تاریخچه سبک زندگی و لزوم طرح دوباره آن

حجت‌الاسلام سیدمهدی روحبخش، مدیر شبکه اجتهاد اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، طی سخنانی در مشهد گفت: بحث سبک زندگی که رهبر معظم انقلاب فرمودند، بحث جدیدی نیست ولی ایشان احساس کردند که مسئله‌ای با این اهمیت مغفول مانده و با این‌که سابقه کمی هم ندارد، ولی باز باید طرح و پی‌گیری شود.

تاریخچه سبک زندگی

وی افزود: بحث سبک زندگی در طول تاریخ شیعه از زمان ائمه اطهار(ع) تا الان بوده ولی با این عنوان مطرح نبوده است. این عنوان از پنج سال پیش مطرح شد که به معنی سبک زندگی اسلامی است. زیرا سبک زندگی به طور کلی در غرب مطرح بوده و سابقه آن به تأسیس مجله لایف در آمریکا یعنی 70 سال پیش برمی‌گردد.

وی تصریح کرد: این مجله از ابتدا سعی داشته با نمایش زندگی افراد مشهور و معروف، نوعی سبک زندگی را ترویج کند. نمایش آنها در زمینه پوشاک، زندگی شخصی، ماشین، جواهرات، منزل و چیزهای دیگر بود که هم جذب مخاطب می‌کرد و هم زندگی آن افراد را ترویج می‌داد.

این مدرس سواد اطلاعاتی خاطرنشان کرد: عکس‌هایی که این مجله از شخصیت‌های مختلف دنیا گرفته، یکی از غنی‌ترین مجموعه تصاویر دنیا است که به مرور به سمت عموم مردم کشیده شد و شماره‌هایی دارد که مثلا با کشاورزان مصاحبه کرده و از زندگی آنان عکس گرفته است، مثل چگونگی کشاورزی، پوشاک، مکان‌هایی که رفت و آمد دارند و موارد دیگر زندگی آنان.

نشریات ایرانی 

وی در خصوص سابقه نشریات ایرانی، گفت: در ایران نیز به علت جذابیت‌هایی که در بحث الگوگیری از افراد مشهور جامعه وجود دارد، قبل انقلاب مجلاتی به این سبک منتشر شدند، مثل دنیای مردان که الان نیز منتشر می‌شود، سپید و سیاه، دختر نمونه، دختران و پسران، دنیای جوانان که در همین سبک کار می‌کرده، اما اسم سبک زندگی نداشته است و مجلات دیگر.

وی افزود: قبل انقلاب در زمینه بحث‌های سیاسی انقلاب، نظام و حکومت، کار شده بود، اما به بحث‌های فرهنگی و نظام سازی فرهنگی، پرداخته نشده بود، که بعد از انقلاب شروع شد. اما با جنگ مواجه شد و بعد از جنگ نیز تا مدت‌ها مجلاتی منتشر می‌شد که بازمانده مجلات قبل انقلاب بود؛ مثل اطلاعات هفتگی که از قبل انقلاب نیز در این زمینه منتشر می‌شده است.

حجت‌الاسلام روحبخش گفت: در آغاز دهه هشتاد، محصولاتی برای ارائه سبک زندگی عرضه شد؛ مثل همشهری جوان، معماری، ایرانگردی، چلچراغ، موفقیت و دیگر موارد که به مرور آنقدر زیاد شده است که الان بیش از 200 مجله به صورت هفتگی، ماهانه یا فصلی به این موضوع می‌پردازند.

 تولیدات رسانه‌ای

وی ادامه داد: در تولیدات رسانه‌ای نیز مثلا تبلیغاتی میان برنامه‌ها انجام می‌شده، اما به پیشرفتگی مجلات نبوده و مجلات در این زمینه خیلی جلوتراند. در فضای وب، مطرح‌ترین سایت‌های دنیا، مثل نیویورک تایم و یاهو، قسمتی به این اسم دارند و در ایران نیز سایت‌هایی مثل «سیمرغ» و «نیک صالحی» که سبک زندگی را کار کرده‌اند، عملا فارسی شده سایت‌های غربی هستند؛ یعنی چیزی از لحاظ اسلامی بودن نداشته ولی مخاطب زیادی داشته‌اند.

