بیم و امید‌های فصل فرهنگ اسلامی برنامه پنجم توسعه
با بررسی و تصویب لایحه پنجم توسعه در مجلس هشتم می توان به جرأت این ادعا را داشت که این مجلس رکورد تصویب جنجالی ترین مصوباتی را که برای عموم مردم قابل اهمیت است را خواهد شکست، لایحه ای که دولت نسبت به آن تعصب خاصی دارد وبارها تصریح کرده که با اجرای آن جمهوری اسلامی ایران به قدرت برتر فرهنگی سیاسی و اقتصادی منطقه بدل خواهدشد.
پس از مصوباتی چون الزام دولت برای سهمیه بندی بنزین، طرح تحول اقتصادی، هدفمندی یارانه ها وتخصیص بودجه برای آن و همچنین بستن بودجه 89 علی رقم گلایه های به جامانده دولت، اینک مجلس مشغول تصویب لایحه بودجه پنجم توسعه است ؛لایحه ای که دولت به تصویب آن پیش از سال 89 دل بسته بود، چه شخص رئیس جمهور دراواخر سال، خود در ساختمان بهارستان حاضر شد وبا تقدیم لایحه بودجه و لایحه برنامه پنجم توسعه و تاکید بر اینکه نمایندگان خانه ملت در فرصت باقی مانده می تواند به هر دو لایحه رسیدگی کنند، از وکلای ملت خواست تا هر دو را در زمان باقی مانده رسیدگی و تصویب کنند.
ولی استمزاج از جلوس کردگان برکرسیهای سبز ساختمان بهارستان، نشان داد مجلسیان در فرصت باقی مانده از سال تنها می توانند توان خود را به برسی و تصویب بودجه سال معطوف کنند و باید لایحه برنامه پنجم را تا دستیابی به فرصتی مناسب رسیدگی به حال خود واگذارند، این شد که مشکل دولت باقی ماند، چرا که آخر سال 88 زمان پایان اجرای برنامه چهارم توسعه بود و دولت در سال جدید نیازمند برنامه جدید؛ این بود که دولت با مصوبه مجلس در ماه پایانی سال ملزم شد مادامی که برنامه پنجم توسعه به تصویب مجلس وتائید شورای نگهبان نرسد، به همان برنامه چهارم عمل کند.
شاید طمأنینه مجلس در رسیدگی به لایحه، ستودنی بود و شاید هم قابل انتقاد!، به هر حال دولت اعتراضی نداشت و مجلس هم با تامل خاص خود مجموعه 9فصل لایحه برنامه پنجم توسعه شامل 200 ماده و یک ضمیمه را اردیبهشت سال جاری به کمیسیون های تخصصی واگذار کرد، کمیسیون ها هم پس از رسیدگی در تیر ماه، لایحه اعمال نظر شده را به کمیسیون تلفیق مجلس که کار چینش و تلفیق لایحه با پیشنهادهای مجلس را دارد ارائه داد، ونهایتا" این کمیسیون هم در مهر ماه سال جاری موفق شد به لایحه رسیدگی کند؛ حالا همه چیز آماده بود تا لایحه برای رسیدگی و تصویب نمایندگان در صحن علنی مطرح شود.
انتظار ها پایان رسید و علی لاریجانی ساعت هشت و سی دقیقه صبح شنبه 8 آبان، زنگ آغاز جلسه علنی با موضوع تصویب کلیات لایحه برنامه پنجم توسعه توسط به صدا در آورد و نمایندگان مجلس پس از تصویب کلیات لایحه با 198 رای موافق در همان روز خود را به ماراتن پر مشقت تصویب جزئیات و بررسی پیشنهادهای نمایندگان مجلس وتائید و انتقاد نماینده دولت وارد کرد.
دولت داعیه دار فرهنگ ! فصل فرهنگی مصوب!
فصل اول از مجموع 9 فصل و 200 ماده لایحه را 17 ماده با عنوان فصل فرهنگ اسلامی تشکیل می داد، و شاید تفاوت فاحش بخش فرهنگی لایحه پنجم با لایحه چهارم ، حذف گفتگوی تمدنها از آن بود.
با این حال فصول فرهنگی لوایح پیشین توسعه هر چقدر در بوته اجرا کم شانس به نظر می رسیدند این بار دست کم در حوزه تصویب پنجمین آنها خوش اقبال بود، آن گونه که توانست ظرف دو روز بار خود را در مجلس ببندد و منتظر الحاقی های خود که از سوی کمیسیون فرهنگی مجلس مطرح می شود؛ بماند تا شاید جبران نکات مغفول بشود.
