درس هایی از زیبایی های رمضان

خبرگزاری رسا، سرویس اندیشه ـ رمضان به ما ثابت کرد می توان خوب بود و می توان خوب زندگی کرد. می توان همانند روزه در همه کارها اخلاص داشت و هر کاری را برای خدا انجام داد. این برنامه انسان ساز نه تنها مخصوص ماه رمضان، بلکه تمرینی برای تداوم آن در ماه های دیگر است و چه زیبا است که درسهای رمضان در سایر ماه ها نیز ادامه یابد.

این رمضان نیز به سرعت گذشت و خداوند متعال فرصتی دیگر در اختیار ما گذارد تا خوبی های خود را در آن تقویت کرده و خطاها و غفلت هایمان را در آن اصلاح کنیم . رمضان به ما ثابت کرد می توان خوب بود و می توان خوب زندگی کرد. می توان همانند روزه در همه کارها اخلاص داشت و هر کاری را برای خدا انجام داد. این برنامه انسان ساز نه تنها مخصوص ماه رمضان، بلکه تمرینی برای تداوم آن در ماه های دیگر است و چه زیبا است که درسهای رمضان در سایر ماه ها نیز ادامه یابد.
بنابر این مناسب است در ایامی که مومنان با قلبی صاف و پیراسته از هر آلودگی با این ماه وداع کرده اند درس های آن را مرتبا مرور کرده و مراقب تداوم آن در 11 ماه دیگر باشند.

 برخی از این درسها عبارتست از:

1. سحر خیزی
یکی از برکات ماه رمضان، سحر خیزی برای خوردن سحری، خواندن نماز شب و دعاهای سحر است. این تمرین یک ساعته می تواند سرآغازی برای سحر خیزی چند دقیقه ای برای چند رکعت نماز شب در غیر ماه رمضان باشد. قرآن کریم سحر خیزى و دل کندن از رختخواب را یکى از نشانه‏هاى مؤمنان معرفی کرده می فرماید: «تَتَجافى‏ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُون‏» [1] پهلوهایشان از بسترها در دل شب دور مى‏شود (و بپا مى‏خیزند و رو به درگاه خدا مى آورند) و پروردگار خود را با بیم و امید مى‏خوانند، و از آنچه به آنان روزى داده‏ایم انفاق مى‏کنند!
امام صادق علیه السلام می فرماید: « کَانَ فِیمَا نَاجَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مُوسَى بْنَ عِمْرَانَ علیه السلام أَنْ قَالَ لَهُ یَا ابْنَ عِمْرَانَ کَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ یُحِبُّنِی فَإِذَا جَنَّهُ اللَّیْلُ نَامَ عَنِّی أَ لَیْسَ کُلُّ مُحِبٍّ یُحِبُّ خَلْوَةَ حَبِیبِهِ هَا»[2] خداوند متعال در ضمن مناجات خود به موسى بن عمران فرمود: اى فرزند عمران دروغ مى‏گوید کسى که مى‏گوید مرا دوست دارد ولى هنگام شب مى‏خوابد و مرا فراموش مى‏کند مگر نه‏ آن است که هر دوستى دوست دارد با دوست خود خلوت کند.
بررسی سخنان اولیای دین علیهم السلام نشانگر آنست که مداومت بر نماز شب آثار دنیوی و اخروی فراوان دارد که جلب روزی،[3] رفع غم و اندوه،[4] ادا شدن بدهی،[5] و محو گناهانی که در روز از انسان سر می زند،[6] از جمله آنست.
امام صادق علیه السلام می فرماید: « إِنَّ الْبُیُوتَ الَّتِی یُصَلَّى فِیهَا بِاللَّیْلِ بِتِلَاوَةِ الْقُرْآنِ تُضِی‏ءُ لِأَهْلِ السَّمَاءِ کَمَا تُضِی‏ءُ نُجُومُ السَّمَاءِ لِأَهْلِ الْأَرْضِ» [7] خانه‏هائى که در آنها نماز شب خوانده شده و قرآن تلاوت مى‏شود، در نظر اهل آسمان مى‏درخشند همان گونه که ستارگان آسمانى براى اهل زمین مى‏درخشند.