وی یکی از بحث‌هایی که در سبک زندگی مطرح است را سبک فکر کردن دانست که سایت‌های یاد شده با لینک‌های مختلفی که در موضوعات مختلف عرضه می‌کنند، فکر افراد را جریان می‌دهند. یعنی اگر شخصی مدتی مخاطب اصلی یک سایت باشد که فقط لینک معرفی می‌کند، طرز فکرش تغییر خواهد کرد.

سبک زندگی اسلامی

مدیر شبکه اینترنتی اجتهاد، تصریح کرد: بحث اسلامی بودن که نکته مهم سخنان مقام معظم رهبری است، از زمان ائمه اطهار(ع) بوده است، مثل جواب‌هایی که ائمه(ع) به سؤالات مختلف و بر اساس نیاز مردم مطرح می‌کرده‌اند و روایات زیادی که در خصوص سبک زندگی وارد شده و باید بر اساس نیاز تنظیم شوند.

وی افزود: فقط امیر مؤمنان(ع) و پیامبر اکرم(ص) متناسب با حکومت خود خطبه می‌خواندند، اما بقیه ائمه(ع) بر اساس نیازها و سؤالات مردم سخن گفته و به همه نیز جواب می‌دادند. بنابراین آسیب جدی بسیاری از منبرها که مهم‌ترین رسانه نشر معارف شیعه است، بر اساس نیازها نبودن آن است که روحانی چیزی را با سلیقه خود تنظیم می‌کند.

وی تأکید کرد: شاکله کلی نیازهای مردم با نیازهای زمان ائمه(ع) فرق نمی‌کند؛ مثلا 85 درصد طلاق‌هایی که در پنج سال اول زندگی اتفاق می‌افتند، به خاطر مسائل زناشویی است، نه بخاطر مسائل مالی و عدم تفاهم. یعنی علتی دارد که اصلا بیان نشده و به حساب بی‌حیایی گذاشته می‌شود و حتی از پاسخگویان اینترنتی و صوتی نیز پرسیده نمی‌شود. اما زمان ائمه اطهار(ع) این مشکلات به راحتی مطرح می‌شده و اولین بار به صورت کافی توسط مرحوم علامه مجلسی در کتاب حلیه‌المتقین آورده شده و بعد افراد دیگری مثل شهید مطهری، در زمان انقلاب با چاپ کتابی به بحث‌های جنسی پرداخته‌اند.

حجت‌الاسلام روحبخش خاطرنشان کرد: زمانی که این روایات از زبان امام(ع) خوانده می‌شود، کمی سنگین به نظر می‌آید، در حالی که ایشان این مطالب را جلوی مردم می‌فرموده‌اند. پس زمان ائمه(ع) در این زمینه جلوتر بوده‌اند. 80درصد مستندات روانشناسان محصولاتی مثل سی‌دی «آشنای محبوب» نیز مربوط به ائمه اطهار(ع) است. البته این احادیث باید ترجمه و طبقه‌بندی شود تا خلاء نیازهای جامعه کنونی نسبت به سخنان ائمه(ع) مشخص گردد؛ که اگر سخنان ائمه(ع) در کنار سخنان بزرگان گذاشته شود، دیگر کمبودی باقی نمی‌ماند.

نیاز کنونی جامعه به طرح دوباره سبک زندگی

وی با اشاره به دلیل تذکر دوباره رهبر معظم انقلاب، گفت: بحث سبک زندگی برای مقام معظم رهبری مهم بوده که دوباره تذکر داده‌اند و اگر سخنان این سی سال ایشان در سبک زندگی با سخنرانی اخیر مقایسه شود، بیست سؤال ریز و جزئی را مطرح می‌کنند، در صورتی که روش ایشان در بیان مباحث به صورت کلی است، مگر این‌که مسأله‌ای بسیار مهم باشد.

وی توضیح داد: یکی از علت‌هایی که این بیست سؤال را مطرح کرده‌اند، این بوده که ذهن‌ها از سبک زندگی، معنایی را متوجه می‌شوند و ایشان با این سؤالات شاهد مثال‌هایی برای سبک زندگی مد نظرشان آورده‌اند. البته نباید فقط به همان بیست سؤال جواب داد، زیرا آنها مثال هستند.

