با کسانی همنشین شوید که شما را به یاد خدا بیندازند
به گزارش خبرگزاری رسا، کتاب«نسیم هدایت، رهنمودهای بزرگان به طلاب جوان» تدوین شده از سوی علی وافی، دربردارنده چهل پرسش و پاسخ درباره آداب و رموز طلبگی و صد‌ها نکته آموزنده درباره شیوه طلبگی است.
با توجه به اهمیت طرح این مباحث برای طلاب به ویژه طلاب جوان و تازه‌وارد به حوزه‌های علمیه، خبرگزاری رسا اقدام به انتشار بخشی از محتوای این کتاب کرده است.
در فصل یازدهم این کتاب، در بخش پیوست‌ها می‌خوانیم:
قال الصادق(ع):
کسی که با رفیق بد همنشین شود، سالم نمی‌ماند «سرانجام آلوده می‌شود».
امام صادق علیه‌السلام:
دوستی «واقعی» وجود نخواهد داشت مگر با حدود و شرایطی. پس هر کس که این حدود و شرایط در او بود، او را دوست «واقعی» خود بدان: اول، آن که پنهان و آشکارش برای تو یکی باشد. دوم آنکه آبرو و افتخار تو را آبرو و افتخار خود و شرمساری تو را شرمساری خود بداند. سوم آنکه هیچ مقام و مالی او را نسبت به تو دگرگون نسازد. چهارم، آنکه از چیزی که توان آن را دارد برای تو فروگذار نکند؛ و پنجم «که همه این ویژگی‌ها را در بردارد» اینکه تو را در بیچارگی‌ها رها نکند.
معاشرت با خوبان
آیت‌الله بهجت:
با کسی نشست و برخاست کنید که همین که او را دیدید، به یاد خدا بیفتید، به یاد اطاعت خدا بیفتید، نه با کسانی که در فکر معاصی هستند و انسان را از یاد خدا باز می‌دارند.
ویژگی‌های مشترک
آیت‌الله رضا استادی:
چون طلبه و روحانی بودن و ویژگی‌های خاصی دارد، فقط باید با کسانی طرح دوستی بیندازد که با آن خصوصیات سازش داشته باشند، یعنی در درجه اول متدین و نیز اهل مسجد و محافل دینی باشد، ثانیا در روش و منش با وقار و سنگین بوده و از نظر مادی متوسط و معاشرت با آن‌ها را ترک کند، مگر اینکه آن قدر به خویش مطمئن باشد که می‌تواند در آن‌ها اثر بگذارد و اثر نپذیرد.
دقت در انتخاب دوست
آیت‌الله مجتهدی:
یکی از رموز موفقیت من، نداشتن رفیق است، به این معنی که اگر طلبه‌ای ببیند که داشتن دوست و رفیق نه تنها او را در درس و بحث کمک نمی‌کند بلکه مانع تحصیلات او خواهند بود، چنین طلبه‌ای باید از رفاقت با این گونه دوستان خودداری کند و من چنین رفیق‌هایی نداشتم، زیرا امروزه کم پیش می‌آید که رفقای انسان، شرایط رفاقت را که در احادیث و روایات آمده است، رعایت کنند یادم می‌آید وقتی که بچه بودم سرم را می‌انداختم پایین و از خانه بیرون می‌رفتم، در حالی که بچه‌های هم سن و سال من مشغول بازی بودند، وقتی هم برمی‌گشتم با کسی کاری نداشتم و داخل خانه می‌شدم. الان هم که به این سن و سال رسیده‌ام چنین رفیق‌هایی ندارم. البته رفیق خوب بهتر است از تنهایی، مقصود این است که رفیق خوب، که آدمی را در طی مراحل عالیه الهی کمک کند کم است...
بعضی در روز قیامت فریاد می‌زنند: یا ویلتی لیتنی لم اتخذ فلانا خلیلا «ای وای بر من ای کاش با فلانی رفیق نشده بودم» این نتیجه رفاقت با نااهلان است.
حضرت رسول اکرم(ص) فرمودند: المرء علی دین خلیله، فلینتظر احدکم من یخالل
هرکس بر دین دوستش است، پس باید آدمی نگاه کند که با چه کسی دوست می‌شود.
اثرپذیری از معاشران و دوستان
إیاک و قرین السوء فإنک به تعرف
بر حذر باش از رفیق بد، پس به درستی که تو به او شناخته می‌شوی.