2. حضور در مساجد
راز و رمز حضور در مسجد را می توان در لابلای کلمات گهربار معصومین علیهم السلام جستجو کرد. راز و رمزی که موجب شده است اهل مسجد نجیب ترین هر خانواده و گل سرسبد هر قبیله و فامیل معرفی شوند. [8] افتخار همنشینی با ملائکه را پیدا کنند[9] مانوس خدا بوده و خدا نیز با آنان مانوس باشد. [10] زوار خداوند متعال نام گیرند،[11] و به آسانی از پل صراط بگذرند،[12] و به پرچم داران در بهشت مشهور شوند. [13] به برکت ماه میهمانی خدا، رفت و آمد به مساجد از رونق ویژه ای برخوردار می شود و بسیاری از مومنان تلاش می کنند تا نماز مخصوصا نماز جماعت، تلاوت قرآن و راز و نیاز را در خانه خدا به جا آورند.
اما سئوال اینست که آیا اهمیت حضور در مساجد تنها مخصوص ماه رمضان است؟ مگر نه اینست که امام صادق علیه السلام انسانهای مسجدی را از برترین و برگزیدگان جامعه معرفی کرده و به فضل بن عبدالملک فرموده‌اند: «یَا فَضْلُ لَا یَأْتِی الْمَسْجِدَ مِنْ کُلِّ قَبِیلَةٍ إِلَّا وَافِدُهَا وَ مِنْ کُلِّ أَهْلِ بَیْتٍ إِلَّا نَجِیبُهَا»[14] ای فضل! از هر جمعی تنها آنان که از همه برترند و از اهل هر خانه‌ای تنها برگزیدگان آنها به مسجد می‌آیند.
و مگر نه اینست که از میان تمام مظاهر مادی و معنوی دنیا، مردگان آرزوی بازگشت به دنیا را دارند تا همانند مسجدی ها در مسجد نماز بخوانند و مانند روزه‌داران روز بگیرند. [15]
و مگر نه اینست که ائمه اطهار علیهم السلام با افراد گریزان از مسجد به شدت برخورد کرده، آنان را طرد می کردند و دیگران را نیز از معاشرت با آنان نهی می‌فرمودند. [16]
جابربن عبدالله انصاری می‌گوید رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده است: «در روز قیامت، سه چیز به خداوند شکایت می‌کند: یکی از آنها مسجد است که عرضه می‌دارد: «یَا رَبِّ عَطَّلُونِی وَ ضَیَّعُونِی؛[17] پروردگارا! مرا تعطیل و ضایع کردند.»
بنابر این شایسته است حضور در مساجد به برنامه ای روزانه تبدیل شده و هیچ کاری مانع حضور در مسجد و فیض نماز جماعت نگردد.

3. انس با قرآن
یکی از دستورات دین مبین اسلام انس و تلاوت قرآن همراه با تامل و دقت است: « وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلا» [18] قرآن را با دقّت و تأمّل بخوان‏.
با کمال تاسف نه تنها دستور قرآن بر تدبر[19] تفکر و تعقل[20] در آیات قرآن رو به فراموشی است بلکه تلاوت آن نیزآن گونه که باید نیست. این همان شکایت رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله است که قرآن کریم مورد تصریح قرار می دهد:« وَ قالَ الرَّسُولُ یا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً[21] و پیامبر عرضه داشت: «پروردگارا! قوم من قرآن را رها کردند»
این سخن و این شکایت پیامبر صلی الله علیه و آله امروز نیز، همچنان ادامه دارد، که از گروه عظیمى از مسلمانان به پیشگاه خدا شکایت مى‏برد که این قرآن را به دست فراموشى سپرده اند، قرآنى که رمز حیات است و وسیله نجات، قرآنى که عامل پیروزى و حرکت و ترقى است، قرآنى که مملو از برنامه‏هاى زندگى مى‏باشد، چنین قرآنی را رها ساخته اند و حتى براى قوانین مدنى و جزائیشان دست گدایى به سوى دیگران دراز کرده اند!
