نگاهی گذرا به آثار شهید آیت الله قاضی طباطبایی
خبرگزاری رسا ـ تا کنون 27 عنوان کتاب از آثار به جای مانده شهید آیت الله قاضی طباطبایی(ره) منتشر شده است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در تبریز، اگر خواسته باشیم آثار بر جای مانده شهید آیت الله قاضی طباطبایی، نخستین شهید محراب انقلاب اسلامی، را طبقه‌بندی کنیم، چنین می‌توان تقسیم کرد:
1ـ تألیفات: ثمره پژوهش و مطالعه و تحقیق وی است. آثاری همچون «تحقیق‌درباره اول اربعین سیدالشهدا (ع)» و یا کتاب «خاندان آل امیر عبدالوهاب»
2ـ تصیحات: آثاری که به تصحیح و تعلیق و تلاش ایشان از بزرگان شیعه، چون‌ابن‌الثلج بغدادی، جمال مقداد، و شیخ طوسی، یا سید جزایری به چاپ رسیده است.
3ـ تعلیقات و مقدماتی که ایشان به برخی از آثار استادان خود چون آیت‌اللهکاشف الغطاء (ره) و یا دوستانش نگاشته است.
4ـ مقالات متعددی که درزمینه‌های گوناگون به زبان عربی در مجلات لبنان،چون«العرفان» و «المواهب» به چاپ رسیده است.
5ـ تقریرات دروس استادانی که در محضر درسشان تلمذ نموده است.
6ـ رسایل و مقالات متعددی که در موضوعات مختلف و با توجه به شرایط ونیازهای جامعه نگاشته است.
پس از این طبقه‌بندی، نوشتار وی را می‌توان به دو قسمت عمدة الف) چاپ شده‌ب) چاپ نشده، تقسیم کرد.
الف: آثار منتشر شده
1ـ تعلیقات بر کتاب «الفردوس الاعلی» تألیف مرحوم آیت‌الله العظمی کاشف‌الغطاء. موضوع کتاب پیرامون نهضت امام حسین (ع) و تفسیر برخی از آیه‌های قرآن‌می‌باشد. چاپ اول آن در نجف و چاپ دوم آن در سال 1332 در تبریز انتشار یافته‌است.
2ـ «جنة المأوی» این اثر نیز از آثار گرانبهای آیت‌الله کاشف الغطاء می‌باشد که‌آیت‌الله قاضی طباطبایی به امر استادش به جمع‌آوری آن پرداخت. امّا تکمیل و انتشارآن بعد از وفات استاد صورت گرفت. یکی از مواردی که موجب افتخار آیت‌الله قاضی‌طباطبایی بود، انتشار این اثر از طرف ایشان می‌باشد.
3ـ تعلیقات بر مجلدات «الانوار النعمانیه» اثر سید نعمت‌الله محدث جزایری که درچهار جلد در تبریز، به زبان عربی منتشر شده است.
4ـ مقدمه مفصل مشتمل بر تحقیقات و تصحیحات بر متن با تعلیقات بر تفسیر«جوامع الجامع» اثر شیخ طبرسی (ره) صاحب تفسیر کبیر مجمع البیان، که این تفسیردر سال 1342 به خط مرحوم طاهر خوشنویس تبریزی و با هزینة مرحوم حاج آقابالاکلاهی تبریزی چاپ شد. چون‌ایشان در هنگام نشر این کتاب، زندان قزل‌قلعه تهران زندانی بود و بعد در بیمارستان مهر تهران تحت نظر مأموران ساواک قرارگرفت و سپس به عراق تبعید شد، نتوانست بر تصحیح کامل آن نظارت داشته‌باشد.
5ـ تعلیقات بر دوفصل از کتاب «اسلام صراط مستقیم» مورگان که در تبریز چاپ‌شده است.
6ـ مقدمه و تعلیقات تحقیقی بر ترجمه کتاب «علم امام (ع)» اثر شیخ‌محمدحسین مظفر که در سال 1349 در تبریز چاپ شد.