محمد مهدی مفتح رییس کمیسیون برنامه بودجه در آغاز ورود لایحه به صحن طی گزارشی با اشاره به نگاه فرهنگی برنامه پنجم توسعه اظهارداشت: این برنامه که در ابتدای آن بر تدوین الگوی جدیدی از توسعه، با عبارتی چون «الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت» تاکید دارد، به ظاهر با گام‌های توسعه‌ای قبل متفاوت است و مسیر دیگری را برخواهد گزید. از سوی دیگر قرار گرفتن فصل فرهنگ اسلامی ـ ایرانی در ابتدای لایحه شاید نشانگر عزم دولتمردان در اولویت دادن به فرهنگ در بحث توسعه است که این امر وظیفه متولیان و دست‌اندرکاران فرهنگ را سنگین تر می‌کند.
ولی نظر یکی از اعضای روحانی کمیسیون فرهنگی در این زمینه قدری متفاوت است، او می گوید: علی رغم رویکرد فرهنگی بهتر برنامه پنجم نسبت به برنامه چهارم عقیده داریم که تکالیف مصوب فرهنگی این برنامه ناقص است .
حجت الاسلام سید جلال یحیی زاده با بیان اینکه پیشنهادهای چندین صفحه ای کمیسیون فرهنگی ارائه شده، می افزاید: این حق برای فرهنگ محفوظ است تا این پیشنهادها را به صورت الحاقی بپذیرد.
عضو مجمع روحانیان مجلس که درزمان تصویب لایحه چهارم نیز در مجلس به عنوان عضو کمیسیون فرهنگی مجلس حضور داشته در باره بخش فرهنگ دینی قرآنی این فصل از لایحه وهمچنین وضعیت حوزه های علمیه می گوید: در لایحه پنجم یک ماده به فرهنگ قرآن اختصاص دارد و این نوید بخش است و دربعضی بخش ها موضوع طلاب دیده شده. گرچه ما فکر می کنیم وضع بهتر شده اما باز هم نسبت به ظرفیت‌های قوی فرهنگی حوزه هنوز به نقطه تامین کامل این مهم فاصله داریم.
وی در باره حذف بخش گفتگوی تمدنها نیز اینگونه توضیح داد: در لایحه پنجم سعی شده موضوعات این بخش در قالب موضوعات تبلیغ فرهنگ اسلامی گنجانده شود، ولی از آنجایی که ازعنوان گفتگوی تمدنها استفاده های سیاسی و ابزاری شده بود وهزینه های زیادی برای عنوان کم فایده آن وجود داشت، این عنوان حذف شد.
حجت الاسلام سید علی محمد بزرگواری، دیگر عضو مجمع روحانیان مجلس با ابراز امیدواری از تحول در بخش فرهنگ برنامه توسعه پنجم می گوید: فصل اول این برنامه که به فرهنگ ایرانی و اسلامی پرداخته و به تصویب نمایندگان رسید، پیشرفت‌های فرهنگی ایران در پنج‌سال آینده را در نظر گرفته است. با توجه به این فصل می‌توان گفت جمهوری اسلامی در این پنج سال، خیز فرهنگی خوبی خواهد داشت؛ مباحث فرهنگی مربوط به مسائل قرآنی و حوزه و آنچه صبغه اسلامی دارد، در همان روزهای اول بررسی لایحه برنامه پنجم به تصویب رسید که بسیار مؤثر خواهد بود.
وی با اشاره به تاثیر نظر کارشناسان روحانی مجلس می افزاید: اگر پیش از ارائه لایحه به صحن علنی و عملکرد کمیسیون، صاحب‌نظران و کارشناسان مجلس بیشتر اظهار نظر می‌کردند، می‌توانستیم بر روی برخی مواد و تبصره‌ها کارهای بیشتری صورت دهیم، منتها آنچه به صحن علنی آمده نیز نظر اکثر کارشناسان است.
با این حال او نیزهمانند دیگر نمایندگان روحانی و کارشناسان فرهنگی مجلس، امیدوارانه، اجرایی شدن برنامه پنجم توسعه را نیمی از راه سند چشم‌انداز بیست‌ساله نظام می داند و معتقد است برنامه پنجم با دقت نظری که داشته راه طولانی سند چشم انداز را بسیار کوتاه کرده است.