هم اکنون قرآن در میان بسیاری از مسلمانان به صورت یک کتاب تشریفاتى درآمده است، تنها الفاظش را با صداى جالب از دستگاههاى فرستنده پخش مى‏کنند، و در کاشى کاریهاى مساجد در هنر معمارى به کار می برند، براى افتتاح خانه نو، بر سر سفره عقد، و مهر نو عروسان و یا حفظ مسافر و شفاى بیماران، از آن استفاده مى‏کنند.
اقرار بعضى بزرگان درباره‏ى قرآن سزاوار دقت و تامل است:
الف: ملا صدرا (رحمه الله) در مقدّمه تفسیر سوره واقعه مى‏گوید: بسیار به مطالعه کتب حکما پرداختم تا آنجا که گمان کردم کسى هستم، ولى همین که کمى بصیرتم باز شد، خودم را از علوم واقعى خالى دیدم. در آخر عمر به فکر رفتم که به سراغ تدبّر در قرآن و روایات محمّد و آل محمّد علیهم السلام بروم. یقین کردم که کارم بى‏اساس بوده است، زیرا در طول عمرم به جاى نور در سایه ایستاده بودم. از غصه جانم آتش گرفت و قلبم شعله کشید، تا رحمت الهى دستم را گرفت و مرا با اسرار قرآن آشنا کرد و شروع به تفسیر و تدبّر در قرآن کردم، درِ خانه وحى را کوبیدم، درها باز شد و پرده‏ها کنار رفت و دیدم فرشتگان به من مى‏گویند:سَلامٌ عَلَیْکُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدِینَ[22]
ب: فیض کاشانى(رحمه الله) مى‏گوید: کتاب‏ها و رساله‏ها نوشتم، تحقیقاتى کردم، ولى در هیچ یک از علوم دوائى براى دردم و آبى براى عطشم نیافتم، بر خود ترسیدم و به سوى خدا فرار و انابه کردم تا خداوند مرا از طریق تعمّق در قرآن و حدیث هدایت کرد. [23]
ج: امام خمینى قدس سره در گفتارى از اینکه تمام عمر خود را در راه قرآن صرف نکرده، تأسّف مى‏خورد و به حوزه‏ها و دانشگاه‏ها سفارش مى‏کند که قرآن و ابعاد گوناگون آن را در همه‏ى رشته‏ها، مقصد اعلى قرار دهند تا مبادا در آخر عمر بر ایّام جوانى تأسّف بخورند. [24] 
ماه رمضان ماه نزول قرآن و انس با این کتاب آسمانی است و مومنین سعی می کنند حداقل یک جزء از این آیات نورانی را تلاوت کنند. این تمرین زمینه مناسبی برای تلاوت روزانه قرآن در ادامه سال است.
در روایات آمده است: هر روز پنجاه آیه از قرآن را بخوانید[25] و هدفتان رسیدن به آخر سوره نباشد، آرام بخوانید و دل خود را با تلاوت قرآن تکان دهید و هر گاه فتنه‏ها همچون شب تاریک به شما هجوم آوردند، به قرآن پناه ببرید. [26]

4. دوری از گناهان
‏ گناه هر چیزی است که موجب نافرمانی خدا و باعث شادمانی شیطان و بدکاران باشد. قلب هر انسانی مانند آیینه صاف و پاک و روشن است، امّا بر اثر یک گناه یک لکه سیاه روی آن می افتد و اگر همین طور ادامه پیدا کند سیاهی تمام قلب را فرا می گیرد. بسیار دیده شده است افرادی که گناهان بسیار انجام داده اند از تکرار آن ابائی ندارند، حرف حقّ را نمی پذیرند. قرآن کریم این افراد را به گوسفندان و حیواناتى تشبیه می نماید که از فریادهاى چوپان خیرخواه و دلسوز چیزى جز سر و صدایى که فقط تحریک آنى در آنها دارد نمى‏فهمند. سپس این افراد را چنین توصیف می فرماید: «صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لا یَعْقِلُون»[27]‏ اینان، (در واقع) کر و لال و نابینا هستند از این رو چیزى نمى‏فهمند!
