کسی که قیامت را باور کند مراقب رفتار و گفتار خود خواهد بود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حضرت آیت الله عبدالله جوادی آملی امروز در جمع طلاب، علما و روحانیان حوزه علمیه در مسجد اعظم قم به ادامه تفسیر سوره مبارکه قصص پرداخت.

این استاد تفسیر حوزه علمیه گفت: در این بخش از قصه موسی علیه السلام و فرعون، فرعون که راهی برای اثبات واقع به جز حس و تجربه نداشت، اگر چیزی را نمی دید نمی پذیرفت و تنها راه معرفت شناسی آنها حس و تجربه بود، ساخت برج و رصدخانه هم برای کسب علم نیست بلکه فقط می خواست اطلاع پیدا کند و با توجه به اینکه «طَلَعَ» به معنای «صَعَدَ» است، مراد از «اَطَّلِعُ» در «لَعلّی اَطَّلِعُ إلی إله موسی» به معنای صعود است یعنی برسم به او.

وی ادامه داد: اگر کسی در همین حد از معرفت باشد ولی قیامت را باور کند مراقب رفتار و گفتار خود خواهد بود چون در برابر کار خود احساس مسؤولیت می کند، در سوره مبارکه «صاد» فرمود منشأ مشکلات اینها این است که «بِما نَسوا یَومَ الحِساب»، چون روز حساب را فراموش کردند خود را مسؤول نمی دانند، اگر کسی خود را مسؤول ندانست جلوی خود را باز می بیند، اینها شهوت عملی دارند نه مشکل علمی، می خواهد جلوی او باز باشد تا فسق و فجور کند، بر اساس «بَل یُریدُ الاِنسانُ لِیَفجُرَ أمامَه»، می خواهد جلوی او و راه او باز باشد و کسی جلوگیر او نشود تا هر کاری خواست انجام دهد.

این استاد عالی حوزه علمیه قم با اشاره به آیه شریفه «وَاسْتَکْبَرَ هُوَ وَجُنُودُهُ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَظَنُّوا أَنَّهُمْ إِلَیْنَا لَا یُرْجَعُونَ» گفت: خداوند می فرماید بعد از مدتی که به اینها مهلت دادیم، آنها را به دریا ریختیم، برای اینکه معلوم شود اینها وزنی ندارند و در اختیار او قرار دارند و مبادا خیال کنند کار برای خدای متعال دشوار است، همان طور که در قیامت زمین را صاف و مسطح می کند و هیچ پستی و بلندی باقی نمی ماند، «فَیَذَرُهَا قَاعًا صَفْصَفًا، لَّا تَرَى فِیهَا عِوَجًا وَلَا أَمْتًا»، هیچ جایی هم برای پنهان شدن باقی نمی ماند و چشم ها هم در آن روز تیز بین است.

مفسر برجسته قرآن کریم در تفسیر آیه شریفه «وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً یَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ لَا یُنصَرُونَ» گفت: خدای متعال از فرعون و امثال فرعون به عنوان رهبران کفر یاد می کند و می فرماید اینها اول گرفتار مکروهات بعد معاصی صغیره و بعد هم معاصی کبیره و مانند آن شدند، خدای سبحان هم اینها را مؤاخذه کرده و کیفرشان را اضلال کیفری ـ نه اضلال ابتدایی ـ قرار داده و فرمود ما اینها را رهبران کفر قرار دادیم، این اضلال کیفری است یعنی اگر خدا بخواهد کسی را بگیرد نه تنها او را گمراه می کند بلکه او را رهبر کفار و منافقین قرار می دهد.

معنای اضلال کیفری چیست؟

حضرت آیت الله جوادی آملی در تبیین معنای اضلال کیفری خاطر نشان کرد: بیان مطلب این است که خدای سبحان چراغی را در درون و چراغی را از بیرون به انسان داد که با داشتن این چراغ ها راه را پیدا کند و به مقصد هم برسد، هم عقل و فطرت را در درون و هم وحی و نبوت و امامت را از بیرون، نبی و امام دو کار انجام می دهند، هم راهنمایی می کنند و چراغ دستشان است که فرمود «الحسین علیه السلام مصباح الهدی» که هر امام و معصومی مصباح الهدی است، از طرف دیگر این فتیله درون انسان، عقل و فطرت انسان را بالا می کشند؛ «یثیر لهم دفائن العقول»، هم چراغ دستشان است و هم چراغ درون ما را افروخته نگه می دارند.

