برخی ابعاد امر به معروف و نهی از منکر تبیین شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، فریضه امر به معروف و نهی از منکر یکی از با اهمیت ترین واجبات دینی ما است و طبق روایات اهل بیت قوام دیگر واجبات بر عمل به این فرضیه متوقف است.

واقعیت این است که امروزه این فریضه در جامعه ما چندان جدی گرفته نمی شود و اگر با یک نگاه آسیب شناسانه به دلایل کمرنگی آن در جامعه بپردازیم، عدم آگاهی کافی از اهمیت این فریضه و حدود و شرایط آن را می توان به عنوان یکی از عوامل مطرح کرد. در راستای پاسخ گویی به برخی از ابهامات و سوالاتی که در این رابطه مطرح است به سراغ حجت الاسلام حسین دیلمی، نویسنده و پژوهشگر معارف دینی و حجت الاسلام علی سلیم زاده، دبیر ستاد احیای امربه معروف و نهی از منکر استان قم رفتیم و سوالات خود را در زمینه امر به معروف و نهی از منکر مطرح کردیم.

در ادامه این گفت و گو را می خوانید:

رسا ـ به صورت مختصر امر به معروف و نهی از منکر را تببین بفرمایید؟

سلیم زاده ـ برخی از اختلافات از تعاریف گوناگون این فریضه نشات می گیرد و در مواردی تعریفی زیبا از امر به معروف و نهی از منکر ارایه داده اند که متاسفانه این تعریف اشتباه عده ای را به انحراف می کشاند.

به گمان این عده امر به چیزی باید صورت بگیرد که در جامعه معروف شده باشد و باید قبل از امر به معروف کار فرهنگی انجام گیرد و در مرحله بعد به این فریضه باید بپردازید که در حقیقت این عده با این طرز تفکر قصد دارند امر به معروف و نهی از منکر را به حاشیه ببرند و این اصل مهم اسلامی را تخریب کنند.

آنچه که در اسلام و مکتب به عنوان معروف و منهی عنه شناخته شده است تعریف صحیح این فریضه است و فضای جامعه نباید به این اصل خللی وارد کند.

برخی افراد که متأسفانه برخی متدینین هم در بین آنان یافت می شوند فکر می کنند فقط امر و نهی در واجبات و محرمات است در حالی که دین مبین اسلام امر به مستحبات و نهی از مکروهات و حتی امر به اموری که در جامعه زیباست و اسلام نیز در آن نهی ندارد، را دارای فضیلت و ارجحیت می داند.

دیلمی ـ خداوند به انسان ارزش خلافت الهی داده و چنین انسانی باید در راستای اهداف پروردگار حرکت کرده و دستورات الهی را در جامعه پیاده کند. همچنین این انسان با غیرت در برابر ظلم ایستادگی می کند و از مسولیت خود سربلند بیرون می آید.

معنای امر به معروف و نهی از منکر این است که انسان با حفظ شرایط دستور به انجام کار نیک داده و از فعل قبیح نهی کند. این فریضه حالت دستوری دارد و خواهش کردن در آن معنا ندارد.

رسا ـ اهمیت امر به معروف و نهی از منکر در سه سطح قلبی، زبانی و فعلی را بیان کنید؟

سلیم زاده ـ این فریضه در سه مرحله انزجار قلبی، تذکر لسانی و اعمال قدرت قابل اجرا است و حداقل آن این است که فرد مومن باید نسبت به منکر از درون قلب ناراحت بوده و در باطن از این فعل دردمند شود.

از مرحله ناراحتی درونی تا قبل از اعمال قدرت اعم از محاکمه و دستگیری که وظیفه اختصاصی حکومت اسلامی است و مردم حق دخالت ندارند، امر به معروف و نهی از منکر بر همگان واجب است و با تذکر زبانی، پیامکی، اخم و نوشتاری باید این فریضه را انجام داد.

