حجاب زائر از نگاه کارشناسان(2)
خبرگزاری رسا ـ نهادینه شدن حجاب در خانواده ها و تبیین صحیح حجاب و اسرار پوشش از همان بدو کودکی اتفاق می افتد و ناخودآگاه زیر ساخت های فرهنگی حجاب و پوشش را در جامعه فراهم می کند.
توجه به پوشش و حجاب زنان، مسأله‌ای است که همواره در طول تاریخ مورد توجه فرهنگ‌ها و تمدن‌های گوناگون بوده و از آنجا که احکام کلی و روح قوانین ادیان مطابق با فطرت الهی است، علاوه بر دین مبین اسلام، دو دین بزرگ مسیحیت و یهودیت و حتی دین زرتشت نیز به پوشش مناسب زن اهتمام فراوان داشته‌اند. همچنین، پوشانیدن بدن و موی سر در اروپای قرون وسطی، و حتی قبل از مسیحیت در اروپا و در ایران قبل از اسلام هم رواج داشته است.
اما، بدحجابی در اروپا تقریباً از آغاز دوره رنسانس به بعد در میان جوامع صنعتی با ورود زن به بازار کار شروع شد و سرمایه‌داران و صاحبان صنایع بزرگ و متفکرینی که نسخه ایدئولوژی‌های لیبرال را برای جوامع اروپایی می‌پیچیدند، توانستند قبح بی‌حجابی و بدحجابی را در آنجا و به تبع آن در اکثر جوامع دنیا بشکنند و فرهنگ برهنگی و پوشش نامناسب زن را نهادینه کنند.
در کشور ما نیز به دنبال پیروی از غرب با سفر رضاخان به ترکیه و ابلاغ رسمی فرمان کشف حجاب، همچون اغلب جوامع، فرهنگ بدحجابی و برهنگی به طور رسمی نهادینه شد. با وقوع انقلاب اسلامی، بعد از نیم قرن، دوباره حجاب در ایران به عنوان یک اصل، مورد توجه قرار گرفت؛ اما در دو دهه اخیر، ما در کشورمان شاهد ناهنجاری‌هایی در این‌باره هستیم که حتی در سفرهای زیارتی خارجی نیز دیده می شود. از این رو با توجه به جایگاه حجاب در اسلام و نیز حساسیت افکار عمومی جهان بر چگونگی رفتار و عملکرد مسلمانان ایرانی به عنوان نماد اسلام و دین داری، آنچه ضروری به نظر می‌رسد این است که چگونه می‌توان موجبات ترویج و تعمیق فرهنگ عفاف و حجاب را فراهم آورد و آن را در فرد و جامعه نهادینه کرد.
بدین منظور پس از بررسی و تبیین ضرورت حجاب در گزارش پیشین، اینک خبرنگار خبرگزاری رسا در گفت‌و‌گویی دیگر با کارشناسان به بررسی راهکارهای مقابله با بدحجابی با تأکید بر حجاب زائر پرداخته است؛
1.چه راهکارهای اجرایی و عملی جهت برون رفت از آسیب های بدحجابی پیشنهاد می کنید؟
خانواده ها با تبیین حجاب و اسرار پوشش کودک را دروناً ملتزم به رعایت پوشش کنند
حجت الاسلام واعظ موسوی، پژوهشگر حوزه علمیه و کارشناس مشاور خانواده گفت: خانواده ها از همان کودکی درون خانواده با تبیین حجاب و اسرار پوشش کودک را به صورت درونی ملتزم به رعایت پوشش کنند. بانوان محجبه هم سعی کنند برای جامعه و بستگان بهترین الگو باشند تا احیانا افراد بدحجاب جای خرده گیری و نقطه ضعف نیابند.
استانداردسازی پوشش کارکنان دولت، کنترل رسانهها و نهضت فرهنگی همگانی؛ راهکارهای رفع بدحجابی در کشور
حجت الاسلام علی رضایی تهرانی، عضو هیئت علمی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی و استاد حوزه و دانشگاه ابراز داشت: در داخل کشور در وهله نخست باید دولت در خانواده خود، بحث حجاب را به صورت استاندارد الزامی کند و رعایت حجاب اسلامی برای همه کارمندان زن الزامی باشد. در وهله دوم رسانه که بیشترین اثرگذاری را در بدحجابی دارد باید کنترل شود. این مهم در دوبخش باید انجام شود؛ ابتدا کنترل رسانه های غیربومی همچون ماهواره و اینترنت و فیلترینگ هدفمند (اروپا 300 سایت اینترنتی امریکا را به خاطر فسادشان فیلتر کرده است.)