حجت‌الاسلام سید محمدحسن ابوترابی‌فرد،نایب‌‌رئیس اول مجلس شورای اسلامی هم نگاه نمایندگان مجلس به فصل اول لایحه برنامه پنجم را مثبت ارزیابی کرده و مصوبات نمایندگان مجلس شورای اسلامی قابل دفاع دانست و در باره برخی انتقاد‌هایی که پیش‌تر نسبت به جایگاه قرآن در این لایحه می‌شد، گفت : اگر بخواهیم در جمهوری اسلامی به جایگاه فرهنگی که زیبنده این نظام است، دست یابیم، باید گسترش مفاهیم و آموزه‌های قرآن کریم را در دستور کار قرار دهیم و بازگشت به قرآن کریم در عالی‌ترین سطح با همت دولت، مسئولان و نمایندگان مجلس قابل اجراء و عملیاتی است.
اما مصوبات مجلس در بخش فرهنگی از چه قرار است؟
براساس ماده 2 این لایحه دولت موظف است براساس نقشه مهندسی فرهنگی کشور و نظام نامه پیوست فرهنگی که تا پایان سال اول برنامه به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی می رسد، نسبت به تهیه پیوست فرهنگی برای طرح های مهم و جدید اقدام کند.
ماده 3 این لایحه نیز برای تامین ارزش ها، باورها و فرهنگ های مبتنی بر هویت ایرانی و اسلامی باید فعالیت هایی توسط بخش غیردولتی به عمل آید، به همین صورت مطابق ماده 4 شناساندن و معرفی فرهنگ و تمدن ایرانی و گسترش خط و زبان ادبیات فارسی برای ایرانیان خارج از کشور باید توسط وزارت کشور و با همکاری سایر قوا اقداماتی انجام شود.
براساس ماده 5 این لایحه برای توسعه فضاهای مذهبی و بهره گیری بهینه از امکانات مذهبی و تثبیت جایگاه مجلس باید اقداماتی توسط دولت انجام شود، همچنین براساس ماده 6 این لایحه دولت موظف شد تا برای زنده نگه داشتن اندیشه امام و مقام معظم رهبری الگوی توسعه ایرانی و اسلامی اقدامات پژوهشی و مطالعات بنیادی انجام دهد.
همچنین توسعه انجمن ها و قطب های علمی و حوزوی و کرسی های نظریه پردازی نقد، محتوای ماده 7 این لایحه است، همچنین مطابق ماده 10 این لایحه برای افزایش سرانه بهره مندی اقشار مختلف مردم از فضاهای فرهنگی و هنری و زیرساخت های لازم دولت باید اقداماتی را انجام دهد و مطابق ماده 11 دولت مکلف شد به منظور ساماندهی فضای رسانه ای کشور در مقابله با تهاجم فرهنگی بیگانه و جرایم و ناهنجاری های رسانه ای، لایحه جامع رسانه ها را تا پایان سال اول برنامه توسعه ارائه کند، براساس ماده 13 سازمان میراث فرهنگی و گردشگری موظف شد حداکثر سه ماه پس از قانون مذکور ضوابط ایجاد مراکز موسسات تخصصی غیردولتی در زمینه میراث فرهنگی و تاریخی را تهیه و ابلاغ نماید همچنین مطابق ماده 14 برای تعیین ارزش ها، باورها و فرهنگ اسلامی دولت موظف شد تا برای ساماندهی امور زائرین در شهرهای مقدس مشهد، قم و شیراز اقداماتی را انجام دهد.
ماده 15 سازمان تربیت بدنی موظف شد تا زمینه های تحت تملک از جمله فضای موجود در اماکن ورزشی با حفظ کاربری به صورت اجاره بلندمدت بیش از 10 سال از طریق مزایده با قیمت ترجیحی به بخش غیردولتی و تعاونی خصوصی واگذار کند، وبراساس ماده 17 امکانات و فضاهای ورزشی باید توسعه یابد و براساس ماده 18 درخصوص تحول بنیادی در نظام آموزشی باید اقداماتی توسط دولت صورت گیرد.
شاید نکته جالب به جا مانده برای رسانه ها و مخاطبان برنامه های فرهنگی برنامه توسعه در این روزها آن باشد که مواد هفده گانه فرهنگی در حالی به تصویب نمایندگان خانه ملت رسیده که اکثر نمایندگان مجلس، بر دغدغه های فرهنگی جامعه بارها تاکید کرده اند و صحبت از لزوم رسیدگی جدی به آن از سوی قوای سه گانه به ویژه دولت را دارند، قوه مجریه نیز از آن سو بر این نکته پافشاری دارد که کار این دولت معطوف به فرهنگ است پس باید چشم ها منتظر وقوع تحولات مبارک در عرصه فرهنگ اسلامی باشد؛ تحولاتی که حالا هم دولت و هم مجلس به تحقق آن جامعه را بشارت می دهند.955/503/ح