حذف دلار، راهی برای برون رفت از تحریم‌ها
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا محسن کریمی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی، سه‌شنبه صبح در نشست علمی پژوهشی «اقتصاد مقاومتی» در پژوهشگاه علمی جامعة المصطفی، گفت: موضوع اقتصاد مقاومتی را رهبر انقلاب دو سال پیش مطرح کردند، و متأسفانه پژوهشگران به این موضوع توجهی نشان ندادند، اما در سال جاری تلاش‌های بسیار مفیدی صورت گرفته است.
وی افزود: باید دانست که اقتصاد مقاومتی برای یک جامعه مطلوب و آرمان محسوب می‌شود، و دست یافتن به آن نیاز به زمان دارد.
کریمی با اشاره به اینکه اقتصاد مقاومتی به دنبال حل فعال و نه منفعل نیازهای کشور است، اضافه کرد: تا در داخل گرانی و بیکاری ایجاد می‌شود، اعتراضات آغاز می‌شود اما در عرصه بین‌الملل هر اتفاقی که برای کشور افتد، اقتصاد خارج مهجور است و در آن زمینه عرصه بسیار خالی است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود افزود: تعریف رهبر انقلاب از اقتصاد مقاومتی بسیار دقیق است: و مقاومتی را شامل می‌شود که همراه با پیشرفت باشد، در سال‌های مختلف انقلاب دیده‌ایم که هیچ‌گاه سازش مایه پیشرفت نشد.
وی ادامه داد: اکنون اقتصاد کشور در عرصه برون‌مرزی درگیر تحریم است و البته همه مشکلات داخل نتیجه تحریم نیست بلکه می‌شود با آن مدیریت شود.
وی اضافه کرد: در جولای 1944 در ایالت نیوهمپشایر انگلستان در کنفرانس برتون وودز امریکایی‌ها کشورهای پیروز و کشورهای شکست‌نخورده را جمع می‌کند و برای اقتصاد کشورها برنامه‌هایی را می‌ریزد که یکی از آن طرح‌ها این بود که تجارت کشورها از طریق دلار صورت بگیرد و بر این امر توافق می‌کنند.
آمریکا منافع اقتصادی و سیاسی را در حاکمیت دلار پی می‌گرفت
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه پیش از جنگ جهانی اول، پول انگلستان در مبادلات تجاری جهانی رایج بود، تصریح کرد: پیش از جنگ جهانی اول حضور فیزیکی انگلستان، طریق حضور فیزیکی به دلیل استعمارگری در تمام نقاط دنیا رایج شده بود، اما در کنفرانس برتون‌وودز دلار، مبنای اقتصاد جهانی می‌شود و همچنین در آن کنفرانس پشتوانه دلار طلا قرار می‌گیرد و همچنین آمریکا در برابر قرار گرفتن دلار به عنوان ارز بین‌المللی متعهد می‌شود که دلار را بیش از اندازه چاپ نکند.
وی ابراز داشت: آمریکا به دنبال این می‌رود که تقاضای دلار بالا برود و بر همین اساس چاپ دلار بیشتر شود و به همین دلیل صندوق بین‌المللی پول برای تسهیل تجارت و ارزش‌گذاری نرخ‌های بقیه کشورها بر اساس دلار انجام بگیرد و بر همین اساس نظام آمریکا بعد از جنگ دوم به خیلی از کشورهای ضربه زده است.
وی با اشاره به اینکه آمریکا برای رشد، تجارت در جهان تلاش بسیاری کرد، خاطرنشان کرد: آمریکا به بسیاری از کشورها وام به صورت دلار داده است، آمریکا برای اینکه تجارت رشد بکند، تسهیلات بسیای ارائه می‌کرد و همچنین تعرفه‌های مبادلات تجاری کم می‌شد، در واقع باید گفت آمریکا به دنبال افزایش، تقاضا برای دلار بود.