دیلمی ـ با نگاه دقیق به واجبات الهی متوجه خواهیم شد که فریضه امر به معروف و نهی از منکر پشتوانه همه واجبات الهی است و آنقدر اهمیت دارد که طبق روایت اگر فردی نسبت به این واجب کوتاهی کند باید منتظر عذاب الهی باشد.در روایت دیگری دوستی بندگان خوب خدا و تنفر از منکرات نشانه ایمان دانسته شده است.

در مرحله تذکر لسانی فرد باید با معرفی معروف و منکر و با لسان تشویق این فریضه را انجام دهد و در بین خانواده، همسایه، جامعه و حتی کل جهان معروف را منتشر کند.

امام حسین(ع) برای احیای واجبات فراموش شده و احیای حق و مبارزه با منکر اقدام به امر به معروف و نهی از منکر کردند و بدون ترس و واهمه این تکلیف را انجام دادند که با الگو پذیری از حضرت، مسلمانان باید در احیای واجبات تلاش کنند.

البته در مرحله برخورد عملی، افراد نباید خودسرانه وارد میدان شوند و این مرحله وظیفه حکومت اسلامی است اما دو مرحله قبل یک وظیفه همگانی است.

رسا ـ با توجه به شرایط امروز دنیا و جامعه برای امر به معروف ونهی از منکر افراد چه مهارت هایی را باید کسب کنند؟

سلیم زاده ـ در هر کاری همچون امر به معروف و نهی از منکر کسب مهارت لازم است و در هر فضایی مانند اینترنت و مطبوعات، شیوه های خاصی را می طلبد ولی مردم نمی توانند به بهانه نبود آگاهی لازم از این شیوه ها، از فرضیه امر به معروف و نهی از منکر فرار کنند و بدانند که حصول مقدمات واجب نیز خود واجب است و مردم باید حداقل مرحله اول این فریضه را که ناراحتی درونی است داشته باشند.

متاسفانه در مجله ای اشاره شد بود که اگر فردی شرایط امر به معروف و نهی از منکر را ندارد وجوب از او ساقط است درحالی که در هر صورت این فریضه لازم است و مرتبه حداقلی آن که اکراه قلبی است باید صورت گیرد.

خیرخواهی، احترام به فهم دیگران، کسب شناخت و آگاهی لازم، پرهیز از کنجکاوی، صبر داشتن و ساده و هنرمندانه بودن از شیوه های اجرایی این فریضه است البته باید توجه داشت که در انجام این فریضه اصرار نداشته نکرد و در حد تذکر بسنده کرد که این عمل اثر خود را خواهد گذاشت.

دیلمی ـ امروز با توجه به شرایط جامعه و نفوذ ماهواره و اینترنت و برخی باور های اشتباه مانند محرم بودن پزشک و عدم شناخت کافی در مسائل شرعی مانند محرم و نا محرم، برخی منکرات از افراد سر می زند؛ در نتیجه شناختن و شناساندن معروف و منکر اولین وظیفه مسلمانان است.

صیهونیسم بین الملل در صدد ترویج فساد و منکر در کشورهای اسلامی است و برای از بین بردن عزت و غیرت اسلامی مسلمانان، مواد مخدر و شراب و بدحجابی را ترویج می دهند. در چنین شرایطی همکاری دسته جمعی برای مقابله با دشمنان لازم است که در این عرصه همه مسلمانان در حد توان وارد میدان شوند.

مطالعه برای شناخت معروف و منکر، ترویج معروف، فعالیت های دسته جمعی و گروهی، تشویق دیگران به خوبی و کشف راه کارهای اجرایی در تحقق امر به معروف و نهی از منکر در جامعه لازم است.

رسا ـ در مساله حجاب چگونه باید امر به معروف و نهی از منکر صورت بگیرد به عبارت بهتر برای انجام این وظیفه در قبال بانوان چه شرایطی لازم است؟

سلیم زاده ـ این فریضه در برابر منکر زنان بر همگان حتی مردان واجب است هرچند که انجام این واجب بر خانم ها سنگین تر است و آنان در تذکر دادن اولویت دارند اما آقایان نیز باید به یک شیوه ای این فریضه را انجام دهند که مورد اتهام قرار نگیرند.