ماه مبارک رمضان ماه تمرین دوری از گناهان است و مومنان با توبه و استغفار و تقویت اراده هر عملی که مخالف دستور خداوند باشد را از خود دور می کنند. در روایت است که وقتی رسول مکرم اسلام صلی الله علیه وآله خطبه شعبانیه را بیان فرمودند، حضرت علی علیه السلام به پا خواست و عرض کرد:« یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ فَقَالَ یَا أَبَا الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ»[28] ای رسول خدا! در این ماه کدام عمل بافضیلت‏تر است؟ رسول خدا صلی الله عیه و آله در جواب می فرمایند: اجتناب از گناهان.
در ماه مبارک رمضان مومنان از نزدیک شدن به هر آنچه خداوند متعال حرام کرده دوری می کنند و در مقابل خداوند متعال، نه تنها از بسیاری گناهان و خطاهای گذشته آنان چشم می پوشد، بلکه گناهان گذشته را به حسنه تبدیل می نماید چنانکه امام صادق علیه السلام می فرماید: «إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى فِی کُلِّ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ عُتَقَاءَ وَ طُلَقَاءَ مِنَ النَّارِ إِلَّا مَنْ أَفْطَرَ عَلَى مُسْکِرٍ فَإِذَا کَانَ آخِرُ لَیْلَةٍ مِنْهُ أَعْتَقَ فِیهَا مِثْلَ مَا أَعْتَقَ فِی جَمِیعِهِ»[29] براستى خداى تبارک و تعالى در هر شبى از ماه رمضان گروهى را از عذاب دوزخ آزاد کرده و (و آنان را می بخشد) غیر از کسى که با مواد مست‏کننده افطار کند و چون شب آخر رمضان فرا مى‏رسد به اندازه همه کسانى که در طول ماه آمرزیده است، مى‏آمرزد.
تمرین تقوا و ترک معصیت، زمانی قرین توجه خداوند خواهد بود که پس از این ماه نیز ادامه یابد چرا که بواسطه شروع مجدد گناه، همه اعمال و تمام گناهانی که بواسطه استغفار و ذکر و انابه در این ماه محو شده و تبدیل به حسنه شده است[30] ؛ حبط و نابود می گردد.
بنابر این مراقب باشیم معاصى جدید و سرگرمی هاى متنوع و انحرافات تازه‏ که روز به روز بر آنها افزوده مى‏شود، گریبانگیر ما نگردد و ما را به سوی خویش نکشاند چرا که گناه، گردابی است که انسان را به درون خویش می کشاند. متأسفانه امروزه، روابط و دوستی هاى پسر و دختر، استفاده از انواع مواد مخدر، استفاده ناصحیح از وسایلى همچون: ماهواره، اینترنت، موبایل به مسئله‏اى عادى تبدیل شده است؛ همان‏گونه که مشاهده مى‏شود، گرفتن عکس هاى غیراخلاقى با موبایل و ارسال آن توسط بلوتوث به وسایلى براى اشاعه فحشا تبدیل شده است. حجاب و عفاف که نقش مهمى در اجتماع دارد، با بى‏توجهى مواجه شده است. اختلاط زن و مرد در برخى مجالس، گناهى بزرگ محسوب نمى‏شود و... حضرت على علیه‏السلام در کلامى، گناهان جدید را عامل بلاهاى جدید معرفى کرده، مى‏فرماید: « کُلَّمَا اَحْدَثَ النَّاسُ مِنَ الذُّنُوبِ مَا لَمْ یَکُونُوا یَعْمَلُونَ، أَحْدَثَ اللّهُ لَهُمْ مِنَ الْبَلاَءِ مَا لَمْ یَکُونُوا یَعُدُّون»[31] هرچه مردم گناه تازه بکنند، خداوند بلاى تازه‏اى براى آنها به وجود مى‏آورد که سابقه نداشته است.