وی افزود: اگر کسی با داشتن همه این راه های هدایت بیراهه رفت خدای سبحان چندین بار مهلت می دهد، راه توبه و بازگشت را باز می کند، اگر او همه این درهای رحمت را به روی خود بست و به جایی رسید که دیگر قابل هدایت نبود، از آن به بعد ذات اقدس اله اینها را می گیرد؛ «یُضِلُّ بِهِ کَثِیرًا وَیَهْدِی بِهِ کَثِیرًا وَمَا یُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفَاسِقِینَ» اضلال خدا که منحصر در فاسقین است به معنای گمراه کردن اینها نیست، عقل و مسؤولیت را هم از آنها سلب نمی کند چرا که انبیا، اولیا و علما تا آخرین نفس اینها را هدایت می کنند، پس اضلال ابتدایی که محال است، اضلال کیفری هم امر وجودی نیست که خدا کسی را گمراه کند بلکه آن توفیق و هدایت و رحمت ویژه ای را که تا حال داشت سلب کرده و او را به حال خود رها می کند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بیان داشت: در سوره مبارکه فاطر فرمود «مَّا یَفْتَحِ اللَّـهُ لِلنَّاسِ مِن رَّحْمَةٍ فَلَا مُمْسِکَ لَهَا وَمَا یُمْسِکْ فَلَا مُرْسِلَ لَهُ...»؛ کار خدا یا فتح است یا ارسال، یا می دهد یا نمی دهد، اگر دری را از روی رحمت باز کرد کسی نمی تواند ببندد اما اگر دری را باز نکرد و فیضی را نداد هیچ کس نمی تواند کاری بکند، پس اضلال کیفری به این معنی نیست که خدا ظلمتی یا گناهی به کسی بدهد بلکه آن لطف الهی را که تا حال می داد دیگر نمی دهد همین، نه اینکه چیزی به کفار به نام امامت کفار بدهد، «وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً یَدْعُونَ إِلَى النَّارِ» یعنی آنها را به حال خود رها کردیم.

حضرت آیت الله جوادی آملی گفت: اینکه وجود مبارک پیغمبر صلی الله علیه و آله مکرر عرض می کرد «الهی لا تکلنی إلی نفسی طرفة عین أبدا» همین است، اگر یک لحظه انسان را به حال خود رها کنند دیگر پایگاهی ندارد، نه تنها بیراهه می رود بلکه خیلی ها را هم به بیراهه می کشاند، این می شود امامت کفر که جعل ابتدایی نیست بلکه کیفری است، و یک امر عدمی است یعنی به حال خود رها شده اند.

وی ادامه داد: اگر انسان به حال خود رها شد نفس اماره و شهوت و غضب در بخش عمل و وهم و خیال در بخش اندیشه چیزی برای انسان نمی گذارند و گرنه امامت حق و رهبری، عهد الهی است و این عهد الهی آن قدر با جلال و شکوه و جبروت است که هرگز کسی که ولو در گذشته اهل ستم بوده نمی تواند در آنجا پرواز کند، «لا ینال عهدی الظالمین»، امامت نظیر درس و بحث حوزه و دانشگاه نیست که کسی با درس خواندن مرجع و مجتهد بشود، امامت درس خواندنی و دست یافتنی نیست، خداوند نفرمود کسی به امامت نمی رسد مگر به اذن من بلکه فرمود امامت من باید برسد و این امامت به همه نمی رسد، «عهدی» فاعل «ینال» است، هیچ ممکن نیست کسی با ریاضت و درس و بحث پیغمبر و امام و ولی و وصی بشود، امامت باید برسد که به همه نمی رسد، بلبل های خوش طبع همه جا نمی خوانند، اگر باغ مختصر کثیفی داشته باشد یا هوا کمی گرم باشد نمی خوانند، خداوند نفرمود «لا ینال عهدی الظالمون» چون عالمون و عادلون هم نمی رسند، پس با توجه به این که این امامت به ظالمین نمی رسد امامت فرعون از این دست نیست، و چون خدا چیزی را به انسان به عنوان امامت کفر نمی دهد بلکه امامت کفر از سنخ عدمی است نه وجودی، همین که خدا فیض را برداشت او می افتد مثل اینکه مادر دست از پذیرایی و پرستاری کودک بردارد.

