هنرمندان در قبال انقلاب اسلامی مسؤولند / هنری که به اعتقادات مردم آسیب بزند مثل مواد مخدر است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری و مدرس عالی حوزه علمیه تهران، پنج‌شنبه 31 فروردین، در همایش بررسی و تبیین فرهنگ و هنر در اندیشه مقام معظم رهبری، گفت: این مباحث فرع این است که تعریف ما از انسان چیست و باید توجه داشت که تعریف انسان در منطق با تعریف قرآنی آن متفاوت است.

وی افزود: انسان در منطق، حیوان ناطق معرفی می‌شود ولی نطق در فرهنگ قرآن فصل انسان نیست. قرآن در اول سوره الرحمن می‌فرماید: «الرحمن، علم‌ القرآن، خلق الانسان». خداوند به واسطه رحمانیتش کتابی را فرستاد. اول قرآن را آورد و بعد خلق انسان را گفت زیرا انسان دو آفرینش دارد. یکی جسم و دیگری جان. آفرینش جان است که انسانیت انسان در آن رقم خورده است. معنی خلق کردن آن است که انسانیت انسان در پرتو وحی رقم می‌خورد. اگر «بیان» هم هست فرع بر انسانیت انسان است. مهم این است که کدامین قیل و قال مطرح در دنیا «بیان» است.

حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی بررسی چگونگی هنر را برای این انسان ربانی دانست و گفت: اشکالی که به اعلامیه جهانی حقوق بشر وارد است این است برای طبیعت انسان نوشته شده است نه فطرت او. حقوق بشر با نگاه به فطرت انسان باید نوشته شود. رهبری هم در دیدارهای مختلف خود با بخش‌های مختلف جامعه، این مبنی را دارند که مبنای اساسی تفکر، انسان توحیدی است. در این نگاه انسان خواسته‌های متعددی دارد. محور اساسی این خواسته‌ها خداشناسی، خودآگاهی و میل به خوبی‌ها است. حضرت علی می‌فرمایند «پیامبر اکرم دفینه‌های آگاهی را می‌خواهد برای مردم بیفشاند»

بالاترین مقاصد با بهره گرفتن از لطافت هنر قابل انتقال است

وی ادامه داد: بالاترین مقاصد با بهره گرفتن از لطافت هنر قابل انتقال است. از آیاتی که قرآن کریم بسیار هنرمندانه در آن مفاهیمی را به ما منتقل کرده است آیه 31 سوره حج است که می‌فرماید: «کسی که مشرک به خدا شود، گویی از آسمان پرتاب شده و گویی پرنده‌ای او را ربوده یا تندبادی او را جابه‌جا کرده است». این کاربردی بسیار هنری است که با یک تشبیه، شرک به خداوند را تشریح کرده است.

عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری با اشاره به شعرهایی که در این رابطه است، گفت: یکی از مستندات جدی «الغدیر» شعر است. علامه امینی بسیاری از اشعار را به عنوان مستندات جمع کرده‌اند و یا اشعاری که در خصوص واقعه روز عاشورا داریم. اشعاری که برای انتقال حماسه، عرفان، عقلانیت، عاطفه و اقسام مفاهیم عالی انسانی است که عاشورا تابلو آنهاست.

وی افزود: می‌توان گفت در هنر اسلامی عالم طبیعت و مثال و عقل با هم مرتبط شده است. به این معنی که کاروان محبوب جمال حق از طبیعت و از چهره مثالی رها شده تا در عالم تعقل و عقلانیت شکل گرفته است. کار هنرمند این است که جمال حضرت حق را از طبیعت و مثال و نیز عالم تعقل و عقلانیت به آن چیزی بیاورد که انسان بتواند خدا را در همه شرایط و با همه اشیاء ببیند. آنچه سبعه معلقه را به زیر می‌کشاند جایگاه هنری آیات نورانی قرآن است. آنچه در قرآن است که قدعلم‌کرده‌ها را مغلوب کرده است جایگاه ادبی قرآن است.

وی خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم تعریفی از هنر از دیدگاه رهبری داشته باشیم؛ ایشان می‌فرمایند: «هنر گوهر گرانبها و عطیه الهی است که مسئولیت‌آور است». ارزش این سرمایه به جذب دل‌ها و چشم‌ها نیست بلکه ارزشش به عطیه الهی بودن است.

هنر دینی یعنی به تصویر کشیدن آنچه اولیا خدا آورده‌اند

این استاد عالی حوزه علمیه تهران در خصوص هنر دینی گفت: به اشتباه تصور شده اگر در اثری آیه‌ای از قرآن ذکر شد، آن اثر دینی شده است. هنری که مفهوم عدالت علوی باشد یا نتیجه آن دلدادگی به خدا باشد، ایستادگی و مقاوت باشد، روح پایداری را در شنونده زنده کند و مفاهیم دینی را احیا کند، هنر دینی است. هنر دینی آن است که آنچه اولیا خدا برای نشر آن و برای هدایت بشریت تلاش کردند را هنرمند با استفاده از قریحه و ذوق هنری به تصویر بکشد. به نحوی که این نشر کاملا در ذهن و جان مستمع ماندگار شود.

وی به این جمله رهبری که می‌فرمایند: «نباید هنر دینی در خدمت شهوت، خشونت، استحاله هویت انسان و جامعه قرار گیرد.» اشاره کرد و گفت: گاهی تصور می‌شود که هنر یعنی هنرمند هرچه می‌خواهد تولید کند و یا اینکه هنر دینی یا متعهد، هنر را مقید می‌کند و خوب نیست. اولا هنرمند انسان است و در ذات او تعهد و پاسخگویی در مقابل حضرت حق و انسان‌ها نهفته است. دین به هنر عمق می‌بخشد نه اینکه قید آن باشد. یعنی هنرمند را در جهت عمیق دیدن و نگاه عمیق به مفاهیم عالی انسانی داشتن عمیق می‌کند.