5. حضور در مجالس مذهبی
یکی از زیبایی های ماه مبارک رمضان، حضور در مجالس وعظ و موعظه است. قرآن کریم ، یکی از روش های مؤثر در تربیت روحی انسان ها را موعظه می داند و در بسیاری از آیات به آن سفارش می کند. خودِ قرآن نیز کتاب موعظه و اندرز است که از ناحیه پروردگار برای شفای بیماری های درونی انسان و کسب فضایل اخلاقی آمده است. [32]
از نظر قرآن کریم ، انسان در تمامی عمر، به موعظه و پند و اندرز نیازمند است و در این امر تفاوتی میان پیر و برنا نیست. لذا در قرآن کریم همانگونه که موعظه لقمان به فرزندش را ذکر می کند:« وَ إِذْ قالَ لُقْمانُ لاِبْنِهِ وَ هُوَ یَعِظُهُ یا بُنَیَّ لا تُشْرِکْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظیمٌ»[33] موعظه خداوند به حضرت نوح را نیز که عمر طولانی داشت بیان می کند: « إِنِّی أَعِظُکَ أَنْ تَکُونَ مِنَ الْجاهِلینَ» [34] من به تو اندرز مى‏دهم تا از جاهلان نباشى‏!!
حضور در مجالس مذهبی در ماه رمضان موجب آشنا شدن و نیز یادآوری مواعظ و سخنان معصومین علیهم السلام و تلنگری برای ادامه زندگی است. خداوند متعال نیز به پیامبرش دستور می دهد پیوسته مومنان را تذکر و اندرز بده، چرا که تذکر برای انسان سود ‏بخش است: « وَ ذَکِّرْ فَإِنَّ الذِّکْرى‏ تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِینَ»[35] .
بنابراین مناسب است حضور در مجالس موعظه، پس از این ماه نیز حداقل هفته ای یکبار ادامه یابد و مبلغین گرامی نیز با کوتاهترین بیان، بیشترین بهره برداری را کرده و مومنین را با معارف دین آشنا نمایند.

6. توجه به یتیمان
سنت بسیار مبارکی که در ایام ماه مبارک رمضان نهاده شده است، هفته اکرام ایتام است. این سنت که با استقبال گسترده مومنین مواجه شده گوشه ای از دستورات دین مبین اسلام درباره ایتام است. قرآن کریم با تعبیرات گیرا و گویا، مسئولیت مردم و دولت اسلامی را درباره این گروه را برشمرده است. این کتاب مقدس و آسمانی با برترین شیوه از ایتام تجلیل و بر رسیدگی به امور مادی و معنوی، فردی و اجتماعی آنان تأکید می‌کند. همچنین کوتاهی در سرپرستی آنها را توبیخ کرده، سبب کیفر دنیوی و اخروی می‌داند.