این استاد عالی حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: در تفسیر «یدعون إلی النار» گفته شده است که «یدعون إلی المعاصی اللتی یوجب ارتکابها دخول النار»، البته این چون به ظاهر قرآن بر می گردد صحیح است اما باید دانست که قرآن حبل متین است و انزال قرآن به صورت آویختن است نه انداختن، این حبل متین به جای بلندی بسته شده است، یک طرف قرآن «عربی مبین» است که شما در خدمت آن هستید و یک طرف «علی حکیم» است که لدی الله و به دست خدا است شما می توانید از «عربی مبین» به «علی حکیم» حرکت کنید و این معنای «اقرأ و ارق» است.

هیزم جهنم از جنگل تهیه نمی شود بلکه خود ظالمان هیزم جهنم هستند

وی افزود: این ترجمه ظاهری درست است اما همان طور که جلوتر می روید می بینید باطن گناه آتش است، هیزم جهنم از جنگل نمی آید بلکه هیزم جهنم خود ظالم است و آتش آن هم که «نارالله الموقدة تطلع علی الافئدة» است، آتش از درون در می آید و کل شخص را می سوزاند و گُر می گیرد، اگر بخواهیم کوره ای داشته باشیم و چیزی را آب کنیم یا تغییر بدهیم نیاز به مواد اولیه سوخت و سوز مثل هیزم و نفت و مانند آن داریم، بعد یک ماده انفجاری به آن می زنیم تا گُر بگیرد بعد هم مواد را در آن می ریزیم و می جوشانیم مثل کارخانه فولاد و مانند آن، قرآن می فرماید ما هر سه اینها را در جهنم داریم اما هر سه خود انسان است، مواد اولیه سوخت و سوز که خود انسان است «وَأَمَّا الْقَاسِطُونَ فَکَانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَبًا»، ماده انفجاری که اینها را گُر می دهد رهبران کفرند که از آنها به عنوان «وقودالنار» یاد می کند، وقود یعنی «ما توقد به النار» و در قرآن فرمود « فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِی وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ»، وقتی که گُر گرفت افرادی را که باید بسوزند در آن می ریزند «ثُمَّ فِی النَّارِ یُسْجَرُونَ».

حضرت آیت الله جوادی آملی گفت: این سه طایفه آیات مشخص می کنند که مواد اولیه سوخت و سوز ظالمینند، ماده انفجاری که در دنیا دیگران را می سوزاند و مشتعل می کرد و در آخرت هم مشتعل می کند سران کفر هستند و وقتی جهنم افروخته شد افرادی را که باید عذاب کنند وارد آن می کنند، اگر این دید را آیات دیگر برای ما تشریح می کند دیگر مضافی در تقدیر نیست، در جریان قصه عقیل، امیر المومنین علیه السلام فرمود مگر رشوه را یک آدم عاقل می خورد، این قی کرده افعی است، یعنی واقعا سم است، تشبیه نیست، حضرت که معاذالله قصد اغراق و مبالغه ندارد، وقتی باطن اشیا معلوم شود، روشن می شود که رشوه ظاهرش رشوه است ولی باطنش سم است، باطن بعضی از امور نار است.

مفسر برجسته قرآن کریم درباره جهنم گفت: جهنم در دنیا نیست ولی الان در جای خود موجود است، الان جهنم و بهشت موجودند، وجود مبارک امام رضا علیه السلام فرمود لیس منا، از ما نیست کسی که بگوید جهنم و بهشت خلق نشده است، این که حضرت امیر علیه السلام در خطبه نورانی هَمّام فرمود «هم و الجنة کمن قد رآها» و «هم و النار کمن قد رآها» یا حضرت فرمود «لو کشف الغطا ما ازددت یقینا»، الان جهنم و بهشت موجود است و عده ای هم می بینند./913/پ201/ج