رابطه آیه تطهیر با عصمت
به گزارش سرویس مانیتورینگ خبرگزاری رسا، منصور حسینی کار شناس شبکه وهابی نور وکلمه در برنامه آیات روشنگر با موضوع امامت،به تحریف معنای کلمه تطهیر مدعی پرداخت و مدعی شد که تطهیر به معنای عصمت نیست .
برای اینکه به این شبهه پاسخ داده شود باید دو مقدمه مورد بررسی قرار گیردکه به آنها اشاره می شود:
اولا منظور از اهلبیت در این آیه چه کسانی هستند که خداوند اراده تطهیر انها را کرده است و ثانیا منظور از تطهیر در این ایه چیست آیا به معنای عصمت است یا معنای دیگری دارد؟
در مقدمه باید گفت: در اینباره ما روایات بسیار داریم که مراد و منظور از «اهل بیت» را مشخص کردهاند. در کتابهای معتبر اهل سنت و شیعه روایات متعددی وجود دارد که دربارهی این موضوع به صراحت بیان داشتهاند که مراد «از اهل بیت» چه کسانی هستند.
در روایات اهل سنت حدود چهل طریق یافت میشود که بر این نکته صحه گذاردهاند،از کسانی چون ام سلمه، عایشه، ابن سعید حذری، ابن عباس و عبداللّه بن جعفر این روایات نقل شده است.
در روایات شیعه هم از طریق ائمه اطهار (ع) به بیش از سی طریق این روایات نقل شده و در مجموع باید گفت جای هیچ شک و تردیدی باقی نمیماند که مراد و منظور از «اهل بیت»، رسول مکرم اسلام (ص) و علی بن ابیطالب (ع) ، فاطمه زهرا (س) و امام مجتبی و امام حسین (ع) میباشند.
دکتر تیجانی در کتاب «فسئلوا اهل الذکر» سی منبع از منابع معتبر اهل سنت را نقل میکند که نزول آیهی تطهیر را دربارهی اهل بیت پیامبر (ص) میدانند و در پایان اضافه میکند که علمایی از اهل سنت که این آیه را مربوط به اهل بیت پیامبر (ص) میدانند، زیادند و ما به همین مقدار اکتفا میکنیم.
سید هاشم بحرانی در کتاب تفسیر البرهان ج 6، ص 286 ـ 252.، ذیل این آیه شریفه تطهیر، 64 روایت نقل کرده است که 58 روایت آن مربوط به تعیین شأن نزول و مصداق «اهل بیت» میباشد و جالب این است که روایات نقل شده از طرق مختلف اهل سنت در این رابطه بیش از روایات رسیده از شیعه است و صاحب این تفسیر 30 روایت را به طرق مختلف اهل سنت نقل میکند و 28 روایت را به طرق شیعه. و مطلب دیگر که در اینباره جلب توجه میکند این است که در برخی از این روایات، بعضی از اصحاب کساء خود برای اثبات حقانیت خویش به این آیه استدلال نموده و تمسک جستهاند، از این جمله است روایت شماره 24 که امیرالمؤمنین علی (ع) در قضیه جانشینی عمر و در جلسه شورای تعیین خلیفه برای اثبات حقانیت و فضیلت خویش به این آیه استدلال فرموده و خطاب به آنان میفرماید: آیا این آیه درباره کسی جز من و همسرم و فرزندانم نازل شده است؟ که آنان در جواب میگویند: خیر.
در کتابهای حدیث و تفسیر و به خصوص کتب اهل سنت به چهار دسته روایت در اینباره برخورد میکنیم:
1. روایاتی که برخی از همسران پیامبر (ص) نقل کردهاند و مفاد آن این است که پیامبر (ص) آنان را از شمول آیه تطهیر خارج کرده است.مانند روایتی که حسکانی درشواهد التنزیل، ج 2، ص 56 آورده است
2. روایاتی که مربوط به حدیث کساء است که در ان پیامبر (ص) اهلبیت را فقط اهل کساء میدانند مانند روایتی که مسلم بن حجاج در کتاب صمیع، ج 4، ص 1883 اورده است.
3. روایاتی که میگویند: پیامبر (ص) تا مدتی (شش ماه یا ببیشتر) پس از نزول آیه تطهیر به در خانه علی (ع) و فاطمه (س) و فرزندانش میرفت و میفرمود: «الصلوه! یا اهل البیت! إنما یرید اللّه لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یُطهّرکم تطهیرا» مانند روایتی که حسکانی در شواهد التنزیل ، ج 2، از ص 11 تا ص 15 و ص 92 که به طرق مختلف آورده است.
4. روایاتی که از ابو سعید خدری رسیده است که میگوید: این آیه درباره رسول خدا (ص) و علی و فاطمه و حسن و حسین (ع) نازل شده است. «نزلت فی خمسه؛ فی رسول اللّه ـ صلّی الله علیه و آله ـ و علیٌ و فاطمه و الحسن و الحسین (ع) »که این روایت را باز حسکانی در شواهد التنزیل ج 2، از ص 24 تا ص 27 نقل کرده است.
در این بخش به روایتی از عایشه اشاره میکنیم که ضمن تصریح به این مطلب که مراد از اهل بیت، اهل بیت خاص پیامبر (ص) هستند، زنان پیامبر از جمله عایشه را از شمول آیه تطهیر خارج میداند.