کریمی افزود: چندماه پس از این کنفرانس و با تلاش‌های آمریکا میزان تجارت در دنیا 365 برابر شد؛ که این رقمی بی‌سابقه محسوب می‌شد، هیچ‌گاه در سال‌هایی که جهان به خود دیده است، در طی 60 سال رقم تجارت به این حد نرسیده بود، وقتی تجارت 365 برابر شود، تقاضای دلار ایجاد می‌شود و در این صورت است که آمریکا می‌تواند دلار چاپ کند بدون اینکه ارزش پولشان کم شود و این برنامه حساب شده‌ای از سوی آمریکایی‌ها بود.
وی گفت: امروزه بیش از 60% مبادلات بین‌الملل با واحد پول ایالات متحده انجام می‌شود، این امر علاوه بر اینکه منافع عظیم ناشی از درآمدهای دلاری سایر کشورها را به اقتصاد امریکا ارزانی داشته است، امکان استفاده ابزاری از دلار را برای این کشور فراهم کرده است.
کریمی بیان داشت: در اقتصاد بین‌الملل همیشه یک معادله وجود دارد و آن معادله اصل بقای ارز برای کشورهاست، یعنی کشورها باید ارزی که به دست می‌آورند با ارزی که خرج می‌کنند برابر باشد و یعنی تراز تجاری کشورها و حساب تجاری کشورها برقرار باشد.
رانت بزرگ آمریکا
وی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: در تمام کشورها واردات با صادرات باید برابر باشد که به این وسیله جابه‌جایی سرمایه به وجود می‌آید، و باید گفت اگر کسی بخواهد بیشتر از مقداری که صادر می‌کند، واردات داشته باشد، باید مقروض شود.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه ، تصریح کرد: سؤال اینجاست که آیا آمریکایی‌ها نیز برای خرید و واردات خودشان باید، صادرات کنند؟ جواب منفی است، چون آمریکا می‌تواند دلار چاپ کند و پس از چاپ دلار، محصولاتی مورد نیاز را خریداری کند؛ در صورتی که ارزش پولشان پایین نمی‌آید چون تقاضا برای آن در دنیا وجود دارد، اینگونه است که آمریکا یک منبع ارزی بزرگ و رانت بزرگ دست پیدا کرده است.
وی خاطرنشان کرد: به عنوان مثال عدد صادرات ایالات متحده آمریکا در سال 2007، 800 میلیارد دلار بوده است و عدد واردات آن کشور 1600 میلیارد دلار بوده است، این خود یک رانت است و باید گفت رانت ناشی از حاکم بودن دلار 15 برابر درآمدهای نفتی جمهوری اسلامی ایران است.
وی ادامه داد: با رشد اقتصادی کشورهای اروپایی و ژاپن و سایر مناطق و رکود اقتصادی آمریکا در دهه 1970 باعث شد آمریکا حمایت خود را از سیستم برتون وودز را بردارد و برابری قیمت دلار و طلا از بین رفت و دلار مبنا قرار گرفت، زیرا در سال 1971 جنگ ویتنام طولانی می‌شود و هزینه‌های دولت فدرال آمریکا افزایش پیدا می‌کند.
کریمی اضافه کرد: آمریکایی‌ها طرح جامعی داشتند، زیرا این‌ها طوری طراحی کردند که با این رانت صنایع خودشان زمین نخورد، چون تأمین مالی خودشان را با اقتصاد معمول کشورشان انجام می‌دادند و تنها کارهایی مانند جنگ‌ها و قرض دادن را با سود نظام دلاری انجام می‌دادند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: نیکسون در سال 1971 توافقات برتون وودز را یکجانبه لغو می‌کند، که بعد از این هر انس طلا 35 دلار نیست و برابری دلار و طلا را بر می‌دارد و شروع می‌کند به چاپ دلار، ذخایر آمریکا که 60 درصد طلای دنیای را تشکیل می‌داد به 21 درصد می‌رسد زیرا در همان زمان فرانسه به مقدار زیادی طلا از آمریکا خریداری می‌کند.
