درمانگری مذهبی بر بیماران بیدین تأثیرگذار است
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مسعود جان بزرگی، استاد دانشگاه، یکشنبه شب در دومین نشست درمانگری مذهبی که در معاونت پژوهشی مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، برگزار شد، گفت: درمان مذهبی بر دو نیاز به تعادل و نیاز به تعالی استوار است.
وی ادامه داد: اگر کسی نتواند مشکل مراجعه‌کننده را با شیوه درمانی ویژه خود تعیین کند، عملا کاری می‌کند که دیگر روانشناسان انجام می‌دهند، درمانگر با توجه به شیوه درمانگری بعد از تشخیص باید با منطق صحیح خود وارد درمانگری شود.
جان بزرگی با اشاره به این‌که درمانگر باید ارزیابی بعد معنوی و مذهبی مراجعه‌کننده را دریابد، اضافه کرد: پس از آن به موضوع صحیح‌بودن جهت‌گیری مذهبی فرد پرداخته می‌شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود افزود: امروزه روانشناسان به این مسأله رسیده‌اند که مذهب و معنویت کمکی بسیار مهمی برای درمان می‌کند و درمانگر در فرآیند درمان باید به این موضوع توجه کند که آیا از مذهب وی می‌توان برای درمان استفاده کرد زیرا در برخی موارد تحجر در مذهب سبب جلوگیری از درمان می‌شود.
افراد مذهبی نیز گاهی جهان‌بینی مادی‌گرایانه دارند
این نویسنده و پژوهشگر با اشاره به این‌که ممکن است طلبه‌ای نیاز به درمانگری مذهبی داشته باشد، گفت: گاهی وقت‌ها طلبه‌ها نمی‌توانند به یک روانشناس مراجعه کنند و از باورهای مذهبی خود بگویند و در اینگونه موارد نیاز به یک طلبه دیگر برای درمان است.
وی ادامه داد: جهان‌بینی شخص ممکن است جهان‌بینی مادی‌نگر یا جهان‌بینی الهی باشد و حتی ممکن است در میان افراد مذهبی، به مسائل مذهبی با دید مادی نگریسته شود.
جان بزرگی در ادامه خاطرنشان کرد: گاهی مطالبی مذهبی که در کتاب‌های مدرسه یاد داده می‌شود از سن دانش‌آموزان بسیار بزرگ‌تر است و برای فهمیدن مفاهیمی مانند «الله اکبر» نیاز به رشد بیشتر فرد احساس می‌شود.
وی اضافه کرد: کسانی هستند که بینش مذهبی آنان در حد شناخت سطحی است، اما در عمل آن فرد ظهور و بروز پیدا نکرده است و در این گونه موارد اعتقاد فرد زیر سؤال قرار می‌گیرد.
این استاد دانشگاه با بیان این‌که درمانگری مذهبی بسیار حساس است، تصریح کرد: درمانگر باید در مواردی از این قبیل که آیا در درمان صراحت داشته باشید یا نسبت به مذهب فرد بیمار با صراحت روبرو نشوید، توجه کند.
وی ابراز داشت: اگر فرد دارای جهان‌بینی الهی باشد، آنچه اهمیت پیدا می‌کند این است که آیا این جهان‌بینی در شکل‌دهی به رغبت‌های فرد تأثیرگذار است.
جان بزرگی افزود: پایبندی مذهبی در دو وجه مختلف قابل پیگیری است، زمانی که فرد به باورهای مذهبی معتقد باشد و رفتار خود را بر اساس این باورها به طور نسبتا دقیق تنظیم کند به او پایبند گویند.
وی تصریح کرد: این پایبندی شکل‌های مختلفی به خود می‌گیرد، پایبندی از روی شناخت و پایبندی‌های سنتی ـ عاطفی که سطحی متفاوت از پایبندی است.
فرد در استرس‌ها از سبک مقابله مذهبی بهره می‌برد
این نویسنده و پژوهشگر در ادامه خاطرنشان کرد: مراجعان ناپایبند و دوسوگرا ممکن است نسبت به مداخله‌های مذهبی مقاومت داشته باشند و یا با مشاور، بحث‌های مذهبی نامتناسب با فرآیند درمان به راه بیندازند.
وی گفت: سه سبک خودجهت‌یافته، تسلیم یا به تعویق انداختن و مشارکت سه سبک مذهبی است که افراد برای مقابله و حل مسائل روانشناختی استفاده می‌کنند.
جان بزرگی بیان داشت: در سبک خودجهت‌یافته است فرد معتقد است که خود مسؤولیت حل مسائل را بر عهده دارد و خداوند در کار او دخالت نمی‌کند اما در مقابله تسلمیی یا تعویقی خدا مسؤول حل مسائل است و انسان خودش را کنار می‌کشد اما در سبک سوم کارها بین انسان و خداوند تقسیم شده است و تصورش این است‌که بخشی از مسائل را خود و برخی از سوی خداوند حل می‌شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: راه حل‌ها نشان داده است که فرد در استرس‌های مختلف از سبک سوم استفاده می‌کند و مقابله مذهبی فرد به دو دسته مقابله مذهبی مثبت و مقابله مذهبی منفی تقسیم‌بندی می‌شود.
این نویسنده و پژوهشگر تصریح کرد: به عنوان مثال کسی که در مشکلات می‌گوید «البلاء للولاء» مقابله مذهبی مثبت را به کار می‌برد و اگر فرد در برابر مشکلات بگوید که خدا همه دردها را برای من فرستاده است، این مقابله مذهبی منفی است.