7ـ مقدمه و تعلیقات و تصحیحات همراه با اضافات بر کتاب «انیس الموحدین»اثر حاج ملامهدی نراقی (1128 ـ 1209 ه. ق) که در سال 1352 ه. ش در تبریز به‌چاپ رسید.
8ـ کتاب «تاریخ الائمه(ع)» اثر شیخ ابن ابی الثلج بغدادی متوفی به سال 325 ه.ق که با تعلیقات و مقدمه ایشان و با مساعدت مالی مرحوم ناصرالدین قمی، در سال1327 ش در قم به چاپ رسیده است. این کتاب از نظر قدمت اولین اثر چاپ شده وی‌است.
9ـ «آثار تاریخی آیت‌الله طباطبایی حکیم (قدس سره)» که پس از رحلت آیت‌اللهحکیم و بنا به تقاضای برخی متدینین تبریزی نوشت و در سال 1348 ش منتشرشد.
10ـ «تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهدا (ع)» از جمله تألیفات تحقیقی وبرجسته وی همین اثر است که درسال 1352 ش در 681 صفحه به چاپ رسید. نظر به‌اهمیت زیاد این کتاب تا چندین نوبت به چاپ رسید. آیت‌الله قاضی طباطبایی دراین تحقیق به بیش از پانصد کتاب تاریخی و تحقیقی مراجعه و با دلایل محکم وقطعی استدلال می‌کند که اُسَرای واقعه کربلا در همان اربعین اول به زیات قبر امام‌حسین(ع) مشرف شده‌اند. در این اثر مطالب بسیار جالبی پیرامون نهضت امام‌حسین (ع) و ابعاد مختلف آن مطرح شده است.
11ـ «تحقیق در ارث زن از دارایی شوهر» که از بیانات وی تهیه و با مقدمه‌فرزندشان، حجت‌الاسلام سیدمحمدتقی قاضی طباطبایی، در 142 صفحه برای باردوم در سال 1356 به چاپ رسید. لازم به توضیح است که این کتاب در جواب یکی ازوکلای تبریزی به نام زاخری نوشته شده است که مطالبی خلاف حقوق اسلامی درمورد ارث زن مطرح کرده بود.
12ـ تصحیح و تعلیق بر کتاب «اللوامع الالهیّة فی المباحث الکلامیه» تألیف‌جمال‌الدین مقداد (ره) متکلم توانای شیعه متوفی به سال 826 ه. ق. این اثر به زبان‌عربی در سال 1356 و با هزینة «حاج حمید آقا کیمیایی» از تجار خَیّر تبریز به چاپ‌رسید.
13ـ مقدمه بر کتاب «صحائف الابرار» اثر آیت‌الله العظمی کاشف الغطاء(ره) این‌کتاب در سال 1387 ه . ق به خط مرحوم طاهر خوشنویس منتشر شده است.
14ـ مقدمه بر کتاب «تنقیح الاصول» اثر حاج میرزا محمدرضا آقا طباطبایی (ره)متوفی به سال 1337 ش که در سال 1371 ه. ق/ 1330 ش در چاپخانة حیدریه نجف‌چاپ شده است.
15ـ مقدمه بر کتاب «مرآت الصلواة» اثر مرحوم حاج میرزا حسن ناصرزاده، واعظ‌مشهور تبریز که به‌چاپ رسیده است.
16ـ مقدمه کتاب «علم امام(ع)» اثر آیت‌الله سیدمحمد حسین طباطبایی (علامه)که در تبریز نشر شده است.
17ـ مقدمه بر کتاب «العقاید الوثنیه فی الدیانته النصرانیه» اثر محمدطاهر التنیر.این اثر برای بار اول به سال 1330 ه. ش در بیروت چاپ شد. برای بار دوم در سال1391 ه. ق در 167 صفحه در تهران چاپ شده است.
18ـ مقدمه بر «کتاب معجزه و شرایط آن» که چاپ شده است.
19ـ مقدمه بر پیام آیت‌الله العظمی محمدهادی میلانی (ره) به کنگره نمایندگان‌انجمنهای اسلامی دانشجویان مسلمان مقیم اروپا در شهر لندن. ژانویه 1965/ شعبان1383/ دی ماه 1342. این مقدمه موقعی که ایشان در تهران تحت نظر بودند نوشته وچاپ شده است.