باید توجه کرد که هدف هیچ گاه وسیله را توجیه نمی کند، در نتیجه نباید به بهانه انجام امر به معروف و نهی از منکر به زنان نا محرم نگاه و به راحتی در بین زنان رفت و آمد کرد.

دیلمی ـ بانوان متدین و مسلمان با حضور در مساجد و کلاس ها و با ارتباط با دیگر بانوان، آنان را نسبت به فواید و ثمرات مثبت حجاب و آسیب های بدحجابی آگاهی دهند و اگر بانوان بدانند که با بد حجابی مورد طعمه هوس بازان قرار می گیرند حتما به ایمان و عزت و شرف زنانگی خود باز خواهند گشت. معرفی شخصیت حقیقی حضرت زهرا(س) و حضرت زینب(س) موجب تنبه بانوان خواهد شد.

رسا ـ صدا و سیما به عنوان رسانه ای ملی و پر بیننده چه نقش و وظیفه ای در قبال فرضیه امر به معروف و نهی از منکر دارد؟

سلیم زاده ـ طبق آیه قرآن هر کس به اندازه توانایی خود مکلف است، رسانه ملی نیز با توجه به مخاطبان و امکانات و ظرفیت های بالا که امام راحل این مجموعه را یک دانشگاه معرفی کرده اند وظیفه ای سنگین را برعهده دارد.

رسانه ملی نه تنها باید مانع فرهنگ غرب به کشور باشد بلکه باید خود فرهنگ ساز باشد و به قدر توان منکر را قبیح و معروف را معروف جلوه دهد.

طبق سخنان رهبر معظم انقلاب در فیلم های غربی به هر بهانه ای صدای قاموس کلیسا را پخش می کنند در حالی که متاسفانه در فیلم های ایرانی کمتر به موضوع نماز و اذان که شعار دینی ما است توجه می شود و فیلم سازان ما از این فضاها خارج هستند و حتی در فیلم های تاریخی و مذهبی نیز از این موضوع غفلت می شود در حالی که باید نمادهای دینی در فیلم های ما جلوه گر و محسوس باشد.

دیلمی ـ صدا و سیما در برابر تهاجم فرهنگی و بمب باران دشمنان بیش از همگان مسئولیت دارد و نقش آنان با توجه به مخاطبان فراوان از منبر هم بیشتر است. این رسانه ملی سرمایه مهمی است که می تواند پیام شیعه و اسلام حقیقی را به سراسر جهان برساند.

در شبکه های صدا و سیما مانند شبکه قرآن، برنامه ویژه امر به معروف و نهی از منکر در هر روز برگزار شود تا معروف و منکر به خوبی به مردم معرفی شود.

رسا ـ امر به معروف و نهی از منکر در برابر اشتباهات مسئول بالاتر چگونه باید باشد و فرد با چه شرایطی به سراغ انجام این تکلیف برود و فردی را که از او دارای سمت بالاتری است امر به معروف و نهی از منکر کند؟

سلیم زاده ـ در صورتی که هیچ ضرری را به فرد نمی رساند مستقیم وارد شود و با تذکر لسانی او را نسبت به اشتباه خود آگاه سازد و در غیر اینصورت از طریق پیامک یا نامه او را نسبت به اشتباهش آگاه سازد.

جا دارد در ادارات به جای صندوق پیشنهادات و انتقادات که هیچ لزومی را با خود به همراه ندارد از صندوق امر به معروف یا نهی از منکر استفاده شود.

دیلمی ـ با توجه به این که طبق روایت، انحراف و فساد پادشاهان و حاکمان جامعه را نیز به این سمت می کشاند و منکر همگانی می شود، انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر نسبت به مسئولان نظام دارای اهمیت بیشتری است که با شیوه مناسب باید این تکلیف الهی را انجام داد.