وی افزود: رهبری سخنی را از قول یکی ازکارشناسان غربی مطرح می‌کنند که او معتقد است در هنر باید حتما اخلاق دیده شود و حداقل باید ده درصد، اخلاق در آن باشد. سپس می‌گویند: «اگر من بخواهم نظر دهم می‌گویم باید صددرصد اخلاق در هنر دیده شود». این یعنی صددرصد اخلاق و صددرصد هنر. یعنی هنر باید کاملا فضیلت‌ساز و فضیلت‌آفرین باشد. در یک کلمه اگر بخواهیم هنر دینی را تبیین کنیم؛ هنری است که بتواند تبیین کننده سعاد ت انسان، تقوای الهی، عدالت و حقوق معنوی در ارتباط با انسان باشد.

هنرمندان در قبال انقلاب اسلامی مسئولند

حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی در بخش دیگری به بحث هنر و انقلاب پرداخت و گفت: هنرمندان ما در مقابل کار عظیمی که در ارتباط با انقلاب مطرح است مسئول‌اند. انقلابی که عبارت است از تحول نسبت به همه بنیادهای فکری و فرهنگی. انقلابی که زیرساخت‌های جامعه را تغییر داده و قرار است نظام مبتنی بر دین را تثبیت کند.

وی تصریح کرد: دشمن در دهه اول کاری کرد که انقلاب باقی نماند. وقتی انقلاب تثبیت شد، در دهه دوم تلاش کرد که انقلاب ناکارآمد جلوه کند. در دهه سوم و بعد از تثبیت انقلاب تلاش کرد که توسعه پیدا نکند و در درون ایران بماند. ولی در هیچکدام موفق نشد. در این دهه چهارم باید بهترین هنرمندان و کارگردانان تمام وقتشان صرف نشان دادن رشادت‌های بی‌نظیر مردم ما باشد. هنر انقلابی آن است که نسبت به افق‌های روشنی که در انقلاب است در فیلم‌ها و تئاترها توجه کند.

وی در بخش دیگری گفت: مطلب بعدی مسئله آزاداندیشی است. برخی می‌گویند هنرمند را نباید محدود کرد و اثر هنری نباید ترس از ممیزی داشته باشد. آیا می‌شود مواد تخدیرکننده در مدرسه یا کانونی از خانواده وارد شود و در مقابل آن مسئولیتی نداشته باشیم. برخی از هنرها گاهی حکم مواد مخدری دارد که با باورها، اعتقادات و اندیشه‌های ناب و پاک، بازی می‌کند و آنها را سخت آسیب می‌زند.

این استاد عالی حوزه علمیه تهران تأکید کرد: نظام هنری نمی‌تواند نسبت به این قضیه بی‌تفاوت باشد. خود هنرمند باید مواظب این مسئله باشد. آزاداندیشی که ارزش‌های الهی را لگدمال کند و به مبانی ارزشی بی‌توجه باشد خوب نیست. درست است که فضای افراط و تفریط در این زمینه پیش می‌آید ولی ما می‌گوییم باید چهارچوبی باشد که هنر در آن حیطه حرکت کند. در آن حیطه، هنرمند آزاد فکر کند و اثر هنری آزاد ارائه کند. خواستگاه آزادی را انسانیت انسان تعریف می‌کنیم نه هرچه او می‌خواهد.

گیشه‌گرایی یکی از آسیب‌های هنر

وی سپس به آسیب‌ها پرداخت و گفت: مسئله عدم تناسب بین شکل و محتوا در دیدگاه رهبری مطرح است و اینکه به جای تجلی پیام دینی، به ظاهر دین توجه کردن و شرایط تصنعی از دین جلوه دادن تا بعضی افراد را ساکت کند. آسیب بعدی گیشه‌گرایی یا جشنواره‌گرایی است. یعنی برای هنرمند درآمد و داوری جشنواره، اصل شود. که این هم در سخنان رهبری آمده است.

وی افزود: نکته دیگر مسئله خودباختگی و مرعوب شدن در مقابل تفکرات غربی یا کسانی که نگاه به آن طرف مرزها دارند به جای نگاه دینی است. یعنی نوعی خودباختگی از خود اسلامی و انقلابی و خودی که میراث‌دار مفاهیم عالی انقلاب اسلامی است. بیداری اسلامی عبارت است از اینکه مردم مسلمان منطقه می‌خواهند مسلمان زندگی کنند و این الگویی می‌خواهد و انقلاب اسلامی می‌تواند با هنر به دنیا شناسانده شود.

عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری تأکید کرد: هنرمند باید مبانی را تشخیص دهد، گرایش پیدا کند و پایدار بماند که در بعضی هنرمندان این امر برعکس دیده می‌شود. از نگاه رهبری هنرمند باید خطش را حفظ کند. خط اصلی انقلاب و مرز ارزش‌ها را حفظ کند: «من برای یک هنرمند فهم شجاعانه یک موضوع را خیلی مهم می‌دانم» اگر مرزها را حفظ نکنیم از چه چیزی می‌خواهیم پاسداری کنیم.

وی در پایان تصریح کرد: تأکید روشن رهبری این است که حوزه‌های علمیه و دین‌شناسان مفاهیم دینی را به جامعه بشناسانند. باید کارگروه‌هایی با موضوعات مختلف تشکیل شده و محتوای ضروری را برای هنر متعهد و اسلامی، برای سینما، فیلم، شعر، موسیقی و دیگر موضوعات هنری تأمین کند. نیازمندی هم در این رابطه بسیار زیاد است./931/گ503/ع