20ـ مقدمه بر کتاب «آداب النفس» اثر مرحوم علامه سیدمحمد عیناثی (ره) که درسال 1380 ه. ق/ 1339/ش در تهران چاپ شده است.
21ـ مقدمه بر ترجمه کتاب «نمونه‌های اخلاقی دراسلام» اثر آیت‌الله شیخ محمدحسین کاشف الغطاء. چاپ اول آن در سال 1337 ش در تبریز و چاپ سوم آن درمهرماه سال 1358 می‌باشد.
22ـ ترجمه «مسایل قندهاریه» از فارسی به عربی، به امر استادش آیت‌الله کاشف‌الغطاء که در کتاب «الفردوس الاعلی» چاپ شده است.
23ـ «رساله‌ای در ترجمه احوال آخوند ملا عبدالرزاق لاهیجی». گرچه این رساله‌خطی است لیکن به دلیل استفادة زیادی که از آن در مقدمه کتاب «گوهر مراد» (به‌کوشش زین‌العابدین قربانی) شده است در آثار چاپ شده نام برده شد.
24ـ مقدمه بر کتاب «افاضة الغدیر» اثر شیخ الشریعه الاصفهانی (ره) که چاپ شده است.
25ـ مقدمه بر کتاب «فوائد الاصول» که تقریرات مرحوم نائینی (ره) می‌باشد و درسال 1368 ه. ق منتشر شد.
26ـ نامه‌ای مانند مقدمه بر کتاب «الغدیر» علامه امینی (ره) که در سال 1372ه.ق چاپ شده.
27ـ سئوالاتی توسط آیت‌الله سیدمحمدتقی آل هاشم، به نام «روضات الجنان» ازآیت‌الله قاضی طباطبایی که در سال 1390 ه. ق انتشار یافته است.
گذشته از این آثار، تعداد قابل توجهی مقاله درموضوعات مختلف، به زبان عربی‌از وی در مجلات عربی العرفان، المواهب و رساله الاسلام به چاپ رسیده است که‌امکان تهیه فهرست آنها میسر نشد. ان شاء الله در مجموعه مقالات وی، که در حال‌جمع‌آوری است، منتشر خواهد شد.
ب: آثار منتشر نشده
1ـ «خاندان آل امیر عبدالوهاب»: یکی از تألیفات مهم آیت‌الله قاضی‌طباطبایی‌است که در تاریخ خاندان سادات عبدالوهابیه آذربایجان می‌باشد.
2ـ «سفرنامه بافت»: هنگامی که وی در بافت تبعید بود، سفرنامه‌ای از خاطرات‌خود در مورد نهضت علما و مسایلی را که از سوی مخالفان نهضت (ساواک ومحافظه‌کاران) مطرح می‌شد، به قلم آورد. نظر به اینکه این مطالب به‌وسیله شخصی‌که رهبری نهضت آذربایجان را عهده‌دار بوده و در سال 1347 (اوج اتفاقات وجریانات) نوشته شده است، از منابع اولیه و مهم به‌شمار می‌رود. مأموران ساواک‌احتمال می‌دادند که وی مشغول تدوین کتابی است که در آن مطالبی را علیه حکومت‌و رژیم بیان می‌کند.
3ـ «کتاب الفوائد و فیها الفوائد و النفائس»: این رساله نیز در ایام تبعید ایشان دربافت کرمان به رشته تحریر در آمده است، که شامل هفتاد فایده و به زبان عربی‌می‌باشد.
4ـ «رساله فی اثبات وجود الامام (ع) فی کل زمان»: موضوع کتاب از اسم آن‌مشخص است. این رساله در ایام اقامت اجباری در بافت نگارش یافته است.
5ـ «فصل الخطاب فی تحقیق اهل الکتاب»: به زبان عربی درخصوص اهل کتاب‌است.
6ـ «کتاب السعادة فی الاهتمام علی الزیاره»: به زبان عربی می‌باشد.