همه این گفتارهای زندگی بخش، به انسان این اجازه را می‌دهد که در روابط اجتماعی، افراد را به وسیله هم‌نشینان بشناسد و بسنجد. پس اگر افراد صالح و شایسته‌ای بودند، جای نیک انگاری و حسن ظن می‌باشد؛ اما اگر نااهل و بدنام باشند، زمینه سوء ظن و بدبینی را در اذهان مهیا می‌سازد.
حضرت امام علی(ع) می‌فرمایند:
اولی الناس بالتهمة من جالس اهل التهمة
سزاوارترین مردم به تهمت و بدبینی کسی است که با اهل تهمت هم‌نشینی کند.
حتی اگر انسان از اخیار و خوبان روزگار باشد، اثر وضعی هم‌نشینی با بدان و اشرار، بدبینی و سوءظن است.
انتخاب دوست
مرحوم شهید ثانی در کتاب شریف منیةالمرید می‌فرماید:
«باید طلبه و دانشجو از معاشرت با افرادی که او را از مسیر تحصیل منحرف می‌سازند خودداری نماید، زیرا ترک معاشرت با چنین افرادی از مهم‌ترین وظائفی است که باید طلبه و دانشجو با اهتمام کافی آن را رعایت کند، به ویژه با افراد نامناسب و نامتناجس، و بالاخص با افرادی که کم خرد و تن‌پرور و تن‌آسا می‌باشند، و عمر خویش را به بطالت صرف می‌نمایند.
از پیامبر اسلام(ص) پرسیدند با چه کسانی مجالست و هم‌نشینی کنیم؟ فرمودند: با افرادی که دیدار آنان شما را به یاد خدا بیندازد.
سخنانشان بر علم و دانش شما بیفزاید.
رفتار آن‌ها آخرت را به یاد شما آورد.
پس بر همه ما واجب است که ضمن رعایت ضوابط و حدود و روابط دوستی دقت بیشتری در هم‌نشینی با رفقا و دوستان خود داشته باشیم، زیرا اخلاق و روحیات ما، در معاشرت با آن‌ها، به طور نامحسوسی تحت تأثیر قرار گیرد، اگر دوستان و هم‌نشینان ما، خوب باشند، ماهم خوب خواهیم شد.
دوست، لازمه زندگی اجتماعی
قال الامام علی(ع):
الصدیق من کان ناهیا عن الظلم و العدوان، معینا علی البر و الاحسان.
دوست کسی است که بازدارنده از ظلم و دشمنی و یاری دهنده بر نیکی و احسان باشد.
همه ما، دست کم یک بار، دوستی را تجربه کرده‌ایم و از آن خاطره‌ای خوش یا ناخوش داریم.
پاره‌ای از افراد، چنان تجربه ناخوشایندی از دوستی داشته‌اند که به تنهایی پناه برده‌اند...
در مقابل، کسانی هستند که زندگی خود را فدای دوست کرده‌اند و معتقدند که زندگی بی دوست، بی ارزش است و تنها اکسیر دوستی است که مس وجود آدمی را به طلا تبدیل می‌کند.
وجود دیدگاه‌هایی تا این حد متضاد، دلیل بر افراط و تفریط در دیدگاه‌ها نسبت به این موضوع می‌باشد... کسانی که واقع‌بینانه به مسأله دوستی می‌نگرند و سود و زیان آن را با هم می‌سنجد؛ در میابند که در مجموع، نه تنها دوستی و دوست، سودمند است؛ بلکه لازمه زندگی اجتماعی و رسیدن به مقصود است.. اما توصیه می‌شود که جوانان عزیز، پیش از آنکه در اثر احساسات، به کسی دل بسته و روابط نزدیک با او برقرار نمایند و او را از اسرار خویش آگاه سازند؛ با میزان عقل و شرع، او را محک زده و با در نظر گرفتن ملاک‌های صحیح دوست‌یابی، رابطه خویش و ثمرات چنین ارتباطی با او را به خوبی تجزیه و تحلیل نمایند و سپس با وقوف به نقاط مثبتش، به برقراری رابطه با او اقدام نمایند... علاوه بر ویژگی‌های مثبت معنوی، اخلاقی و رفتاری؛ وضعیت درسی مناسب، یکی از شاخصه‌های افراد کوشا و متعهد به حساب می‌آید.
لذا برای طلاب عزیزی که در پی یافتن دوستان مناسب می‌باشند؛ در نظر گرفتن این معیار در فهرست اولویت‌های دوستی، امری بجا و مهم به شمار می‌آید؛ چرا که از سویی امر تعهد و مسؤولیت پذیری در آن لحاظ شده و از سوی دیگر کمک و یاری او در مباحث درسی نیز در نظر گرفته شده است.