ثعلبی در تفسیرش الکشف و البیان ج8 ص43 میگوید: هنگامی که از عایشه درباره جنگ جمل و دخالتش در آن جنگ سؤال کردند (با تأسف) گفت: این یک تقدیر الهی بود! و هنگامی که دربارهی علی (ع) سؤال کردند چنین گفت: «تسألنی عن أحبّ الناس کان الی رسول اللّه و زوج احبّ الناس کان الی رسول اللّه، لقد رأیت علیاً و فاطمه و حسناً و حسیناً و جمعَ رسول اللّه بثوب علیهم ثم قال: اللّهم هؤلاء اهل بیتی و حامتی فأذهب عنهم الرجس و طهّرکم تطهیر. قالت: فقلتُ یا رسول اللّه أنا من أهلک؟ فقال: تنخیّ فإنکِ إلی خیرٍ» یعنی از من دربارهی کسی سؤال میکنید که محبوبترین مردم نزد پیامبر بود و همسر محبوبترین مردم نزد رسول خدا بود. من با چشم خود دیدم علی (ع) و فاطمه و حسن و حسین (ع) را که پیامبر آنها را در زیر پارچهای جمع کرده و فرمود: خداوندا! اینان خاندان و اطرافیان من هستند، رجس و پلیدی را از آنها دور کن و از آلودگیها پاکشان فرما! من گفتم: ای رسول خدا (ص)! آیا من نیز از آنها هستم؟ فرمود: تو فاصله بگیر! تو بر خیر و نیکی هستی (اما جزء این جمع نمیباشی).
طبرسی در مجمع البیان مجمع البیان، ج 5، ص156 چاپ1995م مؤسسه اعلمی للمطبوعات بیروت،پس از اینکه میگوید: امت به تمامه بر اینکه مراد از اهل بیت، اهل بیت پیامبر (ص) هستند میگوید: ابن سعید خدری، انس بن مالک، واثله بن اسقع، عایشه و ام سلمه گفتهاند که این آیه مخصوص رسول خدا (ص) و علی و فاطمه و حسن و حسین (ع) است.و نیز همو تصریح کرده است که بودن ابتدای آیه دربارهی زنان پیامبر (ع) دلیل بر این موضوع نخواهد بود که تمام آیه درباره آنان است چه اینکه فصحای عرب نیز عادتشان بر این بوده است که در یک کلام از مطلبی به مطلب دیگر منتقل میشدند و دوباره به موضوع پیشین بر میگشتند و در قرآن از اینگونه خطابات بسیار به چشم میخورد.
اما مطلب دوم که عصمت اهلبیت چگونه از این ایه استفاده میشود و آیا تطهیر به معنای عصمت است یاخیر؟
واژهی «رجس» که در این آیه آمده در قرآن دو معنا دارد:
الف: به معنای آلودگی ظاهری، همانگونه که در آیه 145 سورهی انعام آمده است « ألّا أن یکون میته او دماً مسفوحاً او لحم خنزیر فَإنّه رجسٌ»
ب: به معنای آلودگی معنوی مانند شرک و کفر و آثار گناه و کردارهایناپسند مانند آیهی 125 سوره توبه « أما الذین فی قلوبهم مرض فزادتهم رجسٌ إلی رجسهم...» و نیز آیهی 125 سورهی انعام.
با توجه به این دو معنای رجس در قرآن وهمچنین همراهی الف و لام ـ که برای جنس و عموم و شمول است ـ معنای آن به صورتی عام و گسترده خواهد بود که همهی حالات خبیثه نفس و قذارت و آلودگیهای آن میباشد و تطهیر از این حالت و دوری از این وضعیت روشن است که به معنای دوری از هرگونه آلودگی ظاهری و معنوی خواهد بود.
و مقابل اعتقاد به باطل، اعتقاد به حق و ادراک حقایق در مقام اعتقاد و عمل است و مجهز شدن به سلاح علم و عمل، قهراً منطبق بر عصمت الهی خواهد بود و آن حالتی است که صاحب خود را از اعتقاد به باطل و یا ارتکاب هر رفتار بد نگاه میدارد علاوه بر این، تأکیدی که آیه در همین راستا دارد ما را در این برداشت از آیه مصممتر میکند، پس از اینکه با ادات تأکید و حصر یعنی «إنّما» و به همراه فعل «یرید» آیه را آغاز مینماید، در ادامه میفرماید، و یطهرکم تطهیراً.
اضافه نمودن این بخش از آیه خود تأکید معنای آیه را به همراه دارد چه رسد به اینکه با مفعول مطلق آورده شود که به نحوی خاص معنا را تأکید و تأیید مینماید. همچنین علاوه بر تاکیداتی که در ایه هست کلمه إنّما هم که در ابتدای آیهی تطهیر آمده است، برای نشان دادن این موضوع مهم بوده که مفاد جملهی بعد از إنّما، محقق است و هیچ شکی در تحقق آن نیست و همچنین نفی میکند مفهوم مخالف با آنرا.
و نکته دیگر اینکه اراده خداوند یک اراده خاص و ویژهای است نسبت به اهل بیت (ع) و الّا اگر یک اراده مطلق و همگانی بود، این نیاز به این همه تأکید نداشت چرا که خداوند از هر مکلفی، ترک گناه و انجام اوامر الهی را خواسته است، پس خداوند یک ارادهی خاص نسبت به اهل بیت پیامبر (ع) داشته و اینگونه ارادهای مقتضی مدح و تعظیم است و اگر ما این اراده را یک اراده همگانی و عمومی بدانیم مدحی در بر نخواهد داشت لذا میتوان گفت: با اثبات این دو موضوع، مسئله عصمت ثابت میشود و آن اینکه خداوند تأکیداً و با ارادهای خاص، پاکی اهل بیت (ع) از هرگونه زشتی و گناه را اراده کرده است./9161/خ