آیا سرعت غرب بیشتر بوده است؟

این مدرس سواد اطلاعاتی تبیین کرد: حکومت‌ها در غرب به دلیل زده شدن از دین و رسیدن به خلأ، زودتر به سبک زندگی روی آوردند. در قرون وسطی مردم خیلی با کلیسا درگیر بودند چون به راحتی مردم را می‌کشت و مشکلات اقتصادی به وجود می‌آورد. از طرفی نیز می‌خواستند سبک زندگی مد نظر خود را ترویج کنند که این تفکرات، اکنون مشکل‌ساز شده است؛ زیرا مردم به شهرنشینی روی ‌آورده‌اند و حکومت‌ها مخصوصا در اروپای شرقی برای رفع آن دوباره به مسائل روستاها و آداب و رسوم قدیمی پرداخته و جشنواره‌هایی در این زمینه برپا می‌کنند.

وی افزود: البته غربی‌ها نیز از زمانی که صنعت چاپ راه افتاد، بعد از رنسانس و به مرور که مردم سواد یاد گرفتند، به سمت سبک زندگی رفتند. زمانی که در ایران هزاران دانشمند وجود داشت، در غرب تعداد معدودی بودند و تاریخچه دانشمندان غربی نهایتا به سیصد سال قبل برمی‌گردد.

وی تأکید کرد: این مسأله معروف است که یکی از شهرهای اسلامی به دست حکومتی دشمن افتاد، حکومت برای تشخیص این‌که چه کسی در این شهر مسلمان است و چه کسی مسلمان نیست از این علامت استفاده می‌کردند که اگر کسی از نظر ظاهری مرتب و پاکیزه بود، علامت مسلمانی‌اش محسوب می‌شد. این‌ها ملاک شناخت مسلمانان بود.

سبک زندگی ایران قدیم

حجت‌الاسلام روحبخش ادامه داد: قدیمی‌های ما نیز مسائل زیادی را رعایت می‌کردند،‌ مثلا در سجاده خود همیشه شانه چوبی و مسواک درخت سواک عربستان را داشته‌اند، مرتب بودند و به ظاهر خود می‌رسیدند، رفتار با همسر، صبر در مقابل ناملایمات زندگی، طریقه ارتباط با مردم و بسیاری از مسائل را رعایت می‌کردند که این همه تحت تعالیم اهل بیت(ع) بود.

وی افزود: تا این‌که حکومتی به سر ایران آمد که به شدت روحانیت را تحت فشار گذاشت. زیرا اگر کسی بخواهد سبک زندگی را در مکتب تشیع رواج دهد، فقط روحانیت است و کلیسا نتوانسته به اندازه روحانیت در جامعه خود نفوذ کند؛ با این‌که ده‌ها برابر نظام روحانیت شیعه سرمایه مالی دارد. کلیسا حتی نتوانسته سبک زندگی‌ای که حضرت عیسی می‌پسندد را اجرا کند.

وی توضیح داد: بنابراین سبک زندگی در ایران، قدیمی‌تر و با سابقه‌تر است که متأسفانه در بیش از 150 سال حکومت قاجار و پهلوی، خلأ بزرگی ایجاد شد و دقیقا در دوره‌ای بود که غرب شروع به پیشرفت کرده بود. الان نیز اگر به تعالیم علمای گذشته رجوع شود، موفقیت حاصل خواهد شد. مثلا کتاب مفاتیح الحیاة آیت‌الله جوادی آملی، کتابی است که سبک زندگی را ارائه داده و برای هر مسأله‌ای که مؤمن در زندگی خود نیاز دارد، حدیث آورده است.

چه کار باید کرد؟

مدیر شبکه اینترنتی اجتهاد در پایان با اشاره به توصیه‌هایی، گفت: در بحث سبک زندگی فقط نباید به کلیات پرداخت و لازم است از اشخاص بزرگ، پیشنهاد و راهکار گرفته شود. بحث سبک زندگی با «چه»ها شروع می‌شود و صحبت در مورد آن نیز باید با جمله «چه کار باید کرد؟»، شروع شود. در عرصه رسانه، نوشتن کتاب، ورود معارف اسلامی و عرصه‌های دیگر، باید با پیشنهادات روشن باشد.

وی افزود: سبک زندگی بسیار گسترده است و شامل بحث‌هایی مثل سبک زندگی اداری، آپارتمان‌نشینی، ترافیک، شهری، طلبه، معلم، دانشجو و سایر گروه‌های مرجع می‌شود. متأسفانه بعد از سخنان مقام معظم رهبری، اغلب رسانه‌ها به آن پرداخته و با موج ایجاد شده پیش رفتند که ضرر این کار بیشتر است؛ زیرا کارها سطحی انجام شده و مطالب ناقص ارائه می‌شود تا فقط در پایان گزارشی ارائه شود.

932/ز502/ر

/پایان خبر/