قرآن مجید در آیات مختلف، نیکی و رسیدگی به امور مادی و معنوی افراد یتیم را پس از احسان به والدین و نزدیکان قرار داده و این نیکی را یکی از زمینه‌های سازندگی اخلاق و مبارزه با بخل، غرور و مفاسد اخلاقی معرفی کرده است. [36] همچنین پذیرایی از آنان را یک ارزش و معیار برای انسان تکامل یافته و نیکوکار معرفی می کند. [37] اما سخن در این است که این سنت حسنه نباید به ماه رمضان ختم شود. باید به این مهم توجه داشت که ایتام بیش از نیاز مادی، به محبت و نوازش نیازمندند چرا که خلأ و کمبودهایی در زندگی انسانها وجود دارد که جز از طریق محبت و دوستی نمی‌توان آنها را جبران کرد و کودکان یتیم، بیش‌ترین نیاز را احساس می‌کنند؛ زیرا بر اثر از دست دادن پدر یا والدین از سرچشمه محبت دور افتاده و بدین سبب، بیش از هر چیز به نوازش محتاج‌اند و برای این احساس عاطفی و روحی، خواه ناخواه در انتظار پاسخ هستند. نکته مهم تر آنکه با عنایت خداوند متعال، برخی کودکان یتیم در مقابل از دست دادن پدر، استعداد فوق‌العاده‌ای دارند که توجه به آنان و هدایت این استعدادها، آینده جامعه را تضمین می‌کند؛ چنان‌که بسیاری از علما و دانشمندان نیز در بدو تولد یا در زمان کودکی از نعمت پدر محروم شده‌اند؛[38]
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید: «إِذَا بَکَى الْیَتِیمُ اهْتَزَّ الْعَرْشُ عَلَى بُکَائِه» [39] هنگامی که یتیم گریه می‌کند عرش خدا به‌خاطر گریه‌اش به لرزه در می‌آید.
بنابر این شایسته است بچه های یتیم در طول سال مخصوصا در شروع سال تحصیلی و نیز عید نوروز مورد توجه ویژه مادی و معنوی قرار گیرند. امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «مَا مِنْ عَبْدٍ یَمْسَحُ یَدَهُ عَلَى رَأْسِ یَتِیمٍ تَرَحُّماً لَهُ إِلَّا أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِکُلِّ شَعْرَةٍ نُوراً یَوْمَ الْقِیَامَةِ؛[40] هیچ بنده‌ای از روی محبت دست بر سر یتیم نمی‌کشد؛ مگر اینکه خداوند در مقابل هر مو، نوری در روز قیامت به او عنایت می‌کند.

7. اطعام(افطاری)
یکی از لحظات زیبای ماه رمضان لحظه افطار است. در این لحظه علاوه بر حضور جمع صمیمی خانواده در کنار سفره، اکثر خانواده ها از میهمانان خدا نیز پذیرایی می کنند. اقوام و دوستان و مومنین هر شب در کنار همدیگر افطار می کند و صاحب سفره با کمال شادی و سرور از میهمانان پذیرایی می کند. رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید: کسى که در این ماه مؤمن روزه دارى را افطارى دهد، او را نزد خداى عزّ و جلّ ثواب آزاد کردن بنده‏اى، و براى گناهان گذشته‏اش آمرزشى خواهد بود، پس گفتند: یا رسول اللَّه، همگى ما قادر بر افطارى دادن به روزه داران نیستیم، پس فرمود: خداى تبارک و تعالى چندان کریم است که به کسى از شما که نتواند جز با جرعه شیر آمیخته با آبى، یا شربت آب گوارائى، یا چند دانه خرما روزه دارى را افطارى دهد و بر انفاق چیزى بیش از این قادر نباشد، همین ثواب را عطا مى‏کند. [41]
اما سخن در اینست که سنت حسنه اطعام  که در این ماه به افطاری شناخته می شود ویژه این ماه نیست بلکه در دین مبین اسلام، اطعام مؤمنان، دوستان و اقوام در طول سال مورد عنایت خاصی واقع شده است. این مسئله نشان می‌دهد که هدف از اطعام، افزون بر رفع نیازمندی ها، جلب محبت، تحکیم پیوندهای دوستی و صمیمیت، و بهانه ای برای دور کردن کدورت ها است.