در بخش دوم رویکرد رسانه بومی یعنی صداوسیما تغییر کند که با فساد گسترده در هنرمندان بدآموزی بسیار زیادی را در آن شاهد هستیم.
گام سوم، نهضت همگانی برای کار فرهنگی حساب شده با ابعاد مختلف در زمینه پوشش زن و حجاب است که متاسفانه در این 32 سال هیچ گاه انجام نشده است. این عدم پیگیری علل فراوانی دارد که عمده ترین آن ها این است که مدیران میانی کشور، تحصیلکرده های غرب هستند و اصولا اعتقادی به حجاب ندارند تا برای آن فرهنگسازی کنند و وضع موجود برایشان مطلوب هم هست. گذشته از این برخی تأثیرگذاران در رده های بالای کشوری نگاهشان به حجاب صحیح نیست.
باید زیر ساخت‌های فرهنگی موضوع حجاب و پوشش در جامعه فراهم شود
حجت الاسلام علی جلائیان، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی و استاد حوزه و دانشگاه: راهکار بحث پوشش، یک نیاز فرهنگی محسوب می شود، باید زیر ساخت های فرهنگی موضوع حجاب و پوشش در جامعه آن فراهم شود از همین رو نیازمند یک کار فرهنگی جدی در این زمینه هستیم تا زائر ما هر جا که می رود به پوشش به عنوان یک ارزش نگاه کند.
همچنین با وقت کوتاهی که زائر در اختیار کاروان است نیاز است قبل از تشرف، روحانی کاروان، مستدل به موضوع حجاب بپردازد تا جایگاه حجاب و ضرورت آن برای زائران روشن شود.
نهادینه شدن حجاب در خانواده ها راهکار مبارزه با بدحجابی در جامعه
حجت الاسلام حسن اخلاقی، معاون پژوهشی جامعه المصطفی العالمیه واحد مشهد گفت: اگر حجاب را درون خانواده هایمان نهادینه کنیم در بخش زائر و سایر حوزه های اجتماعی با بد حجابی روبه‌رو نخواهیم شد، سازمان حج و زیارت به عنوان متولی زائر وظیفه سنگینی را در زمینه موضوع حجاب بر عهده دارد.
امروزه بحث زیارت خانه خدا یک بحث گردشگری نیست، سفر حج قبل از اینکه یک سفر تفریحی گردشگری باشد یک سفر زیارتی و معنوی است.
باید نظارت دقیقی در حوزه اجرای قوانین و برنامه های مربوط به حوزه زیارت، صورت گیرد، سازمان حج و زیارت باید برنامه هایی را در زمینه موضوع حجاب داشته باشد، البته اکنون برنامه هایی مکتوب را دارد ولی برخی از این ها به مرحله اجرا نمی رسد لذا باید نظارت بیشتری بر اجرای برنامه ها صورت گیرد.
از سوی دیگر بخشی از فعالیتی که زائر در 12 روزی که در اختیار کاروان است به حوزه فرهنگی معطوف می شود، در این زمان زائر ارتباط نزدیکی با روحانی دارد از همین رو باید با استفاده از راهکارهای مختلف این ارتباط را بیشتر و سطح فرهنگی زائر را ارتقا داد. استفاده از ظرفیت شناخت تاریخ اسلام و سیره ائمه به ویژه حضرت زهرا(س) در این سفر فرصت گران‌بهایی را به روحانی می دهد تا از این طریق بتواند موضوع عفاف و حجاب را در بین زائران نهادینه کند.
اگر مخاطب خود به منطق موضوع دسترسی پیدا کرده وتولید کننده باشد دیگر نیاز به القاء و راهکارهای اجباری نیست
حجت الاسلام مسعود حاجی ابراهیمی، مسؤول آموزش نمایندگی بعثه مقام معظم رهبری در خراسان گفت: ما وظیفه داریم به سمت کمال با تمامی ابزارهای موجود در عالم حرکت کنیم. درست است که مدینه فاضله در زمان حضرت حجة بن الحسن عجل الله تعالی فرجه الشریف اتفاق میافتد ولی این از وظیفه ما کم نمیکند. بحث حجاب باید در سطوح و لایههای مختلف بررسی و اجرا شود. سطح گسترده و ملی که به یقین کاری زیربنایی است و باعث تحولی اساسی در داخل کشور خواهد بود. در داخل می بایست مدیریت فرهنگی و حرکت به سمت پدافند غیرعامل در لایه مردمی توسط رسانه انجام گیرد. همانگونه که رسانه به راحتی فرهنگ تسامح را رواج می دهد می تواند با ابزارهای خود فرهنگ معرفتی را رواج دهد. وزارت آموزش و پرورش باید برای این موضوع برنامه خاصی که اجبار در آن نباشد طراحی کند.