وی اضافه کرد: این اظهار نظر آقای نیکسون باعث می‌شود که 40 درصد ارزش دلار بیافتد و این طرح دلار کنار گذاشته شود، پس از آن 84 نفر از بانکداران و سیاستمداران امریکایی یک گروه مخفی در سوئد جلسه می‌گذارند، که تحریک جنگ اعراب با اسرائیل و همچنین تحریک به تحریم صادرات نفت از نتایج آن نشست است و پس از آن، قیمت نفت از سپتامبر 73 تا ژانویه 74، در 5 ماه نفت 4 برابر می‌شود.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه تصریح کرد: 38 درصد تجارت دنیا را تجارت انرژی تشکیل می‌دهد، بیشتر انرژی نیز نفت است، و اگر قیمت نفت بالا برود، بخشی از دلارهای سرگردان، در قیمت نفت هزینه می‌شود و همچنان تقاضا برای دلار و ارزش آن حفظ می‌شود؛ پس از آن نیز کسینجر طرحی به نام بازیافت نفتی دلار را به دولت آمریکا ارائه می‌دهد.
کریمی افزود: یکی از راهبردهای اقتصاد مقاومتی، راهبرد انرژی است که کشور ما باید به سمت این برود که عرضه‌کننده قیمت نفت قیمت آن را تعیین کند، نه متقاضی آن، زیرا در زمان فعلی الان متقاضیان نفت قیمت آن را تعیین می‌کنند و در پی این نیز افکار بازارهای نیز دست متقاضیان است.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به اینکه اروپا می‌دانست که آمریکا چه نفعی از حاکم شدن دلار در جامعه می‌برد، خاطرنشان کرد: نفعی که آمریکا از دلار بردند، بیش از استعماری است که انگلیس کردند و نشان آن هم این است که اقتصاد آمریکا یک چهارم اقتصاد کل دنیا را دربرگرفته است، همچنان که اروپا و چین نیز یک چهارم اقتصاد دنیا را تشکیل داده‌اند.
کریمی بیان داشت: اروپایی‌ها نهادی تأسیس کردند، که این نهاد می‌توانست با پول‌های ملی خود تجارت کند، این نهاد در سال‌های مختلف توسعه پیدا کرد، تا کم کم کل تجارت اروپا بدون دلار انجام شد و بخشی از تجارت دنیا با پول واحد اروپا و از آن به بعد است که یورو نیز جای خود را در جهان باز می‌کند، که از ابتدا نیز برای همین رواج یافته بود.
ریشه بسیای از اتفاقات دنیا در اقتصاد بین‌الملل است
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به حمله آمریکا به عراق، تصریح کرد: فرانسه و آلمان با جنگ عراق موافقت نکردند، زیرا درست زمانی بود که یورو می‌خواست قوت بگیرد، وقتی آمریکا صدام را تحریم می‌کند، نفتش را به دلار نمی‌تواند بفروشد، از این رو به کشورهایی رو می‌آورد که با یورو کار می‌کردند و نفت را به آنان فروخت و همین تقاضای را برای عرضه یورو به بازار جهانی ایجاد کرد.
وی با اشاره به ویژگی‌های تحریم ایران، خاطرنشان کرد: ریشه خیلی از اتفاقات دنیا را در اقتصاد بین‌الملل باید جستجو کرد، به دلیل حاکمیت یورو و دلار در بازار تجارت جهانی ما هر پولی را نمی‌توانیم در تجارت خود استفاده کنیم، 90 درصد تجارت دنیا با ما با این دوتا پول انجام می‌شود و تمام تحریم این است، دارندگان پول مانع تجارت ایران با سایر کشورها می‌شوند.
کریمی ادامه داد: در ایران بانک مرکزی از یک نظام پرداخت استفاده می‌کند به این معنا که اگر از بانکی در مشهد، به بانکی در شیراز بخواهد پولی واریز شود، باید از طریق نظام پرداخت بانکی صورت بگیرد، زیرا در غیر این صورت، کارمند بانک می‌تواند به راحتی به یک حساب پول واریز کند، اما با وجود نظام واحد پرداخت بانکی، ابتدا باید پول از حسابی کم بشود و بعد به حساب دیگر اضافه شود.
کریمی با اشاره به اینکه دلار نیز در تحت سیطره، سازنده آن یعنی آمریکا است، اضافه کرد: اگر کسی بخواهد از دلار استفاده بکند، باید حتما در «فدرال رزرو» تأیید شود و گفته شده است که در شرایط تحریم ارقام بالای 10 هزار دلار را برای ایران تأیید نمی‌کنند.