بر اساس سفارش امامان معصوم علیهم السلام، اطعام باعث نزول خیر و برکت به سوی خانه‌ای است که سفره میهمانی در آن گسترده می‌شود؛ چنان که رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «الْخَیْرُ أَسْرَعُ إِلَى الْبَیْتِ الَّذِی یُطْعَمُ فِیهِ الطَّعَامُ مِنَ الشَّفْرَةِ فِی سَنَامِ الْبَعِیرِ»[42] شتاب خیر و روزی به سوی خانه‌ای که در آن غذا داده می‌شد، بیش‌تر است از تیغ لاکی در کوهان شتر.
فردی به امام صادق علیه السلام عرض کرد: برادر (دینی) من به منزلم آمد. او را با غذا پذیرایی کردم و خانواده و خادم منزلم در خدمت او بودیم. منت کدام یک از من و برادرم بر دیگری بیشتر است؟ حضرت فرمود: منت او بیش‌تر است. به حضرت عرض کرد: فدایت شوم او به منزل من آمده و از غذای من میل کرده است و علاوه بر اینکه من به او خدمت کرده‌ام، خانواده و خادم من نیز در خدمت او بوده‌اند. (چگونه) منت او بر من بیش‌تر است؟ حضرت فرمود: زیرا او رزق و روزی را به سوی تو آورده و گناهان را از تو دور کرده است. [43]
اهمیت این مسئله تا بدانجاست که رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید:« أفضلکم من أطعم الطعام، وایم الله! لا أترک إطعام الطعام أبدا»[44] بهترین شما کسی است که اطعام کند. شما را به خدا قسم هیچ گاه اطعام را ترک نکنید.
متأسفانه در این زمان به سبب کار بیش از حد و برخی تجملات در میهمانی ها، رفت و آمدها کم‌تر شده و این امر از صفا و صمیمیت های موجود در چند دهه اخیر میان اقوام و دوستان کاسته است.
خلاصه آنکه به یاد داشته باشیم اگر درس های رمضان را که به چند نمونه از آن اشاره شد به خوبی بیاموزیم و در در طول سال مورد توجه قرار دهیم تمام سال، عنایات ویژه الهی همانند رمضان تداوم خواهد داشت.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. سجده/ 16
2. الأمالی، شیخ صدوق، انتشارات کتابخانه اسلامیه، چهارم،1362 ش، ص 356
3. ثواب الأعمال، شیخ صدوق، انتشارات شریف رضى، قم، دوم، 1364 ش، ص 41
4. دعوات، قطب الدین راوندى، انتشارات مدرسه امام مهدى (عج)، قم، اول، 1407 ق، ص 77
5. همان
6. الکافی، ثقة الاسلام کلینى، دار الکتب الإسلامیه، تهران، 1365 ش، ج 3، ص266
7. روضةالواعظین، محمد بن حسن فتال نیشابورى، انتشارات رضى، قم، ج2، ص 321
8. امالی، شیخ طوسى، انتشارات دارالثقافة، قم، 1414 ق، ص47
9. کنزالعمال، حسام الدین هندی، صفوه السقا(تحقیق)، الرساله، بیروت، 1405ق، ج 7، ص580 ش20350
10. عوالی‏اللآلی، ابن ابى جمهور احسائى، انتشارات سید الشهداء ، قم، 1405 ق، اول، ج 2، ص 32
11. کنز العمال، ج 7، ص 580 ش 20347
12. کنز العمال، ج 7، ص 580 ش 20349
13. مکارم‏الأخلاق، حسن بن فضل طبرسى، شریف رضى، قم، چهارم، 1412 ق، ص 461
14. وسائل الشیعه، حر عاملى، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، اول، 1409ق، ج 5، ص 193
15. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده است: «مَا مِنْ یَوْمٍ إِلَّا وَ مَلَکٌ یُنَادِی فِی الْمَقَابِرِ مَنْ تَغْبِطُونَ فَیَقُولُونَ أَهْلَ الْمَسَاجِدِ یُصَلُّونَ وَ لَا نَقْدِرُ وَ یَصُومُونَ وَ لَا نَقْدِرُ؛ روزی نیست مگر اینکه فرشته‌ای در میان قبرها ندا سر می‌دهد: [شما اهل گورستان که دستتان از دنیا کوتاه شده است!] به حال چه کسانی غبطه می‌خورید؟ آنان گویند: به حال مسجدیان غبطه می‌خوریم که نماز می‌خوانند و ما نمی‌توانیم، و روزه می‌گیرند و ما نمی‌توانیم.»( مستدرک الوسائل، میرزا حسین نورى، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، اول، ج 3 ،ص 363)
16. وسائل الشیعه، ج 5، ص196
17. وسائل الشیعه، ج 5، ص 202
18. مزمل/ 4
19. نساء/ 82
20. نور/ 61
21. فرقان/ 30
22. زمر/ 73
23. تفسیر نور، محسن قرائتى، مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن، تهران، 1383 ش‏، یازدهم‏، ج‏8، ص 247
24. صحیفه امام، ج‏20، ص93
25. عدةالداعی، ابن فهد حلى، دارالکتاب الاسلامى، اول، 1407 ق، ص 291
26. تفسیر نور، ج‏8، ص 246
27. بقره/ 171
28. إقبال‏الأعمال، سید على بن موسى بن طاوس، دار الکتب الإسلامیه، تهران، 1367 ش، ص 3
29. من‏لایحضره‏الفقیه، شیخ صدوق، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1413 ق ، ج 2، ص 98
30. فرقان/70
31. بحار الانوار، علامه مجلسى، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404ق، ج 75، ص 322
32. یونس/ 57
33. لقمان / 13
34. هود/46
35. ذاریات/ 55
36. نساء/36 و 37
37. بلد/15
38. یتیمان سرافراز، محمد مهدی فجری، انتشارات مهر امیرالمؤمنین علیه السلام (این کتاب با هدف ارایه الگو به مبلغان و مربیان نوشته شده است) ‌و همچنین کتاب قطره‌هایی که دریا شد از علیرضا فجری، که با سبک داستانی به معرفی مشاهیر یتیم برای مخاطبان جوان و نوجوان به رشته تحریر درآمده است.
39. مستدرک الوسائل، میرزا حسین نورى، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، اول، ج15، ص153
40. من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1413 ق، ج1، ص188
41. من‏لایحضره‏الفقیه، ج2، ص135
42. المحاسن، محمد بن خالد برقی، دارالکتب الاسلامیه، قم، دوم، ج 2، ص 390
43. قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام الْأَخُ لِی أُدْخِلُهُ فِی مَنْزِلِی فَأُطْعِمُهُ طَعَامِی وَ أُخْدِمُهُ أَهْلِی وَ خَادِمِی أَیُّنَا أَعْظَمُ مِنَّةً عَلَى صَاحِبِهِ قَالَ هُوَ عَلَیْکَ أَعْظَمُ مِنَّةً قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ أُدْخِلُهُ مَنْزِلِی وَ أُطْعِمُهُ طَعَامِی وَ أَخْدُمُهُ بِنَفْسِی وَ یَخْدُمُهُ أَهْلِی وَ خَادِمِی وَ یَکُونُ أَعْظَمَ مِنَّةً عَلَیَّ مِنِّی عَلَیْهِ قَالَ نَعَمْ لِأَنَّهُ یَسُوقُ عَلَیْکَ الرِّزْقَ وَ یَحْمِلُ عَنْکَ الذُّنُوبَ: (المحاسن، احمد بن خالد برقى، دار الکتب الإسلامیه، قم، 1371 ق، ج 2، ص390)
44. کنز العمال، ج13، ص 439


ی/701/ح