برای شناخت و انتخاب نماینده اصلح به افرادخبره مراجعه کنیم

حسین قشقایی، رییس پژوهشکده باقرالعلوم(ع)، در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری رسا گفت: برای شناخت ویژگی های نماینده اصلح،‌ ابتدا لازم است ‌ماهیت نمایندگی مجلس تبیین شود.

وی در ادامه افزود: یک نظر بر این است که نماینده مجلس وکیل مردم است، این نظر بر اساس قانون اساسی بیان می شود، در سوگندنامه ای که در اصل 67 قانون اساسی آمده است، نماینده سوگند یاد می کند که در انجام وظایف «وکالت» امانت و تقوا را رعایت کند و گفته اند وکالت ظهور در وکیل دارد و مانند وکیلی که در حقوق مدنی عهده دار برخی کارها می شود، مردم نیز به نماینده وکالت می دهند تا برخی امور را انجام دهند.

نماینده مجلس وکیل مردم است یا ولی آنها؟
قشقایی ادامه داد:‌ نظریه دیگر این است که در قانون اساسی جایگاه ویژه ای برای نمایندگی تعریف شده است که فرد برای داشتن این جایگاه، نیاز به رأی مردم دارد، در بحث وکالت، تمام ماهیتش عقد وکالت است که بر پایه قصد موکل شکل می گیرد و بر اساس آن اختیاراتی به وکیل می دهد. اما اینجا اینگونه نیست، نمایندگی منصب و جایگاهی است که یکی از شرایط آن رأی مردم است، اصول دیگر قانون اساسی می گوید، این شخص نماینده تمام مردم ـ حتی کسانی که به او رأی نداده اند ـ است و اینجا وکالت ماهیت خود را از دست می دهد.

این پژوهشگر و محقق حوزوی خاطر نشان کرد:‌ در بحث وکالت، وکیل باید حدود اختیاراتی را که موکل به او می دهد رعایت کند، در حالی که اینجا برخی از افراد به او رأی نمی دهند، وضعیت آنها چگونه می شود؟ زیرا کارهایی که نماینده مجلس انجام می دهد، نسبت به همه جاری می شود و مهمتر آن که بسیاری از مردم وظایف نماینده را حل امور اجرایی می دانند و با این اعتقاد به وکالت او رأی می دهند.

وی ادامه داد: همچنین یک سری اختیارات است که در حوزه اختیارات مردم نیست، در حالی که نماینده مجلس این اختیارات را دارد؛ در صورتی که موکل این اختیار را ندارد چگونه آن را به وکیل تفویض می کند؟

این استاد حقوق دانشگاه یادآور شد: ‌نکته این جا است که ما برای این جایگاه و منصب که یکی از شرایط آن رأی مردم است، یک سری وظایف و اختیارات قائل شده ایم و مهمترین آن اصل 71 قانون اساسی است که می گوید مجلس شورای اسلامی در عموم مسائل در حدود مقرر در قانون اساسی می تواند قانون وضع کند، یعنی در همه جا می تواند اعمال قدرت کند.

وی تأکید کرد: به نظر می رسد برای کسی که عهده دار نمایندگی مجلس می شود باید شأنی از ولایت قائل شویم، حتی به نظر می رسد شأن ولایتی نماینده از وزیر که قدرت اجرایی دارد بالاتر است، زیرا وزرا مگر در موارد جزئی آن هم بر اساس بخشنامه که درجهت اجرای قانون باشد حق ایجاد خط مشی جدید را ندارند و اختیاری از خود ندارند.

قشقایی ادامه داد: اما مجلس یک قانون جدید را وضع می کند، اعمال قدرت می کند، محدودیت ها و گشایش هایی ایجاد می کند، این به نظر بنده شمایی از بحث ولایت را پیدا می کنند، زیرا آنچه که تصویب می کنند نافذ است و قوه قضاییه و مجریه ملزم به اجرای آن هستند.

وی با اشاره به ضرورت تنفیذ حکم ریاست جمهوری از سوی ولی فقیه تصریح کرد:‌ در جایی که حکم ریاست جمهوری نیاز به تنفیذ از سوی ولی فقیه دارد، به نظر می رسد بر اساس جایگاهی که برای نمایندگان تعریف شد، نیاز است حدود اختیارات و قدرت نمایندگان از سوی رهبری تنفیذ شود و برای تنفیذ لازم است که شرایط خاصی را که مد نظر رهبری است داشته باشند.