بحران در آمریکا به جاهای دیگر تزریق شد
وی با بیان اینکه هر گاه شبکه‌ای بزرگ‌تر شود، مطلوبیت پیوستن به آن شبکه بیشتر می‌شود، ابراز داشت: دلار و یورو دو شبکه جهانی است که گسترش یافته‌اند و به دلیل همین گستردگی، نفع پیوستن به این شبکه و ضرر اخراج از این شبکه بسیار است، که یورو نیز ما را پس از یک سال و دوسال و نیم تحریم کرد.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی انقلاب اسلامی ایران را از ابتدا در تحریم دانست و گفت: ما از اول انقلاب تحریم بودیم؛ قطعات ویژه‌ای مانند بخش نظامی را نمی‌توانستیم بخریم زیرا فروشندگان آن بسیار کم بودند و آن کالا را به ایران نمی‌دادند، اما تحریم اخیر با سایر تحریم‌ها بسیار متفاوت است، زیرا با تأیید نشدن، مبادلات تجاری بر اساس دلار و یورو حتی موکت و کف‌پوش نیز نمی‌توان خرید.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه آمریکا به غیر از تحریم در سال 2008 از دلار برای رهایی از بحران اقتصادی، بهره برد، تصریح کرد: زمانی در سال 2008 دنیا وارد رکود اقتصادی می‌شود و این رکود نیز گریبان آمریکا را می‌گیرد، ایالات متحده از طریق دلار و از طریق خریدهای مهمی که از سایر کشورها برای صنایع خود انجام می‌دهد، رکود و بحران خود را به بقیه کشورها تسری می‌دهد.
وی ابراز داشت: آمریکا پول ملی خود را چاپ و به بنگاه‌های اقتصادی خود تزریق کرد؛ منطقه یورو نیز همین سیاست را در پیش گرفت که نتایجی مانند تشدید کاهش ارزش دلار، تهدید سایر کشورها به مقابله به مثل و وقوع جنگ ارزی را در برداشت، در پی این کشورهایی مانند برزیل، چین، ترکیه و کوبا دست به اعتراضی مبنی بر اینکه ما هم از رکود اقتصادی ضربه می‌خوریم و هم از طریق پایین رفتن ارزش دلار زیان می‌بینیم.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: بر همین اساس چین،دلار را کنار گذاشت و کشور چین نیز از دسامبر سال گذشته تاکنون به منظور استفاده از واحد پول ملی (یوان) در مبادلات تجاری خود دست به اقدامات گسترده‌ای زده است، همچنین کشور چین علیرغم دارا بودن ذخایر عظیم دلاری، طی ماه‌های گذشته و از جمله در اجلاس سال 2009 گروه 20، آمادگی خود را برای ایجاد واحد پول جدید بین‌المللی و جانشین دلار اعلام کرده است.
وی گفت: نباید مسؤولان به جای یورو و دلار از ارز دیگری مانند امارات استفاده کنند، زیرا در صورت استفاده کردن، آن کشورها نیز می‌توانند ایران را تحریم کنند، باید به یک روش جدیدی مانند آنچه که در چین و یا اروپا ایجاد شد دست یازید.
کریمی با بیان اینکه درباره ماجرای دلار و حاکمیت آن باید، افشاگری صورت بگیرد، ادامه داد: آمریکا در کنفرانس برتون‌وودز اعلام کرد که جایگزینی دلار، یکی از راه‌های کمک به اقتصاد جهانی است، اما افشاگری علیه آمریکا مبنی بر اینکه از قدرت خود در تحریم و زیرفشار گذاشتن ملت‌ها استفاده می‌کند، یکی از راهبردهای اقتصاد مقاومتی است.
وی ادامه داد: یکی از راه‌های برون رفت از این تحریم‌های پولی و بانکی، پیشنهاد ارز جایگزین نیست، بلکه ارائه مکانیزم جایگزین است، باید به این پرداخت که چه ساز و کاری می‌تواند ارز واسط را از مبادلات تجاری حذف کند و جایگاه ریال را در نظامات پولی آینده تضمین کند./914/ز503/ن