با مراجعه به آیات و روایات و کلمات حکما و بزرگان، می‌توان بعضی از صفات و ویژگی‌های دوستان را چنین برشمرد:
صفات دوستان شایسته: مؤمن و باتقوا، صادق و یکرنگ، باتجربه و آگاه، خوش‌اخلاق و متواضع، منصف و واقع نگر، عاقل و دوراندیش، رازدار و امین، باوفا و بزرگوار، سخاوتمند و اهل خیر، صبور و بردبار، خوش قلب و خوش بین، قانع و میانه‌رو، بازدارنده تو از بدی‌ها و همراه تو در خوشی‌ها و ناخوشی‌ها...
صفات دوستان ناشایست: نادان و بی‌فکر، بی‌حیا و دروغ‌گو، بدزبان و سخن‌چین، حسود و بخیل، دنیادوست و تن‌پرور، متکبر و مغرور، ریاکار و شرور، ناسپاس و بداخلاق،خائن و بدبین،مسخره گر و ترسو، توجیه کننده کارهای زشت و دعوت کننده تو به بدی‌ها...
مرز دوستی‌ها
یکی از مسائلی که در دوستی‌ها مورد اهمیت است، مرز دوستی‌هاست...
افراد باید توجه کنند که حق ندارند تمام سر و خفیات خود را با دوستان خویش در میان گذارده و آنان را از زوایای زندگی خود، خانواده و اطرافیان و نیز اهداف و برنامه‌های خویش آگاه کنند...
قال الامام علی(ع):
احب حبیبک هونا ما، عسی أن یکون بغیضک یوما ما
در دوستی با یار خویش، حد نگه دار؛ شاید که روزی دشمن تو شود.
نکته دیگری که در مورد مرز دوستی‌ها باید بدان توجه داشت، این است که هیچ‌گاه نباید در دلدادگی و دلبستگی به دوستان، افراط شود.
توضیح اینکه برخی عوامل روحی و عاطفی، موجب احساس تنهایی و بی پناهی در بعضی از جوانان می‌شود و در این حال است که ممکن است فرد، به جای انجام رفتاری منطقی و معقول و ریشه‌یابی و علاج مشکل خویش، به افرادی پناه ببرد و با بزرگ کردن کمالات آنان در ذهن خویش، آنان را لایق عشق ورزی تلقی نماید؛ در نتیجه، با نگرشی افراطی و متعصبانه، ضعف‌ها و کمبودهایشان را نادیده انگاشته و به طرز ناصحیحی دلباخته آنان شود و درمان تمام دردهای خویش را در ایجاد ارتباط با آن‌ها پنداشته و از دست دادن آنان را موجب تمامی مشکلات خویش بداند...
البته باید توجه داشت که اگر کسی دچار مشکلات عاطفی و نیازمند درد و دل و راز گفتنی با دیگری است، می‌تواند مشاورین کارآزموده را برگزیند و برای علاج مشکل خود، از آنان کمک بگیرد. درد و دل کردن با جوانی هم سن و سال، هر چند لذت بخش است و به ظاهر موجب امیدواری می‌گردد، لکن در نهایت به مشکلات زیادی منجر خواهد شد و همان‌طور که نمونه‌های عینی به ما نشان می‌دهد، نتیجه‌ای جز ندامت و حسرت نخواهد داشت.
و اما برادر عزیز! اگر دوست خود را بر اساس معیارهای شرع و عقل برگزیده‌ای و پیش از آغاز دوستی، او را امتحان کرده‌ای؛ اینک مطمئن باش که: نزدیک‌ترین نزدیکان، ارزشمندترین سرمایه؛ بزرگ‌ترین ذخیره؛ بهترین مونس و و وسیله آرامش؛ صمیمی‌ترین یار و یاور؛ زمینه ساز هدایت و اصلاح معایب و بالندگی خصال نیک؛ موجب دوری از بدی‌ها و گناهان؛ شایسته‌ترین همنشین؛ مایه دلگرمی و اطمینان؛ مطمئن‌ترین محرم راز و... در کنار توست و بر توست که حرمت او را پاس داری و حقوقش را ادا کنی و از آزردن او و ایجاد زحمت برایش بپرهیزی.
شایان ذکر است، علاقه‌مندان به تهیه این کتاب می‌توانند به انتشارات شفق به نشانی قم ـ خیابان شهدا ـ کوچه 22 مراجعه کنند یا با شماره 7741028 پیش شماره 0251 تماس بگیرند./997/پ201/پ