قواعد فقهی کلید حل مسائل مستحدثه است

به گزارش خبرگزاری رسا، حضرت آیت الله ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید در پیامی به همایش ملی فقه و مسائل مستحدثه که از سوی حجت‌الاسلام حبیب الله رسولی قرائت شد گفت: فقه اسلامی در هر مکان و زمان پاسخگوی تمامی نیازها و خواسته های مردم است. 

متن این پیام بدین شرح است: «قبل از هر چیز تشکیل این همایش مفید و سودمند و با شکوه را به همه شما عزیزان مخصوصا دست اندرکاران تبریک می گویم و امیدوارم با این گام بتوانید فصل تازه ای در موضوع مورد بحث بگشایید.

در اینجا لازم می دانم نخست به این مساله اشاره کنم که مسائل مستحدثه از کجا سرچشمه می گیرد؟ می دانیم اسلام یک دین جهانی و جاودانی است؛ اما جهان شمول است زیرا قرآن رسالت پیامبر اسلام را برای تمام جهانیان بیان کرد در آیه 90 سوره انعام می خوانیم «إِنْ هُوَ إِلا ذِکْرَى لِلْعَالَمِینَ» و در آیات متعددی از قرآن هدف بعثت پیغمبر اکرم (ص) و نزول قرآن هدایت (ناس) به معنای عموم مردم جهان ذکر شده؛ در سوره ابراهیم آیه 1 آمده است: «کِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَیْکَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ» این کتابی است که به تو نازل کرده ایم تا همه مردم را از تاریکی‌ها (ظلمات، جهل و کفر و گناه) به سوی نور خارج کنیم. و در آیه 79 سوره نساء می فرماید:« وَأَرْسَلْنَاکَ لِلنَّاسِ رَسُولا » ما تو را به سوی تمام مردم مبعوث کردیم.

این از نظر جهان شمول بودن اسلام و اما از نظر جاودانه بودن بهترین دلیل آن آیات مربوط به خاتمیت است، از جمله آیه ای که صریحا این مطلب را بازگو می کند آیه 40 سوره احزاب است «مَّا کَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِّن رِّجَالِکُمْ وَلَکِن رَّسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِیِّینَ». با دقت در این دو موضوع، فلسفه لزوم به پرداخت به مسائل مستحدثه در فقه اسلامی روشن می شود زیرا از یک سو گسترش اسلام به مناطق مختلف جهان سؤالاتی را به وجود می آورد از جمله اینکه در مناطق قطبی یا نزدیک به قطب و بالای مدار 67 درجه که شب ها و روزهای بسیار طولانی دارد نماز و روزه چگونه باید انجام شود؟ و در مناطقی که فاصله آن از مکه از چهار طرف یا دو طرف یا سه طرف یکسان است چگونه باید قبله را رعایت کرد؟ و اگر مسافرت های فضایی را در نظر بگیریم تکلیف نماز و روزه در فضا چه می شود؟

 از سوی دیگر با گذشت زمان مسائلی مطرح شده است که در گذشته وجود نداشت. پیوند اعضای بدن انسانها به یکدیگر، مخصوصا خرید و فروش اعضا برای پیوند در سابق وجود نداشت، اما در عصر ما یکی از ضرورت‌هاست و باید حکم فقهی آن روشن شود.
استفاده از اعضای کسانی که مبتلا به مرگ مغزی شده اند و تشریح بدن مسلمانان در جایی که ضرورت داشته باشد همه از مسائل نوظهور است. در گستره تجارت جهانی بسیاری از معادلات اینترنتی و خرید و فروش های هرمی و انواع شرکت های نوظهور مطرح است. در مسائل مربوط به قصاص، جواز پیوند عضو قطع شده یا عدم جواز آن مطرح می‌باشد. اینها و صدها مسائل دیگر در عبادات، معاملات، اجارات، حدود و قصاص اسلامی، نیاز به پاسخ روشن دارد به همین دلیل مسائل مستحدثه در میان تمام فقهای اسلام امروز مطرح شده است.

نکته دیگری که در اینجا باید به آن توجه کرد پاسخ به این سوال است، اگر این مسائل در محدوده کشور اسلام در گذشته وجود نداشته و در عصر و زمان ما یا مناطق دوردستی که اسلام اکنون به آنجا پاگذاشته است مطرح نبوده، چگونه می توان احکام آن را از کتاب و سنت دریافت؟ پاسخ این سوال با توجه به یک اصل اساسی روشن می شود و آن اینکه در منابع اسلامی یعنی کتاب و سنت، قواعد رسومات و اصطلاحات کلی و اساسی وجود دارد که از آنها می توان پاسخ هر حکم مساله مستحدثه ای را پیدا کرد.
مثلا وقتی که قرآن می فرماید: یا ایها الذین آمنوا أوفوا بالعقود» ای کسانی که ایمان به خدا دارید نسبت به قراردادهای خود وفادار باشید. این حکم تمام قراردادهایی را که در گذشته و حال بوده یا خواهد بود را شامل می شود. تمام قراردادهایی که شرایط کلی معاملات را از قبیل عقل و اختیار و علم به موضوع و معین بودن تمام جهات قرار داد و موجب ضرر و زیان و فساد نبودن در آن جمع باشد مشمول این اصل کلی می باشد.

قاعدة لاضرر، لاحرج. الناس مسلطون علی اموالهم ، ان الله اذا حرم شیئا حرم ثمنه و الوقوف علی حسب مایوقفها اهلها و امثال این قواعد کلید حلی است برای تمام مسائل مستحدثه.
وجود این اصول کلی و قواعد فراگیر یکی از نشانه های جاودانگی و جهان شمول بودن اسلام می باشد که می تواند در هر عصر و زمان و در هر منطقه و مکان، جوابگوی تمام نیازهای فقهی مردم جهان بوده باشد.

امیدوارم همه برادران و خواهران عزیز بتوانند در این همایش بحث های جامع و فراگیری در همه این زمینه ها داشته باشند.
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»

گفتنی است نخستین همایش ملی فقه و مسائل مستحدثه صبح امروز با حضور آیت الله طبرسی، نماینده ولی فقیه در مازندران و جمع کثیری از شخصیت های حوزوی و دانشگاهی در مجتمع فرهنگی نیروی انتظامی ساری در ساری آغاز به کار کرد. /901/د101/ع