ابزارهای آموزش در این دوران تغییر کرده است. سخنرانی یک طرفه و آموزش معلم محور باید به کارگاههای آموزشی فعال تبدیل شوند تا مخاطب خود به منطق موضوع دسترسی پیدا کند و خود تولید کننده باشد آن وقت است که دیگر نیاز به القا و راهکارهای اجباری نیست.
در قسمت حج نیز سازمان حج و زیارت و بعثه مقام معظم رهبری باید در کلان خود تصمیمگیری کنند که با یک برنامه واحد و یک حرف واحد حرکت کنند. بعثه مقام معظم رهبری و سازمان حج نیز باید برنامه خاص و ویژه تدارک ببینند.
مهم‌ترین عامل بدحجابی عدم اگاهی از فلسفه و اهمیت حجاب است
فاطمه غیور، عضو شورای اسلامی شهر مشهد ابراز داشت: فرهنگ کشور ما برگرفته از اسلام است بنابراین برخی از افرادی که حجاب را رعایت نمی کنند، انسان های خوبی هستند ولی شاید به دلیل عدم شناخت به این امر پایبند نیستند از این رو با برنامه ریزی و انجام کارهای فرهنگی می توان این افراد را با فلسفه حجاب و ضرورت آن اشنا و در آن ها نهادینه کرد.
سازمان حج و زیارت باید قبل از اعزام زائران کلاس های شناختی و معرفتی برای زائران برگزار کند و در این جلسات به فلسفه حجاب و بایدها و نبایدهای آن بپردازد.
2. نظر شما در خصوص برخورد قانونی با زائران بدحجاب چیست؟
بدحجابی زائر موجب وهن نظام و تشیع بوده و برخورد قانونی با آن لازم است
حجت الاسلام واعظ موسوی، پژوهشگر حوزه علمیه و کارشناس مشاور خانواده: با مقوله فرهنگی تا حد امکان نباید برخورد فیزیکی و خشن داشت. دو نوع بدحجاب وجود دارد؛ کسی که ناآگاهی دارد و کسی که از روی شرارت و تمسخر به موازین و باورهای دینی بی اعتنایی می کند.
با شرارت ها و تعمدها باید قانونی برخورد کرد ولی اینکه بعضا دیده می شود بانوان معتقد هم به بدحجابی عادت کرده اند و قصد عناد ندارند و در صحنه های مختلف دینی و انقلابی نیز حضوردارند تا حد امکان باید با تذکر زبانی و امر به معروف و نهی از منکر برخورد کرد.
در مورد حج و عمره نیز اگر واقعا زائران بدحجاب تذکر را قبول نکردند موجب دهن کجی به نظام و تشیع است و باید پس از اعلام عمومی (پیش از ثبت نام ) برخورد تندتری همچون عودت به ایران صورت گیرد.
زائران بدحجاب جریمه و عودت داده شوند
حجت الاسلام علی رضایی تهرانی، عضو هیئت علمی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی و استاد حوزه و دانشگاه گفت: در کنار توصیه ها و سفارش ها و فرهنگ سازی ها در این مورد باید کار قانونی هم انجام شود. سایر کشورها حسابشان با عربستان متفاوت است زیرا در عربستان حتی یک زن بی حجاب هم وجود ندارد (و خطیب جمعه آن دعا می کند خدایا جوانان ما را از شر زنان ایرانی حفظ کن) البته این هرگز بدان معنا نیست که حجاب بانوان مسلمان ایرانی در سایر کشورهای غیر از عربستان مهم نیست.
بنابراین همانگونه که در حرم امام رضا(ع) بدون چادر اجازه ورود نمی دهند در حج هم باید همینطور باشد و در هر مقطعی از سفر اگر موردی بدحجاب دیدند سریعا فرد جریمه و در صورت تکرار عودت داده شود چرا که مسأله حیثیت مذهب شیعه مطرح است.
برخورد قانونی درباره حجاب باید با یک کار فرهنگی همراه شود
حجت الاسلام علی جلائیان، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی و استاد حوزه و دانشگاه در این باره گفت: برخورد قانونی جهت مقابله با حفظ حجاب، جهت ظاهر این موضوع ضروری است اما لازم است این برخورد با کار فرهنگی صورت گیرد تا از آسیب های آن جلوگیری شود.