رییس پژوهشکده باقرالعلوم(ع) بیان داشت: از آنجا که به نظر می رسد نمایندگان شأنی از ولایت دارند، باید شرایط اثباتی را که در مباحث فقهی برای آنها قائل می شویم، داشته باشند و برای آنان احراز شود، به طور مثال لازم است نماینده التزام عملی به اسلام و ولایت فقیه داشته باشد، حال این چگونه احراز می شود؟

وی ادامه داد: ممکن است برخی بگویند اینها را می توان با «اصل صحت» احراز کرد و به خاطر مسلمان بودن می توان حکم به التزام به اسلام داد ـ هر کسی که اعتقاد به اسلام دارد و به خاطر مسلمان بودن عمل به اسلام دارد ـ یا بر اساس نوشته های او در هنگام نام نویسی که اقرار به التزام به اسلام می کند، می توان بنا بر اصل صحت او را احراز کرد.‌ در حالی که اینگونه نیست، بایستی این امور به اثبات برسد، در مسأله امام جماعت که اهمیت آن کمتر از این مطلب است، می گوییم باید عدالتش به اثبات برسد، در مسأله عدالت حاکم، عدالت او باید ثابت شود و ملکه عدالت او را احراز کنیم، با اصل صحت نمی شود این مطلب را ثابت و تمام کرد.

بر اساس یک دیدگاه زن نمی تواند نماینده مجلس شود
وی یادآور شد: بنا بر ادله فقهی که اجماع بر آن است زن نمی تواند ولایت داشته باشد، حالا که گفتیم نمایندگی مجلس شؤون ولایت را دارد، بنابراین زنان نمی توانند نماینده مجلس شوند، گر چه ممکن است به نحوی قائل بشویم زن می تواند «وزیر» بشود، چون اجرای قانون می کند و قانون را بر مصادیق تطبیق می دهد و خودش چیزی را از ناحیه خودش اعمال و تأسیس نمی کند و همانی را که قانون است اجرا می کند.

رییس پژوهشکده باقرالعلوم(ع) ابراز داشت:‌ در نمایندگی نمی توانیم این حرف را بزنیم، اگر بگوییم نمایندگی شأنی از ولایت دارد و اجماع فقهای شیعه است که زن ولایت ندارد، چگونه زن می تواند نماینده شود، از حضرت آیت الله بهجت شرایط نمایندگی را پرسیدند، ایشان نوشتند«رجالی که اینگونه باشند...».

وی تأکید کرد: نماینده باید عقل داشته باشد، والی باید عاقل باشد؛‌ تسلط علمی و دانش کافی در محدوده ولایتش داشته باشد، آنقدر از دانش فقهی در حیطه کاری خود بداند که بتواند حدود اعمال ولایتش را بفهمد که مطابق با موازین دینی است، البته نمی خواهم بگویم حتما مجتهد باشد.

وی تصریح کرد: نماینده باید عادل باشد، والی باید عادل باشد، کسی که ولایت دارد باید عدالت در مفهوم شرعیش را داشته باشد، این نیز باید به اثبات برسد، نماینده باید مدیر و مدبر باشد و متخصص ترین افراد در حیطه کاری خودش باشد،‌ در روایات داریم « من أم قوماً وفیهم أعلم منه أو أفقه منه لم یزل أمرهم فی سفال الی یوم القیامة، کسی که زمام دار قومی شود در حالی که بین آن قوم اعلم یا افقه از او یافت شود، دائماً امر این قوم تا قیامت به سوی فرومایگی خواهد رفت».

طرفداران سرسخت احزاب بصیرت ندارند
قشقایی با طرح این پرسش که حزب گرایی و گروه گرایی در انتخابات تهدید است یا فرصت گفت: در روایتی داریم «کسی که اهل مراء و جدال باشد،‌خداوند کورش می کند» کسانی که آنقدر پایبند به یک گروه باشند و بر سر پایبندی خود جدل می کند، خداوند بصیرت را از آنان می گیرد.

وی ادامه داد: این مسأله از این جهت می تواند فرصت باشد، زیرا مردم از جدال آنان خسته شده و به جای گروه گرایی و توجه به فهرست ها، رو به افراد بیاورند.

این پژوهشگر حوزوی در پایان گفت: در مسأله تقلید برای انتخاب مرجع تقلید به افراد خبره مراجعه می کنیم، در انتخاب نماینده مجلس هم به جای پرداختن به فهرست ها و گروه ها باید به افراد خبره مراجعه کرده و نماینده شایسته را انتخاب کنیم./919/ ت301/ع