جامع با حدود شصتونه باب است که طیف گستردهای از مباحث مربوط به امام رضا علیهالسلام را دربرمیگیرد؛ از فضائل، معرفی شخصیت حضرت، مسئله ولایتعهدی، سفر به خراسان، مناظرات، مباحث اخلاقی، اعتقادی و فقهی، فضائل اهلبیت، کرامات و معجزات، تا شهادت ایشان.
وی افزود: نسخههای خطی این کتاب در ایران حدود ۳۰۰ نسخه شناختهشده دارد و در عراق، ترکیه، شبهقاره هند و اروپا احتمال وجود نسخههای بیشتری وجود دارد که نیازمند پژوهش است و نسخههای کهن مانند نسخه یحیی بن حسنویه از نفیسترینها هستند.
آشتیانی درباره تصحیح علمی متن توضیح داد: نسخه اصل به خط مؤلف در دسترس نیست؛ بنابراین با مقابله نسخههای موجود و بهرهگیری از روش تبارشناسی، متن به اصل نزدیکتر ارائه شده و شاخهها و خانوادههای نسخهای شناسایی شده است.
فلسفه نظری تاریخ در عیون اخبار الرضا
حجتالاسلام الویری، استاد تمام و مدیر گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم(ع)، در ادامه درباره فلسفه نظری تاریخ گفت: بررسی فلسفه نظری تاریخ بر اساس احادیث و روایات مندرج در کتاب عیون اخبار الرضا نشان میدهد که تمرکز بر موضوعات قابل تحلیل در علوم انسانی و اجتماعی، به ویژه مطالعات تاریخی، اهمیت دارد و مطالعه تخصصی متون دینی میتواند در رشتههای مختلف نتایج مفیدی به دست دهد.
وی افزود: برای تحلیل روایات، از نرمافزار MAXQDA استفاده شد و ۷۳ روایت مرتبط با دلالتهای تاریخی انتخاب و از آنها ۱۹۲ گزاره استخراج شد که در چهار محور اصلی شامل وجه ماورایی تاریخ، کنشگران تاریخ، قوانین تاریخی و پایان تاریخ مورد بررسی قرار گرفتند.
حجتالاسلام الویری درباره ابعاد ماورایی و قوانین تاریخی توضیح داد: وجه ماورایی تاریخ نشان میدهد تاریخ صرفاً مادی نیست و کنشگران آن شامل خداوند، پیامبران، اوصیاء، فرشتگان و حتی جن و ابلیس میشوند. قوانین تاریخی شامل مطلق و مشروط هستند و پایان تاریخ به مسیر مشخصی هدایت میشود که محور آن امام معصوم و اقضامات او است.
مقتلنگاری رضوی و منابع تاریخی
در پایان دکتر رضا عرب بافرانی، استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، درباره مقتلنگاری رضوی اظهار داشت: مقتلنگاری یکی از شاخههای مهم تاریخنگاری اسلامی است که ریشههای آن به واقعه عاشورا بازمیگردد و ابتدا به صورت نقلهای شفاهی و سپس در آثار مکتوب سامان یافته است. این آثار، گزارش تفصیلی شهادت امامان و شخصیتهای برجسته دینی را بر عهده دارند و سابقه آن درباره دیگر امامان نیز روشن است.
وی افزود: مهمترین و جامعترین منبع درباره حیات، سیره و شهادت امام رضا علیهالسلام کتاب عیون أخبار الرضا علیهالسلام است که با ساختاری موضوعی مجموعهای از روایات تاریخی، حدیثی، اخلاقی و سیرهای را گردآوری کرده است.
عرب بافرانی درباره اثر «مصیر الحزن کامل» توضیح داد: این اثر بهصورت اختصاصی به شهادت امام رضا علیهالسلام میپردازد و بخش عمدهای از روایات آن برگرفته از عیون اخبار الرضاست و تصحیح و انتشار آن افزون بر احیای بخشی از میراث مکتوب شیعه، زمینه مناسبی برای پژوهشهای بعدی فراهم میکند.
ارسال نظرات