برخورد قانونی با بدحجابی با توجه به اجتماعی بودن آن، موثر است
حجت الاسلام حسن اخلاقی، معاون پژوهشی جامعة المصطفی العالمیه واحد مشهد: برخورد قانونی در حوزه تربیتی و حجاب جایگاهی ندارد اما در بحث اجتماعی مسلما دخالت دارد و موثر است. همانگونه که برای حضور در حج استطاعت مالی از شرایط لازم است، افرادی که در حج حاضر می شوند باید در حوزه اخلاق و ارزش های دینی نیز استطاعت داشته باشند یعنی در این زمینه نیز شرایط لازم را دارا باشند.
نترسیم از اینکه فردی را به خاطر بدحجابی به ایران بازگردانیم
حجت الاسلام مسعود حاجی ابراهیمی، مسؤول آموزش نمایندگی بعثه مقام معظم رهبری در خراسان ابراز داشت: در پاسخ این سوال چند نکته باید گفته شود. تعریف قوانین محدود کننده در هیچ جای جهان مردود نیست و همه جا مورد استفاده قرار میگیرد. آیا مفسده یک بد حجاب و بازتاب آن در عربستان و زائرین دیگر کشورها (که به نوعی میتوانند مبلغ برای کشور خود باشند) بدتر است یا کسی که مواد مخدر برای مصرف خود حمل میکند؟ نمیخواهیم بگوییم مواد مخدر اشکالی ندارد منظور این است که بدحجابی انعکاس بیشتری از آن دارد. کسبه بازار که عموما از عربستان نیستند به دنبال سوژه میگردند. تفکر انحرافی سلفیگری، زن شیعه را تنها خواهان تجارت و سیاحت میداند.
همه این رفتارهای ما را دلیل بر بیاعتقادی و بی پایه بودن مکتب ما میدانند. آیا اثر این برخورد کمتر از مواد مخدر است؟ در نام نویسی باید ضوابط این سفر مکتوب گردد اگر کسی میخواهد به عمره یا حج برود باید قانون را بپذیرد. هیچ کس از عوارض خروج از کشور شکایت نمیکند چون قانون است، کمی اقتدار و نظم دینی لازم است.
از موارد دیگر این است که باید در تمامی جلسات تذکر داده شود. کارگاههای ویژه زیارت و حجاب گذاشته شود چه اشکالی دارد به جای دو جلسه در ایران سه جلسه توجیهی داشته باشیم و نگاه وهابیت را به شیعیان و زنان شیعه بازگو کنیم؟ به یقین موثر است. در مواردی که باز هم مسالهای پیش آمد با استفاده از قوانین قابل حل و فصل است. نترسیم از اینکه فردی را به خاطر بدحجابی که همه اسلام و تشیع و ملیت ما را زیر سوال میبرد به ایران بازگردانیم . باور کنید اگر با اعتقاد و اخلاص قدم برداریم خداوند همه را به بهترین وجه حل و فصل میکند.
تا زمانی که فرد به مرحله ای از معرفت نرسد، برخورد قانونی در موضوع حجاب تاثیری نخواهد داشت
فاطمه غیور، عضو شورای اسلامی شهر مشهد گفت: بنده با برخورد قانونی در موضوع حجاب مخالف هستم. تا زمانی که فرد به مرحله ای از معرفت نرسد که خود به اهمیت و جایگاه حجاب پی ببرد این برخورد تاثیری نخواهد داشت زیرا ممکن است زائر وقتی ضابط را می بیند حجاب خود را رعایت کرده و در سایر مواقع به آن چه که خود می پسندد عمل کند.
3.نظرتان در خصوص ممانعت از حضور بانوان مجرد ایرانی در حج و عمره چیست؟ آیا این موضوع صرفا به عدم رعایت حجاب و مسائل اخلاقی باز میگردد؟
ممانعت از حضور بانوان مجرد قانون کلی عربستان است اما دلیل اعمال مجدد آن، افزون بر بدحجابی، از بین رفتن برخی تعاملات دولت های گذشته با سعودی است
حجت الاسلام علی جلائیان، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی و استاد حوزه و دانشگاه گفت: متاسفانه به دلیل پوشش نامناسب برخی از بانوان ایرانی در حج، توفیق تشرف از بسیاری از دانشجویان گرفته شده است. این امر گرچه قانون کلی عربستان است اما در مورد ایران زمانی (آن هم به خاطر نوع تعاملات انجام شده) با حضور بانوان مجرد موافقت کرده بودند ولی به دلیل رعایت نکردن حجاب از سوی برخی از دانشجویان و بانوان مجرد از حضور آن ها در سفر حج ممانعت شد.