وی ابراز داشت: هویت مذهبی فرد نیز باید شناخته شود و هسته هویت وفاداری به یک نظام ایدئولوژیک است که آن نیز باید در فرد بیمار از سوی درمانگر شناخته شود.
جان بزرگی افزود: خداپنداره بحث دیگری است که درمانگری مذهبی به آن نیاز دارد که آن عبارت است از ادراک‌ها و وانمودهایی که فرد از خدا دارد.
برخی‌ها خدا را برای برآوردن نیازهای خود در ذهن خلق کرده‌اند
وی با بیان این‌که سنجش خداپنداره از چند جهت برای درمانگری مناسب است، تصریح کرد: یکی این‌که کار روی هر یک از متغیرهای همخوان می‌توان بر دیگر متغیرها تأثیر بگذارد، به عنوان مثال برخی‌ها خدا را در ذهن خود خلق کرده‌اند برای برآوردن نیازهای خودشان، و از او درخواست‌های گستاخانه دارند.
این استاد دانشگاه در ادامه خاطرنشان کرد: ارتقاء حرمت خود، می‌تواند این پنداره را از حالت منفی به مثبت تغییر دهد و برعکس اصلاح مشکلات مذهبی و معنوی ممکن است بر آن متغیرها تأثیر بگذارد و جارچوب روابط و حرمت خود فرد بهبود یابد.
وی گفت: یکی از مسائلی که در تشخیص در درمانگری مذهبی باید تعیین شود، نحو گفت‌وگو فرد با خداست، عبارت‌هایی «منتظرم که صدای خدا را بشنوم»، «احساس کردم خدا به من گفت»، «خدا به دلم انداخت»، دعاهایی که معمولا «منولوگی» باشد، به طور معمول نشان‌دهنده این است که فرد بیمار است و امکان ندارد دعاهای فرد دیالوگ و گفت‌وگو باشد و فرد آرام نباشد.
جان بزرگی بیان داشت: شکل گفت‌وگو انسان با خداوند نیز می‌تواند یک گفت‌وگو دوجانبه به خود بگیرد که باید دانست، بیشتر دعاهای ائمه(ع) به صورت دو طرفه است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: درمانگر باید وارسی کند که مراجعه‌کننده خدایش را چه می‌نامد، یا با خدایش با کدام نام او ارتباط برقرار کرده است و از حرف زدن با او چه احساسی دریافت می‌کند.
این نویسنده و پژوهشگر با بیان این‌که ، تصریح کرد: درمانگر مذهبی باید دریابد فرد با چه حسی از او بیشتر در این ارتباط درگیر است؛ می‌شنود،یا می‌بیند، الهام قلبی دریافت می‌کند به عنوان مثال خدا را نور می‌بینم، گرم احساسش می‌کنم و بزرگ است و این‌که آیا فرد جایی برای گفتگو با خدا دارد؟ و اگر فرد با خدا حرف نمی‌زند با چه کسی بیشتر در ذهنش گفت‌وگو می‌کند؟
فرمول‌بندی مرحله مهم درمانگری است
وی ابراز داشت: سطح همگونی سبک زندگی انتخابی فرد با ارزش‌ها، مذهب و معنویت او از اهمیت بالایی برخوردار است، این هماهنگی بیانگر سلامت، تحول و عملکرد روانی معنوی است و در خیلی از ما سبک زندگی بیمارگونه است به عنوان مثال نظم، نماز اول وقت، غذاخوردن با تشریفات و ... وجود ندارد.
جان بزرگی افزود: در منابع اسلامی معیار ارزش‌ها با اصول اساسی دین رابطه تنگاتنگ دارند، ایمان به خداوند، ایمان به قیامت و روز حسابرسی، صالح بودن عمل، ایمان به پیامبر اکرم(ص) و نیت تقرب به خداوند از مهمترین معیارهای ارزش‌های الهی است.
وی تصریح کرد: باید شناخت مذهبی، عقلانیت پختگی مذهبی و تحول روانی ـ معنوی نیز مورد بررسی درمانگر قرار گیرد.
این استاد دانشگاه در ادامه خاطرنشان کرد: زمانی که درمانگر تشخیص می‌دهد، باید مشکل مراجعه‌کننده را فرمول‌بندی کند، فرمول‌بندی یا مفهوم‌پردازی مشکل مراجعه‌کننده امروزه جایگا ه خاصی در مشاوره و روان‌درمانگری پیدا کرده است و اگر درمانگر با فرمول‌بندی نقشه راه خودش را با یک تعریف عملیاتی معلوم می‌کند و اگر درمانگر این کار را نتواند بکند، خود وی مریض است.
وی گفت: فرمول‌بندی به درمانگر کمک می‌کند که همه چیزهایی که یادگرفته است را در مورد بیمار به کار اندازد و همچنین سبب افزایش احساس شایستگی و اعتماد به نفس در مواجهه با مراجعه‌کنندگان می‌شود.
جان بزرگی بیان داشت: جهت‌گیری نظری گام اول فرمول‌بندی در درمانگری مذهبی محسوب می‌شود و اگر هسته اصلی مشکل مراجعه‌کننده به معنویت او ربط داشته باشد، فرمول‌بندی با محوریت معنویت و مذهب بسته می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: درمانگری مذهبی برای همه افراد حتی کسانی که به هیچ مذهبی پایبند نیستند، تأثیرگذار است، اما باید دانست که برای جامعه مذهبی راهگشاتر است.
این نویسنده و پژوهشگر در بخش پایانی سخنان خود بیان داشت: باید درمانی ویژه جامعه مسلمانان به وجود آید./914/پ201/ن