رسا ـ آیا با وجود سازمان های دولتی و خصوصی امر به معروف و نهی از منکر، این تکلیف الهی از دوش عامه مردم ساقط می گردد؟

سلیم زاده ـ آیا وجود ستاد اقامه نماز، این وجوب را از دیگران ساقط کرده است؟ بلکه در واقع اینگونه ستادها احیا کننده این فریضه مهم الهی هستند و وظیفه دارند که فرهنگ انجام این فریضه را در بین مردم گسترش دهند.

در همین راستا ستاد امر به معروف و نهی از منکر در سال 73که رهبر معظم انقلاب نسبت به تهاجم فرهنگی هشدار داده بودند به ریاست آیت الله جنتی تأسیس شد و نمایندگان ولی فقیه یا امام جمعه هر شهرستان، ریاست این ستاد را در شهرستان خود بر عهده دارند که وظیفه پشتیبانی از آمران به معروف و ناهین از منکر را بر عهده دارند.

دیلمی ـ این فریضه مهم الهی مانند نماز بر همگان واجب است و حتی اگر روزی وزارتخانه امر به معروف و نهی از منکر را تاسیس کردیم باز این تکلیف از دوش هر بالغی ساقط نخواهد شد.

مردم بدانند که سکوت و بی توجهی و زیر پا گذاشتن امر به معروف و نهی از منکر موجب عذاب و بلا خواهد شد و بر ماست که با امر به معروف و نهی از منکر در جامعه امنیت و عزت این نظام را حفظ کنیم.

رسا ـ حوزه علمیه به عنوان یک نهادی کلیدی و اثرگذار در تقویت این فریضه و کاربردی ساختن آن در جامعه چه نقشی دارد؟

سلیم زاده ـ متاسفانه در حوزه نیز امر به معروف و نهی از منکر مظلوم واقع شده و اگر به درس های خارج علما و کتاب های موجود نگاه کنید، به مظلومیت این فریضه پی خواهید برد.

در زمینه استصحاب ده ها سال بحث و گفت و گو صورت می گیرد، اما هنوز مسائل امر به معروف و نهی از منکر به روز نشده است و جوابگوی نیازهای جامعه نیست. طبق احادیث انجام این عمل موجب گرفتاری های خاصی است که صبر می طلبد و برخی ها به خاطر همین مشکلات از انجام این فریضه غفلت می کنند.

عده ای از مسولان حوزه امر به معروف و نهی از منکر را به نیروی انتظامی و دیگر مراکز مرتبط می دادند در حالی که در مقام نظر و عمل و محدوده اجرا، سازمان ها و دستگاه های انتظامی و اجرایی به حوزه علمیه نیازمند هستند و حوزه باید پاسخ گو باشد.

دیلمی ـ خوشبختانه امروز طبه ها به عنوان پرچمدار و پشتکار امر به معروف و نهی از منکر به تبلیغ رفته و با منبر، مقاله و کتاب نویسی و برپایی جلسات به صورت جدی با منکرات مبارزه و در ترویج معروفات تلاش می کنند، البته این مقدار کافی نیست و یک بسیج عمومی لازم است.

نبود امکانات نباید بهانه ای برای حوزه و حوزویان بشود و همانند خیلی از علما که در نهایت کمبود امکانات به انجام این فریضه روی آوردند و از رسالت خود سربلند بیرون آمدند، طلاب نیز باید در هر فرصتی از جمله در ایام نوروز که به صله رحم و به دیدار خویشاوندان می روند معارف دینی را تبلیغ و نسبت به منکرات تذکر دهند.

همچنین روحانیان و طلاب باید پیش از آنکه دیگران را به رعایت حدود الهی دعوت کنند خود را به تقوا مجهز کنند و بدانند که امر به معروف و نهی از منکر عملی بسیار مهم و اثرگذار خواهد بود و می توان با رفتار صحیح، فریضه امر به معروف و نهی از منکر را در جامعه کاربردی کرد.

رسا ـ از این که وقتتان را در اختیار ما گذاشتید از شما مهمانان گرانقدر تشکر می کنیم.

/921/گ403/ر