7ـ رساله «هل یجوز زیارة قبر الحسین(ع) مع تحمل المشقات اَوْلا' ؟»: آیا زیارت‌قبر امام حسین(ع) با وجود تحمل مشقات واجب است؟ که به زبان عربی است.
8ـ کتاب «حدیقه الصالحین فی احوال جمیع من الماضین والحاضرین»
9ـ رسالة «دفع شبهات وارده از خرم دره راجع به علم امام (ع) و امام زمان (عج وارواحنا فدا).» به فارسی
10ـ رساله «فی شرک اهل الکتاب و نجاستهم» به زبان عربی.
11ـ رساله در «المباهله» به زبان عربی
12ـ رسالة «الاجتهاد و التقلید» به عربی.
13ـ کتاب دینی ـ علمی «فی العقاید و الکلام مع التوضیح و البسط فی المقال» به‌عربی.
14ـ رساله «اوقات الصلواة فی القرآن الکریم» به عربی.
15ـ رساله «دلالت آیة تطهیر بر اهل بیت (ع)» به زبان فارسی.
16ـ کتاب «صدقات اهل بیت(ع)» به زبان فارسی.
17ـ کتاب «قضا در اسلام» به زبان فارسی.
18ـ «رساله در نماز جمعه» به زبان عربی.
19ـ «المباحث الاصولیه، تقریرات جمع من الاساتیده»، تقریر دروس استادانش به‌زبان عربی.
20ـ «حواشی بر کفایة» آخوند خراسانی (ره)، به زبان عربی.
21ـ «حواشی بر مکاسب» شیخ مرتضی انصاری (ره) به زبان عربی.
22ـ حواشی و تعلیقات بر کتاب «کنز العرفان» اثر جمال‌الدین مقداد (ره) به زبان‌عربی.
23ـ حواشی بر «نسب و شجره‌نامه خاندان طباطبایی تبریز، با شرح حال‌مختصر»، اثر مرحوم علامه سیدمحمد حسین طباطبایی (ره). ایشان ضمن تهیه‌نسخه‌ای برای خود، بر آن حاشیه و تعلیق نوشته است.
24ـ تقریرات درس اصول و فقه آیت‌الله سیدمحمد حجت کوه‌کمری(ره): به زبان‌عربی.
25ـ «رساله در مسئله ترتّب»
26ـ رساله در شرح و تحقیق درباره حدیث شریف‌ق «من صام یوماً فی سبیل اللهتعالی کان کَعَمل‌ق سقنتة صومقها»
27ـ «رساله در جواب بعضی اعتراضاتی که از خراسان آمده است»، به زبان فارسی
28ـ تحقیق و تعلیق بر کتاب «انوار الملکوت فی شرح الیاقوت»
29ـ حواشی و فتاوی بر کتاب «منهاج الصالحین» که کتاب فقهی مرحوم آیت‌اللهالعظمی حکیم (ره) می‌باشد.
30ـ مقالات فارسی در موضوعات مختلف
31ـ آخرین تألیفی که از آیت‌الله قاضی طباطبایی بر جای مانده است، چکیدة‌خطبه‌های نماز جمعة ایشان پس از پیروزی انقلاب می‌باشد. در واقع آیت‌الله قاضی،با وجود مشغله فراوان، پس از هر نماز جمعه خلاصه‌ای از موضوعاتی را که به آن‌پرداخته بود، می‌نوشت. موضوع ولایت فقیه از جمله مسایل بحث شده توسط ایشان‌می‌باشد که دارای نکات جالب توجه است.
32ـ تنظیم و تدوین مطالب منبرهای وی در چندین دفتر توسط خود ایشان وی‌اغلب از سخنرانیهای خود نوار تهیه می‌کرد ـ بوسیله ضبط صوت ریلی ـ در طول هفته‌یک مرتبه به سخنرانی قبلی کاملاً کوش می‌داد و با آگاهی از مطالب جلسه به‌سخنرانی می‌پرداخت.
33ـ نوشته‌های منظم به صورت «کشکول»، در چند دفتر./935/پ202/س
ارسال نظرات