متاسفانه برنامه جامعی در اعزام بانوان مجرد به حج نداشته ایم
حجت الاسلام حسن اخلاقی، معاون پژوهشی جامعة المصطفی العالمیه واحد مشهد ابراز داشت: عدم حضور بانوان ایرانی در حج به علت نداشتن یک برنامه جامع است. اگر برنامه ای بود، آسیب های این سفر را به حداقل می رساند و قضیه ممانعت از حضور بانوان در حج پیش نمی آمد.
به هر حال این پرونده بسته شده و باید در آینده و در برنامه ریزی هایمان برنامه کارشناسی دقیقی داشته باشیم تا آسیب های این سفر را به حداقل برسانیم. این موضوع تجربه خوبی برای آینده بود.
وهابیت به بهانه مقابله با موضوع بدحجابی از حضور بانوان ایرانی ممانعت کرده است، باید از این پس از این فضا در حج استفاده بیشتری صورت گیرد.
ممانعت از حضور بانوان ایرانی مجرد در حج، اهرم فشاری برای حفظ ظاهر سعودی است
حجت الاسلام مسعود حاجی ابراهیمی، مسؤول آموزش نمایندگی بعثه مقام معظم رهبری در خراسان گفت: عدم موافقت فعلی عربستان با سفر زنان مجرد یک اهرم فشار برای حفظ ظاهر سعودی و وهابیت است وگرنه وهابیت اصولا اعتقادی به حجاب ندارد و تنها برای حفظ وجهه خود حساسیت نشان می دهد. فقط کافیست یک ساعت از مکه مکرمه فاصله بگیریم آنوقت خواهیم دید در جده نه تنها حجاب وجود ندارد بلکه در بعضی اماکن تمام مقدمات فحشا را فراهم میکنند. فساد زیر زمینی در مکه و مدینه فریاد میکند. اینجا تهجر و اجبار حاکم است نه اختیار و منطق.
بدحجابی نباید نقطه ضعف شیعیان نزد وهابیت باشد
فاطمه غیور، عضو شورای اسلامی شهر مشهد: متاسفانه عملکرد برخی از زائران منجر به ممنوعیت حضور بانوان مجرد در حج و عمره شده است. وهابیت سعی دارد شیعه را از نظر اعتقادی و عملکردی ضعیف نشان دهد از این رو موضوعاتی همچون بدحجابی را که در آن از سوی شیعه ضعف می بیند، نشانه گرفته و علیه شیعه استفاده می کند.
از این رو سازمان حج و زیارت باید با برگزاری کلاس های آموزشی و بیان فلسفه حجاب و آشنا کردن زائران با این موضوع، مسئولیتی که بر دوش دارد را به خوبی انجام دهد.
سخن آخر؛
با توجه به آنچه گفته شد در عرصه مقابله با بدحجابی، اینکه مخاطب به دور از اجبار و القائات بیرونی، خود به منطق موضوع دسترسی پیدا کرده و تولید کننده باشد در اولویت قرار داد و این مهم اغلب از طریق نهادینه شدن حجاب در خانواده ها و تبیین صحیح حجاب و اسرار پوشش از همان بدو کودکی اتفاق می افتد و ناخودآگاه زیر ساخت های فرهنگی حجاب و پوشش را در جامعه فراهم می کند. در وهله بعد می بایست با استانداردسازی پوشش کارکنان دولت، به سوی یک نهضت فرهنگی همگانی در این عرصه گام برداشت.
از سوی دیگر، نقش رسانه در القائات غیرمستقیم و مدیریت فرهنگی افکار عمومی در عرصه حجاب نیز بی بدیل است.
با این وجود با توجه به پیامدهای سوء بدحجابی زائر که موجب وهن نظام و تشیع است، مواجهه موقت با این مسأله در مواقع لزوم و هنگام سفر، به صورت برخورد قانونی (اعم از جریمه یا عودت به کشور) امری ضروری به نظر می رسد، البته این در صورتی مفید خواهد بود که با یک برنامه ریزی بلندمدت جهت کار فرهنگی و ارتقاء معرفت زائر نسبت به اهمیت حجاب همراه باشد.
همچنین در خصوص ممانعت از حضور بانوان مجرد ایرانی به عربستان نیز، گذشته از عواملی چون از بین رفتن برخی تعاملات دولت های گذشته با سعودی و نبود برنامه ای جامع در اعزام بانوان مجرد به حج، باید توجه داشت که این مسأله تنها اهرم فشاری برای حفظ ظاهر سعودی و وهابیت بوده و آنان در عمل اعتقادی به این مهم ندارند./930/ز502/س
ارسال نظرات